Jeremia 17, 5-8: De boom en de wortels

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1251)

De Heer zegt: ‘Het loopt slecht met je af als je alleen op mensen vertrouwt. Als je hulp zoekt bij mensen en niets van mij wilt weten. Dan lijk je op een struik in de woestijn. Een dorre struik in een gebied waar niets groeit, waar niemand woont en waar het nooit regent.
Maar als je op mij vertrouwt en bij mij hulp zoekt, zul je gelukkig zijn. Dan lijk je op een boom aan het water. De wortels van zo’n boom groeien tot in de rivier. Zo’n boom heeft geen last van de hete zomer, zijn bladeren blijven altijd groen. En hij geeft ieder jaar vruchten, ook in jaren van droogte.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Dit zegt de Heer: ‘Vervloekt is de mens
die alleen maar op andere mensen vertrouwt
en zijn rug keert naar God.

Zo iemand kun je vergelijken
met een kale struik die in de dorre woestijn staat:
een plaats waar het nooit regent en waar de zon altijd schijnt.
Een onvruchtbaar, verlaten gebied.
Zo'n struik kan dan ook nooit vruchten dragen.

Maar iemand die op God vertrouwt en zich veilig weet bij Hem,
die is gelukkig.

Hij is als een boom, die aan een rivier staat
en wortels heeft tot in het water.
Zo'n boom heeft geen last van hitte, zijn bladeren blijven groen.
En als de zomer heel warm is en er niet veel regen valt,
dan droogt die boom niet uit, altijd blijft hij vrucht dragen.’
: ‘Vervloekt is de mens
die alleen maar op andere mensen vertrouwt
en zijn rug keert naar God.

Zo iemand kun je vergelijken
met een kale struik die in de dorre woestijn staat:
een plaats waar het nooit regent en waar de zon altijd schijnt.
Een onvruchtbaar, verlaten gebied.
Zo'n struik kan dan ook nooit vruchten dragen.

Maar iemand die op God vertrouwt en zich veilig weet bij Hem,
die is gelukkig.

Hij is als een boom, die aan een rivier staat
en wortels heeft tot in het water.
Zo'n boom heeft geen last van hitte, zijn bladeren blijven groen.
En als de zomer heel warm is en er niet veel regen valt,
dan droogt die boom niet uit, altijd blijft hij vrucht dragen.’

Stilstaan bij ...

Heer
Gewoonlijk is ‘Heer‘ een respectvolle manier om iemand aan te spreken.
De joden gebruiken het woord ‘Heer’ wanneer ze over God spreken. Want uit eerbied voor God willen ze zijn eigen naam niet uitspreken.

Steppe / dorre woestijn
Grote grasvlakte, die niet voor de landbouw geschikt is omwille van de droogte.

Onvruchtbaar
Iets wat geen vruchten voortbrengt.

Water
Niet vanzelfsprekend in het oude Israël, dat veel woestijngebieden kent.

Groen
Waar water zeldzaam is, is er slechts groen in de buurt van een bron of een beek. Een boom die aan het water geplant is, heeft het hele jaar door bladeren, zelfs in een jaar van droogte.
Voor Jeremia het beeld van de mens die zijn vertrouwen stelt op God.

Spreken met beelden

Struik / boom	staan voor ‘de mens’
Rivier / water	zijn noodzakelijk om te kunnen leven. Zonder water redt een mens het niet. Het water, de kracht die leven geeft, is voor Jeremia het beeld van wie God is.
Droogte	staat voor ‘moeilijke momenten’.
Groen	Beeld voor ‘geestelijk’ welzijn: de gelovige drinkt van het levende water waarvan God zelf de bron is. Wie zijn vertrouwen op God stelt, bewaart zijn innerlijke vrede ook in moeilijke tijden.

Met deze tekst plaatst Jeremia zijn toehoorders voor de keuze: willen ze een kale struik zijn of willen ze een boom zijn die vruchten draagt. Uit zijn manier van spreken blijkt waar Jeremia voor kiest.

