Johannes 8, 12-20: Het licht van de wereld

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1689)

Later sprak Jezus opnieuw tegen de mensen. Hij zei: ‘Ik ben het licht voor de wereld. Als je mij volgt, leef je niet meer in het donker. Dan hoor je bij het licht dat leven geeft.’
De farizeeën zeiden tegen hem: ‘U zegt dat over uzelf. Maar waarom zou dat waar zijn?’ Jezus antwoordde: ‘Ik zeg dat inderdaad over mijzelf. En toch is het waar. Want ik weet waar ik vandaan kom en waar ik naartoe zal gaan. Maar jullie weten dat niet. Jullie veroordelen mij, omdat jullie denken als aardse mensen. Maar ik veroordeel niemand. En als ik oordeel, is mijn oordeel juist. Want ik oordeel samen met de Vader die mij gestuurd heeft. In jullie eigen wet staat dat een verklaring van twee getuigen geldig is. Dus wat ik zeg, is waar. Want ik zeg het, en de Vader die mij gestuurd heeft, zegt het ook.’
De farizeeën vroegen: ‘Waar is uw vader dan?’ Jezus zei: ‘Jullie kennen mij niet en jullie kennen mijn Vader niet. Want als jullie mij zouden kennen, dan zouden jullie ook mijn Vader kennen.’
Jezus zei dat toen hij de mensen uitleg gaf bij de geldkist in de tempel. Hij werd niet gevangengenomen, want het juiste moment was voor hem nog niet gekomen.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Jezus zei tegen de mensen: 'Ik ben het licht van de wereld.
Wie Mij volgt, dwaalt niet rond in de duisternis,
maar zal het licht van het leven bezitten.'
Maar de Farizeeën zeiden: 'Je getuigt over Jezelf.
Zo’n getuigenis heeft geen waarde.'
Jezus zei: 'Ook al getuig Ik over Mezelf,
toch heeft mijn getuigenis waarde,
want Ik weet vanwaar Ik kom en waar Ik naartoe ga.
Maar jullie weten niet vanwaar Ik kom of waar Ik naartoe ga.
Jullie oordelen naar het aardse, Ik oordeel niemand.
En zelfs als Ik zou oordelen, dan is mijn oordeel toch rechtsgeldig,
want Ik ben niet alleen: de Vader die Me gezonden heeft is met Mij.
Ook in jullie Wet staat geschreven,
dat het getuigenis van twee mensen geldig is.
Ik ben het die getuig over Mezelf
en ook de Vader die Mij gezonden heeft, getuigt over Mij.
Zij vroegen Hem dan: 'Waar is je Vader?'
Jezus zei: 'Jullie kennen Me evenmin als mijn Vader.
Moesten jullie Me kennen, dan zouden jullie ook mijn Vader kennen.'
Die woorden sprak Hij bij de schatkamer, toen Hij les gaf in de tempel.
Niemand arresteerde Hem, want zijn uur was nog niet gekomen.

Stilstaan bij ...

Licht
Licht is het eerste wat de mens ziet bij zijn geboorte (vgl. het levenslicht zien). Dit is zo’n fundamentele ervaring dat licht altijd weer met leven verbonden wordt en licht symbool van heil en zegen wordt.
In de religieuze taal is licht altijd symbool voor: heil, het heilzame, zegen, geluk (in tegenstelling met duisternis).

Duisternis
Johannes gebruikt ‘duisternis’ als hij het heeft over de wereld, die van God verwijderd is. De mens die in de duisternis leeft, is voor Johannes een ‘blinde’.

Schatkamer
Eén van de bijgebouwen van de tempel, vermoedelijk in het voorhof van de vrouwen.

Bij de tekst

Licht in de Bijbel

Oude Testament
. De roeping van Mozes (brandend braambos)
Deze tekst laat God kennen als diegene die tegelijk aantrekt (vgl. gezelligheid haardvuur, kampvuur) en afstoot (vgl. de normale reflex bij het te dicht komen van een warmtebron).

. Doortocht door de Rode Zee
God gaat zijn volk voorop in een vuurkolom.

. Psalm 27, 1
'De Heer is mijn licht en mijn geluk. Wie zou ik dan vrezen?'

Nieuwe Testament
. De geboorte van Christus
Wordt met een ster aangekondigd.

. Opdracht van Jezus in de tempel (Lucas 2, 22-35)
Simeon: 'Jezus, een licht voor de naties.'

. Genezing van Bartimeüs / Genezing van een blindgeborene (Johannes 9) / …
Verhalen over de genezing van blinden, willen in de eerste plaats vertellen over Jezus die als licht in de wereld ervaren werd, als perspectief voor mensen die dat niet meer hebben (fysisch en psychisch)

. Het zien van het lege graf op Pasen
Gebeurt bij het opkomend licht van de ochtend.

Licht in de liturgie

Het groeiend licht van de adventskrans vertelt dat Jezus' komst nabij is.

Paaskaars: symbool van Jezus, licht in de wereld.
In de paasviering treedt de gelovige uit de duisternis (dood) naar het licht (verrijzenis en leven)

Doopkaars: nodigt de dopeling uit om als leerling van Jezus licht te zijn voor de wereld.

Bijbel en kunst

Vooraf

Dat Jezus een licht voor de mensen is, probeerden kunstenaars uit te drukken door Hem een stralenkrans te geven.

