Johannes 14, 15-21: De geest van de waarheid

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1703)

Als jullie van mij houden, leef dan volgens mijn regels. En ik zal de Vader vragen om jullie een nieuwe helper te geven: de heilige Geest. Die zal voor altijd bij jullie zijn. Door hem zullen jullie de waarheid kennen.
De mensen van deze wereld horen niet bij mij. Zij kunnen de heilige Geest niet krijgen. Want ze zien hem niet en ze kennen hem niet. Maar jullie kennen hem wel. Hij zal bij jullie blijven en in jullie zijn.
Ik laat jullie niet alleen, maar ik kom terug om jullie die nieuwe helper te geven. Over een korte tijd zullen de mensen van deze wereld mij niet meer zien. Maar jullie zullen mij terugzien, want ik zal leven. En ook jullie zullen leven. Dan zullen jullie begrijpen dat de Vader in mij aanwezig is. En dat ik in jullie aanwezig ben en jullie in mij.
Je houdt van mij als je volgens mijn regels leeft. En als je van mij houdt, dan houdt de Vader van jou. En ook ik zal van je houden, en je laten zien wie ik echt ben.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Jezus zei tegen zijn vrienden:
‘Als jullie van Me houden,
moeten jullie doen wat Ik belangrijk vind.

Ik zal aan de Vader vragen om jullie een Helper te geven.
Iemand die altijd bij jullie zal zijn, de Geest van de waarheid.
De Geest, voor wie de wereld niet open staat,
omdat zij Hem niet ziet en niet kent.
Jullie kennen Hem, want Hij blijft bij jullie en zal in jullie zijn.

Ik laat jullie dus niet achter als wezen: Ik kom bij jullie terug.
Nog een korte tijd en de wereld ziet Me niet meer.
Maar jullie zullen Me zien, want Ik leef en ook jullie zullen leven.

Op die dag zullen jullie begrijpen dat Ik in mijn Vader ben,
en dat jullie in Mij zijn zoals Ik in jullie ben.
Wie doet wat Ik belangrijk vindt, is iemand die van Me houdt.
Wie van Me houdt zal voelen hoe God de Vader hém liefheeft,
en ook Ik zal van hem houden en Ik zal Mij aan hem laten zien.’

Stilstaan bij ...

Vader
Typische manier waarmee Jezus God aanspreekt.
Door God zijn vader te noemen, wordt duidelijk dat Jezus de zoon van God is. Wanneer zijn volgelingen ook God als Vader mogen noemen, zijn zij dus ook zonen of dochters, dus kinderen van God. Een verwantschap die een hele taak met zich meedraagt.

Helper
paracleet (= erbij geroepene) / advocaat
Als vroeger bij de joden een vonnis velde, kon het gebeuren dat iemand met gezag in stilte naast de beschuldigde ging staan. Dit werd ervaren als een aanklacht tegen de rechters. Zo'n man werd 'helper' / verdediger / trooster genoemd.
Die ‘paracletos’ is iemand die je oppept zodat je ontdekt wat je moet doen, die je attent maakt om te horen wat je moet horen, die je aanmoedigt te zeggen wat gezegd moet worden en doet doen wat er moet gedaan worden.
In deze tekst bedoelt Jezus met de helper de heilige Geest, die zal helpen om de aanwezigheid van Jezus bij zijn leerlingen voort te zetten.

Wereld
Johannes bedoelt hiermee in deze tekst: de mensen die Jezus niet volgen.

Zien
Johannes speelt in deze tekst met het woord 'zien'. De ene keer gebruikt hij het met de betekenis van: iets met de ogen waarnemen. De andere keer gebruikt hij het met de betekenis van: ervaren, 'inzien'.

Niet zien
De ‘wereld’ heeft tijdens het leven van Jezus geen oog gehad voor de werking van de Geest in Jezus.

Op die dag
Formulering die in het Oude Testament gebruikt wordt om de eindtijd aan te kondigen.
Johannes bedoelt ermee in deze tekst: de tijd die begint met Jezus’ verrijzenis.

Bij de tekst

Context

Dit is een tweede deel uit de afscheidsrede van Jezus, die Johannes plaatste bij het Laatste Avondmaal.

Suggesties

Kleine kinderen

VERDIEPEN

Waar Jezus van houdt

Toon de kinderen deze bladzijde of maak een affiche met gelijkaardig materiaal.

Opdracht
Versier de handelingen waarvan je weet dat Jezus die graag heeft en doorstreep de handelingen die Jezus niet graag heeft.

Of:
- Verbind Jezus met de handelingen die Hij goed vindt.

Grote kinderen

VERDIEPEN

Gesprek

LIEFHEBBEN
- Hoe voel je je als iemand van je houdt?
- Wat heeft die ander dan voor je over?
- Wat heb jij over voor die ander van wie je houdt?
(aandacht voor de wederkerigheid in liefde)

JEZUS LIEFHEBBEN
- Hoe kun je van Jezus houden? (Jezus is niet te zien)
- Wat vindt Jezus belangrijk?

Spreken over de heilige Geest, wordt voorbehouden voor Pinksteren.

