Wat?

‘Synagoge’ is een oud Grieks woord dat ‘samenkomst/bijeenkomst/vergadering’ betekent. Het is de plaats waar joden bijeen komen om te bidden (God loven en danken) en de Bijbel (het woord van God) te bestuderen.
Een synagoge is niet alleen religieus, maar ook sociaal gezien een belangrijke plaats.

Ontstaan

Synagogen zouden ontstaan zijn tijdens de Babylonische ballingschap (586-539), toen de joden niet meer naar de tempel in Jeruzalem konden gaan.
De vroegste bronnen over een synagoge situeren zich in de derde eeuw voor Christus.
Men weet ook dat vanaf de opstand van de Makkabeeën (tweede eeuw voor Christus) tot aan de verwoesting van de tempel (70 jaar na Christus), tempel en synagoge naast elkaar bestonden. Hierbij ontstond langzaam de gedachte dat gebed, studie van de Tora en het naleven van de geboden, de offers in de tempel konden vervangen.

Gebouw

Aanvankelijk was de plaats waar men bijeenkwam een gewone huiskamer, die synagoge genoemd werd. De nadruk ging er vooral naar het lezen en het leren van de Tora. Later gebruikte men hiervoor speciaal opgerichte gebouwen.

Ark

Het belangrijkste meubel in een synagoge is een kast, die ‘Ark’ genoemd wordt. Daarin worden de boekrollen van de Bijbel bewaard.

Bima

Er is ook een verhoog, de Bima, waarop een tafel of een lessenaar staat. Daar staat de persoon die uit een boekrol leest.

Toen Jezus leefde, stonden tegen de muren eenvoudige banken waarop de vooraanstaande mannen uit de gemeente zaten. De andere mannen zaten op de grond. De vrouwen volgden de dienst vanop de vrouwengalerij, die zo is ontworpen dat ze de Ark en de Bima kunnen zien.
In de synagoge las men de grote verhalen voor van het joodse volk. Op elke dag van de week was er een lezing die vast bepaald was, de zevende dag werd de lezing door de voorlezer gekozen. Dit was altijd een stuk uit de profeten. Elke volwassen jood mocht zich opgeven voor die zevende lezing. In overleg met de overste van de synagoge, reikte men hem dan de boekrol aan waarin het gekozen fragment stond.

Belangrijke voorwerpen in een synagoge

Torarollen
die bevinden zich in de Ark, die afgesloten is met een mooi versierd doek.

Negenarmige kandelaar/chanoekia
Herinnert aan het inwijdingsfeest (chanoeka) van de tempel uit de tijd van de Makkabeeën.

Sjofar
Hoorn waarop geblazen wordt bij belangrijke feestdagen: Jom Kipoer, het feest van de verzoening, en op Rosj Hasjana, het joodse nieuwjaar.

Herinneringen aan de tempel in Jeruzalem

Gebedsrichting
Een synagoge is gericht naar Jeruzalem waar de tempel stond.

De ‘Ark’
de kast waarin men de torarollen bewaart, wordt soms ‘heiligdom’ genoemd, zoals men de tempel noemde.

Gordijn

Voor de ark hangt meestal een zwaar gordijn, dat herinnert aan het voorhangsel in de tempel.

Eeeuwig brandend licht
Boven of naast de Ark hangt het eeuwig brandende licht (ner tamied), dat herinnert aan de zevenarmige kandelaar in de tempel.

Twee zuilen
Vaak staan naast de Ark twee zuilen, die herinneren aan de zuilen Jachin en Boaz in de tempel van Salomo (1 Koningen 7, 15-22).

Gebedstijden
De tijden waarop de vaste gebeden worden gezegd in de synagoge, komen overeen met die van het brengen van offers in de tempel: ’s morgens, ’s middags en ’s avonds.

Activiteiten

Bidden
Bij godsdienstige plechtigheden.

Lezen uit de Tora

Om de drie jaar wordt de hele Bijbel uitgelezen in de synagoge en elk jaar leest men er de hele Tora voor. Die cyclus begint en eindigt met het feest Simchat Thora (vreugde van de wet), waarop de Tora in processie dansend wordt rondgedragen.

Onderwijzen uit de Tora

Doorgaans alleen toegankelijk voor jongens.