F. RUSUTI

Ego Sum Lux Mundi
(bewerking van een tekst van David Lyle Jeffrey voor ArtWay)

De basiliek 'Santa Maria Maggiore' in Rome lijkt als gebouw op een gerechtshof uit de tijd van de Romeinen. Boven de poort van zo’n gerechtshof stond het embleem van de Romeinse keizers: de sol invictus, de onoverwinnelijke zon.
In hun architectuur verbinden christelijke basilieken het oude Romeinse recht met de nieuwe wet van genade en barmhartigheid in Christus.

De bouw van de Santa Maria Maggiore startte kort na het Concilie van Efeze (431) en eindigde acht jaar later. De kerk werd opnieuw versierd in de 13e eeuw. Voor de boog aan de binnenkant van poort, waar in de Romeinse oudheid de sol invictus zou hebben gestaan, maakte Filipo Rusuti tussen 1288-1297 een nieuwe mozaïek. Daarbij liet hij zich inspireren door een vroeger Byzantijns mozaïek waarop Christus werd afgebeeld als een jonge keizer omringd door vier dienende engelen.
Op deze mozaïek zit Jezus als een Romeins rechter op een troon met een tekst uit het evangelie van Johannes in zijn hand ‘Ik ben het licht van de wereld’ (Johannes 8, 12) – woorden die een aanval op het Romeinse keizerrijk vormden.

De engelen zouden de ‘vier dochters van God’ kunnen uitbeelden: ‘Rechtvaardigheid’ en ‘Waarachtigheid’ met getrokken zwaarden en boven hen: ‘Barmhartigheid’ en ‘Vrede’.

H. HOLMAN

Het licht van de wereld (1854)

Het schilderij 'Het licht van de wereld' van de Engelse kunstschilder William Holman Hunt (1827 - 1910) zorgde voor zijn doorbraak als schilder.
Hij werd sterk geïnspireerd door Bijbelse onderwerpen en ging zelfs een paar keer naar Palestina omdat hij vond dat zijn kunstwerken historisch en archeologisch moesten kloppen.

Verhaal bij het schilderij
De deur
(C. LETERME, Een parel voor elke dag, uitgeverij Averbode, 2007)

Een aantal jaren geleden, werd ergens in Engeland
een schilderij onthuld.
Hierop stond Jezus afgebeeld,
Hij stond voor een huis en klopte op de deur.
De mensen die het schilderij zagen, vonden het heel mooi.

Toen merkte een toeschouwer iets bijzonders op.
Hij ging naar de kunstenaar die het schilderij gemaakt had en zei:
‘Ik vindt het een mooi schilderij, maar U bent iets vergeten.
De deur waar Jezus op klopt heeft geen klink.
Hoe kan Jezus dan naar binnen gaan?’

De kunstenaar antwoordde: ‘Die deur is de deur van ons hart.
Ze kan alleen van binnenuit open gemaakt worden!’

Suggesties

Grote kinderen

SPREKEN MET BEELDEN

Het oriëntatiepunt

Nodig de kinderen uit om na te denken over het volgende:

Stel je voor dat je leven een zeereis is.
Het is nacht, het stormt. Je zoekt een punt om je op te oriënteren.
- Wie of wat kies jij dat als oriëntatiepunt?

Je kunt de kinderen helpen door ze iets te vertellen over je eigen oriëntatiepunten of door voorbeelden uit je omgeving te noemen.

Johannes schrijft dat Jezus het licht van de wereld is.
Voor hem was Jezus een oriëntatiepunt.
- Waarom, denk je, was Jezus voor Johannes als een licht?

BELEVEN

Veilig licht

Waarschijnlijk zijn kinderen weleens bang in het donker.
- Hoe zou dat komen?

Misschien komen ze er achter na het volgende spel:

Ga tegenover een vriend of vriendin zitten. Strek je handen even uit. Zo weet je of je dicht genoeg bij elkaar zit. Laat de handen terug los en doe je ogen dicht (of vraag iemand om je te blinddoeken)
Praat tegen elkaar zoals je dat altijd doet. Open nu je ogen of doe je blinddoek af. Zeg nog even wat.

Stel dan de volgende vragen:
- Hoe voel je je als je met iemand praat, die je niet kunt zien?
- Hoe voel je je als je met iemand praat die je wel kunt zien?

Overweging

Marga Haas

Licht om mee te kijken

(M. Haas, Parelduiken in de Bijbel)

De Amerikaanse Franciscaan Richard Rohr schrijft het heel puntig. ‘Licht is niet bedoeld om náár te kijken. Licht is bedoeld om méé te kijken.’ Jezus zegt in feite: ‘Ik ben niet bedoeld om náár te kijken, ik ben bedoeld om méé te kijken.’ Wie naar Jezus kijkt, verblindt zichzelf. Je staart je blind op zijn verschijning, op zijn persoon, op Jezus als historisch figuur. Maar daarvoor is hij niet bedoeld. Hij is bedoeld om ons te laten zíen.

Het is de bedoeling dat we het licht dat Christus is op deze wereld laten vallen en dán zien wat zich in dat licht aan ons laat zien. Het is de bedoeling dat wij deze wereld waarnemen in het licht dat Christus is. Het licht van Christus is een licht dat zuiver is, helder. Dat gezuiverd is van eigenbelang, vrij van denken in ‘jij of ik’.