Jongeren

VERTELLEN

De berg van waarheid

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007, p. 203)

Op aarde stond er een prachtige berg.
En bij die berg stond op een bord
‘Zoek en vind de waarheid.’
Mensen die het bord lazen,
klommen vol goede moed naar boven.
En ze dachten allemaal
dat alleen hun pad
de ware en enige weg naar boven was.
Sommige klommen in groepen
en anderen liepen alleen.
Maar de berg was hoog en machtig.
En velen besloten terug te gaan.
Anderen zetten halfweg hun tenten op.
Slechts een paar klommen hoger en hoger
tot op de top.
Daar zagen ze verwonderd,
hoe de vele verschillende wegen
allemaal naar dezelfde top leidden.

Naar een soefi-verhaal

Bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 13 mei 2020, p. 1)

In de politiek, in de zakenwereld, in het onderwijs, en ook elders
zijn er mensen die de waarheid claimen.
Meestal is dat hun eigen waarheid
die ze bloemrijk verkopen om bij anderen hun gelijk te halen.

Maar bestaat dé waarheid wel?
Het verhaal hierbij probeert die vraag genuanceerd te beantwoorden.
Dé ware weg om de waarheid te bereiken bestaat niet.
Er blijken verschillende wegen naar de waarheid te zijn.

En laat dat nu juist zo moeilijk zijn om te aanvaarden:
niet de eigen gekozen en ervaren weg
naar de waarheid is de enige juiste.
Anderen kunnen diezelfde waarheid anders bereiken:

sommigen gaan recht door zee,
anderen zoeken kleine kronkelende wegen op.
Maar wie de waarheid bereikt heeft,
ziet dat er verschillende wegen waren om die te bereiken.

Jezus zegt dat Hij de Geest van de Waarheid zal geven.
Maar die Geest waait zoals Hij dat wil.
Daarom volgt niet iedereen, die deze Geest volgt, dezelfde weg.
Belangrijk blijft dat men de top van de berg niet uit het oog verliest.

MEDITEREN

God is altijd online

(Bron onbekend)

God is altijd online
op het wereldwijde web
bij Hem is nooit een storing
en Zijn server is nooit bezet.

Met God chatten is altijd mogelijk
het contact is levensecht
de verbinding is gelukkig draadloos
ook zonder computer kun je bij Hem terecht.

Hackers kunnen niet storen
God's firewall werkt altijd correct
je zult Hem wel zelf moeten installeren
dan is jouw verbinding perfect.

Gods computer zoekt heel het net af
om te verbinden met jou en mij
we mogen gratis downloaden
en virussen zijn er niet bij.

De beste programma's kun je bij Hem krijgen
dan loopt je computer als een trein
en mocht je harde schijf toch crashen
dan is God voor jou altijd online.

Hij heeft geen wachttijd en geeft goede adviezen
Hij heeft zelfs een handleiding gemaakt
als je die gebruikt als leidraad voor je leven
dan wordt jouw (levens)computer nooit meer gekraakt.

Overwegingen

Frans Mistiaens s.j.

In groeipijn nog meer danken en zichzelf geven

't Is groeitijd voor de natuur.
Maar groeien is altijd wat pijnlijk.
We moeten de vorige ervaring loslaten
en ons aarzelend toevertrouwen aan het nog onbekende nieuwe
Zo ook beleeft ons geloof, tussen Pasen en Pinksteren,
pijn en groei te samen.

Jezus is heengegaan met Goede Vrijdag,
maar Hij is sinds Pasen weer onder ons aanwezig,
maar nu toch wel op een heel nieuwe manier.
Wij moeten leren inzien dat de verrezen Liefde levend is,
maar veel meer innerlijk, als een kracht in ons,
die alleen merkbaar wordt doorheen enkele schamele tekens,
- onze liefdedaden -
die door anderen helemaal niet of verkeerd kunnen verstaan worden.
Jezus' liefde leeft voortaan tastbaar en zichtbaar
in de dagelijkse, concrete dienstbaarheid
van onze kleine, broederlijke en zusterlijke kerkgemeenschap,
die toch uit zwakke, zondige mensen blijft bestaan.
En Hij komt tegenwoordig in wat brood en een beetje wijn,
tekens die niet zomaar door iedereen worden erkend
als de liefdegaven van Zijn Lichaam en Bloed.
Die nieuwe, zeer broze vorm van Jezus' aanwezigheid
leren aanvaarden en erkennen, in deze groeitijd, tot de Geest komt,
dat is geen gemakkelijke opdracht.
Het is zoals in de natuur deze maand.
De tekens van nieuw leven staan al op de bomen.
Zij blijven zeer kwetsbaar, maar zij bieden zoveel hoop,
althans voor wie ze ziet en groeikansen geeft.

