Prediker 1,2; 2,21-23: Alles is zinloos

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1111.1112-1113)

‘Alles gaat voorbij,’ zegt Prediker. ‘Er is niets dat blijft. Het is allemaal zinloos.’ (...)

Een mens werkt hard, met wijsheid, met verstand en met kennis van zaken. Maar hij moet uiteindelijk alles achterlaten voor iemand die er niets voor gedaan heeft. Ook dat is allemaal zinloos. Het is een treurige zaak.
Wat heb je aan al dat harde werken? Je hele leven lang ben je druk bezig. Zelfs ’s nachts heb je geen rust. Maar het leven brengt je alleen pijn en verdriet. Wat is dat allemaal zinloos!

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Alles gaat voorbij, zegt Prediker.
Er is niets dat blijft.
Het is allemaal zinloos. (...)

Wie gewerkt heeft met wijsheid,
met verstand en met kennis van zaken.
moet uiteindelijk alles achterlaten
aan iemand die er niets voor gedaan heeft.
Dat is zinloos en een ramp.

Wat heeft een mens aan al dat harde werken?
Wat heeft hij aan alle stress en zorgen?
Het leven brengt hem alleen pijn en verdriet.
Zijn werk is een bron van ellende.
Zelfs ’s nachts kent hij geen rust.
Wat voor zin heeft dit allemaal?

Stilstaan bij ...

IJdel / zinloos
‘IJdel’ betekent in de Bijbel: nietig, vergankelijk, vluchtig en heeft dus te maken met 'ijl' en heeft niets te maken met 'verwaandheid'.
Oorspronkelijk betekende het woord dat nu met ‘ijdelheid’ vertaald wordt: ‘ademtocht’, ‘vlaag’. In de loop van de tijd verloor het zijn concrete betekenis zodat het kan vertaald worden met: ‘waardeloosheid’, ‘zinloosheid’, ‘nutteloosheid’.

De schrijver van 'Prediker' gebruikt het woord 'ijdel' om te zeggen dat de wereld onzinnig en onredelijk ineen steekt. De wijsheid slaagt er niet de wereld te verstaan. Hoe meer inzicht een mens nastreeft, hoe meer hij vindt dat de wereld absurd is. Toch kunnen bepaalde ervaringen wel zinvol zijn. In liefde, werk en intellect kan de mens voldoening vinden, zodat zijn bestaan niet volledig zinloos is (vgl. Prediker 9, 7-10).

Bij de tekst

Het boek Prediker

Dit boek is vermoedelijk 2200 tot 2400 jaar oud. Het wordt in de Bijbel toegeschreven aan Salomo, de koning van Israël die in de 10de eeuw voor Christus leefde. Maar de tekst lijkt veel jonger zodat men vermoedt dat de schrijver zich vereenzelvigde met koning Salomo, als een literaire stijlfiguur.

Kohelet, de Hebreeuwse naam voor dit boek, komt nergens anders in de Bijbel voor, zodat de betekenis van dit woord onzeker is. Uit 12, 9 blijkt dat Kohelet onderwijs gaf aan het volk. Op basis daarvan zou ‘Kohelet’ kunnen betekenen: ‘hij die het bijeengekomen volk onderricht’ (leraar; prediker; woordvoerder; filosoof). Hij zou dan een wijze geweest zijn, die behoorde tot de groep intellectuelen die sinds koning Salomo een belangrijke plaats innam in het leven van Israël. Heel wat 'wijsheidsleraars' trokken toen rond en verzamelden leerlingen rond zich. Misschien gaat het boek Prediker terug op zo’n wijsheidsleraar.
Het was Luther die de naam ‘Kohelet’, vertaalde met ‘Prediker’.

Het boek Prediker behoort tot de wijsheidsliteratuur. Het komt voor als een erg pessimistisch getuigenis over de onmacht van de mens en de betrekkelijkheid van alles. Daarom spoort het aan om van het goede in het leven te genieten zo lang het kan en zo veel als mogelijk is. Het lijkt alsof de schrijver overal op grenzen gestoten is en zich in het genieten van het alledaagse afhankelijk weet van God, die voor hem elders zo ongrijpbaar en onberekenbaar overkomt.

Burn-out, een ziekte van alle tijden?

(Bron: Piet DE LOOF in www.kerknet.be/kerknet-redactie/artikel/het-eerste-zelfhulpboek-bij-burn-out-de-bijbel, Gepubliceerd op dinsdag 31 mei 2016)

Het lijkt alsof het boek Prediker zowel de symptomen als de oplossingen beschrijft van een burn-out.

1. Zorg voor evenwicht in wat je doet.
Alles heeft zijn tijd

2. Koester vriendschappen
Burn-out woekert ongehinderd bij gebrek aan steun en door het gevoel dat je er alleen voor staat.

3. Durf genieten
Men kan zo hard werken dat men niet meer geniet van het resultaat ervan.

4. Wijzig wat verkeerd loopt
Verander aan de situatie of verander van werk

5. Een gezonde geest in een gezond lichaam
Rust op tijd en houd je lichaam in vorm.

Bijbel en kunst

G. VAN STELLINGWERFF

Stilleven (1641)

Dit werk van de Nederlandse kustschilder Gerrit van Stellingwerff (1614 - ca. 1659), is een ‘Vanitas-stilleven’: de schedel, het zakje met munten, de zandloper en andere kostbare voorwerpen tonen de ijdelheid, de zinloosheid van het leven.

Suggestie
Welke tips zou jij geven aan een hedensdaagse kunstschilder om dit onderwerp voor deze tijd te schilderen?

F. FRANCKEN

De dood en de koopman (1610)

Frans Francken II (Frans Francken de Jongere) (Antwerpen, 1581 – Antwerpen, 6 mei 1642) stond aan het hoofd van een belangrijk Antwerps schildersatelier.

Dit schilderijtje is een ‘Vanitas’, in de Nederlanden een populair genre tijdens de barok. Het wil duidelijk maken dat al het materiële vergankelijk is en alleen het geestelijke belangrijk. Een ‘Vanitas’ is verbonden met het boek Prediker, waarin de auteur schrijft: ‘ijdelheid (= vanitas) der ijdelheden, alles is ijdelheid’: alles gaat voorbij en sterft en rijkdom kan dit niet tegenhouden.

Het schilderijtje stelt een rijke man voor, die omringd is door de vele goederen die hij heeft verzameld. Gekleed in hermelijn zit hij aan een tafel, met fluweel bedekt, waarop juridische documenten en gouden munten liggen.
Voor de man staat de Dood. Hij speelt viool alsof hij hem aan het dansen wil krijgen. Maar de oude man is er niet klaar voor: hij wijst naar zijn pijnlijke been. Steunend met zijn voet op een zandloper, symbool van de tijd die voorbijgaat, lijkt De Dood niet onder de indruk. Op de achtergrond benadert hij ook een jonge man. Ook leeftijd beïnvloedt hem niet.

Suggesties

Jongeren

DOEN

Knikkers

(een idee van Dr. Emma Mansour, die al veel werkte met patiënten met burn-outs)

Neem een klein glazen potje en doe er telkens een knikker in als je op een of andere manier voor jezelf zorgt (wandelen, pauze, werk uit handen geven ...)
Haal er telkens een knikker uit als je doorwerkt, geen pauze neemt ...
De bedoeling is dat je zoveel mogelijk knikkers in het potje houdt.