In deze periode zoeken wij, vrienden van Jezus, steun
door ons de afscheidswoorden te herinneren,
die Hij uitsprak tijdens het laatste avondmaal,
“liefhebben, verbonden blijven,
kracht ontvangen, vruchten voortbrengen."
En wij hopen wel dat het echt zo mag worden.
Maar terzelfder tijd komen de vragen, de twijfels
of zelfs het bewuste ongeloof van de buitenwereld
ook ons hart binnengeslopen:
"Dat de liefde sterker is dan de dood, is dat wel ook voor mij waar?
Kan het wel dat er weer nieuwe vruchten
aan de kale bomen van mijn leven komen?
Is het wel mogelijk dat ik een nieuwe kans krijg, vergeven word,
en herleef zoals een bloem, die tussen de stenen wortel schiet
of de voegen van de muur doet barsten?
Zou het dan toch kunnen dat ik nog een nieuwe liefde ontmoet?"

In deze tijd voelen wij misschien meer dan ooit
dat wij het met onze eigen krachten alleen niet aankunnen
en wij leren verlangen naar de komst van Jezus' Geestkracht.
Maar dan het is wel heel belangrijk te beseffen
dat die Geest geen verpletterende supermacht is
die het allemaal in onze plaats komt doen,
maar een uitnodigende bezieling in ons,
die onze vrijheid aanspreekt
en blijvend beroep doet op onze heel persoonlijke medewerking.
De Geest komt ons inspireren,
ons begeesteren opdat wij Jezus' Persoon en werk zouden voortzetten,
actualiseren midden in onze tijd, te midden van onze cultuur,
met haar moderne problemen, nieuwe mogelijkheden en accenten.
Welnu, echt liefhebben vanuit Jezus’ Geest
zal altijd, ook in onze tijd en cultuur, willen zeggen:
dat wij er persoonlijk voor kiezen in een levenshouding te gaan staan
van dankbaarheid en dienstbaarheid.

Echt liefhebben is inderdaad op de eerste plaats:
ervoor kiezen in een dankbare relatie te leven met God.
Dat betekent dat wij ons leven, dat God als een Vader
ons onverdiend heeft aangeboden,
als een gratis geschenk dankbaar aanvaarden.
De eerste, fundamentele houding van een christen is :
"Ik mag leven als een beminnenswaardig mens,
ik ben de moeite waard om bemind te worden,
ik ben bemind en voel mij dus diep dankbaar tegenover God."

Marc Gallant, trappist (Orval)

Woord van leven

Vandaag spreekt Jezus ons over de liefde: vijfmaal heeft hij het woordje ‘beminnen’ gebruikt. Het valt wel op dat het Johannesevangelie dikwijls de termen “liefde//beminnen” koppelt aan “gebod//de wil doen” (Johannes 13, 34; 14,15.21.31; 15,10.12.17). Ook vandaag herhaalt Jezus : “Als u Mij liefhebt, onderhoudt dan Mijn geboden”, en die geboden zijn: ”Heb elkaar lief. Zoals ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben” (Johannes 13,34). Op eerste gezicht mag het ons verwonderen. Hoe kan men nu beminnen op gebod? Liefde veronderstelt vrijheid. Welke is de betekenis van de woorden die hier gebruikt worden?

In feite hebben de Griekse vertalers van het Oude Testament moeite gehad met de vertaling van sommige Hebreeuwse woorden. Ze waren immers geconfronteerd met het Griekse mensenbeeld en zijn ideaal van het individu als ‘koning’ en ‘meester’, vrij van alles wat zijn autonomie in de weg staat (cf. Épictetus, Leergesprekken III, 22, 49). Hun vertaling wilde daar een beetje tegenin gaan om de transcendentie van God te vrijwaren. Vertalen houdt ook altijd het risico enigszins af te wijken van de oorspronkelijke zin. God geeft aan Mozes tien woorden van leven (‘essré ha devarim’, Exodus 34,28 ; Deuteronomium 4,13), ‘Woorden“, zegt het Hebreeuws. ‘Geboden’, vertaalt het Grieks. Het “gebod” dat Jezus ons geeft is in feite een woord van leven, opdat wij gelukkig zouden leven in zijn liefde.

Het probleem stelt zich ook bij het vertalen van de Hebreeuwse woorden “hapetz” en “ratzah”, die betekenen : “blij zijn met” - “graag hebben”. Daar nemen de vertalers hun toevlucht tot het Griekse woord “télèma”, “wil”, met zijn imperatieve resonantie van “bevelen - opleggen - voorschrijven”. Bij voorbeeld : “Leer mij, Heer uw wil te doen”, zou moeten vertaald worden door : “Leer mij, Heer te doen wat gij graag hebt, laat mij kennen waarmee ik u plezier kan doen”. Ook in het Nederlands heeft het woordje “willen” niet altijd een imperatieve betekenis. Als een attente echtgenote aan haar man vraagt: “Wat wil je eten vanavond?”, dan betekent dat “wat zou je graag eten, waarmee kan ik je plezier doen vanavond?” Als we “woord” vertalen door “gebod” en “wat plezier doet” door “wil”, dan geven we een misplaatst legalistisch cachet aan de relaties die God met de mensheid wil aanknopen. Wat een bewijs is van liefde, wordt dan wet, plicht, verplichting.
“Gods wil doen” betekent dus : “doen wat God behaagt, wat hem plezier doet. Door te doen wat God pleziert toont Jezus ons dat hij de Vader bemint.