Bij de tekst

De profeet Jeremia

Jeremia , een zoon van priester Chilkia, werd geboren rond 650 in het dorp Anatot. Als kind maakte hij de godsdienstvervolging mee onder de koningen Manasse en Amon. Hij vestigde zich later als een onafhankelijk man, die rijk genoeg was om te leven zonder zorg voor zijn inkomen: hij bezat grond en kon er zelfs bij kopen. Hij bleef ongehuwd, wat ongewoon was in zijn tijd. Hij trad op als profeet onder de regering van de koningen Josia, Jojakim en Sedekia.

Het boek Jeremia werd gedeeltelijk door Jeremia zelf geschreven, gedeeltelijk gedicteerd aan zijn secretaris Baruch en gedeeltelijk door Baruch opgesteld.
De kernboodschap ervan is:
. God laat stad, land, tempel, vorst en volk lijden omdat de mensen Hem ontrouw zijn.
. God is altijd trouw, Hij laat zijn volk nooit in de steek

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

De kinderen nemen een wit A4-blad, en leggen het horizontaal. Dit blad verdelen ze verticaal in twee.
De linker helft kleuren in kleuren die naar hun aanvoelen een woestijn oproepen.
Bespreek nadien welke kleuren ze kozen en waarom.
Vergelijk eventueel hun kunstwerk met een foto van een woestijnlandschap.

Daarna kleuren ze de rechterhelft van het blad met kleuren die naar hun aanvoelen passen bij: ‘oever van een rivier’.
Bespreek nadien welke kleuren ze kozen en waarom.
Vergelijk eventueel hun kunstwerken met een foto van de oever van een rivier. (bv. de foto van een groen begroeide oever van de Jordaan)

Belangrijk
Er zijn geen juiste of foute kleuren! De reden waarom voor een kleur werd gekozen is belangrijker.

TIP
Indien de kinderen zich geen voorstelling kunnen maken van een woestijn en een oever van een rivier, dan ga je omgekeerd te werk. Laat eerst de foto’s zien. De kinderen beschrijven wat ze op de foto’s zien. Daarna kleuren ze hun blad vanuit de herinnering aan de foto’s.

Grote kinderen

VERDIEPEN

Over Jeremia

Vertel over Jeremia:
In een klein dorp op ongeveer 10 km van Jeruzalem woonde een man van ongeveer twintig jaar. Hij heette Jeremia. Hij zag dat de mensen van zijn volk God vergeten waren en zich niets aantrokken van de arme mensen. Rond die periode riep God hem om profeet te zijn.
- Weet je wat een profeet is?
(Iemand die zegt wat God aan de mensen wil zeggen, een woordvoerder van God.)

Jeremia sprak in naam van God aan de ingang van de tempel. Hij smeekte de mensen om op een andere manier te leven. Maar niemand luisterde naar hem. Men maakte hem belachelijk. Dat maakte hem moedeloos.
Maar zijn vertrouwen op God is sterker. Jeremia maakt dit duidelijk met het volgende:
....... (Lees de tekst 'Dichter bij de tijd' - zie hoger)

Zowel de boom als de struik maken droogte mee. Maar voor beiden is het resultaat anders: de boom blijft vrucht dragen, de struik verdort.

- Wat zou de tekst bedoelen met droogte?
- Wat gebeurt met de struik in de droogte?
- Wat gebeurt met de boom in de droogte?
- Waar zit het verschil tussen de twee?

De struik en de boom zijn een beeld voor ‘de mens’
De rivier en het water zijn noodzakelijk om te kunnen leven. Zonder water redden mensen het niet. Het water staat voor het leven, de kracht die leven geeft. Voor Jeremia het beeld van wie God is.
De droogte staat voor ‘moeilijke momenten’.

SPREKEN MET BEELDEN

De taal van landschappen

Teken twee kaders op een bord of op twee flappen: één met geel en één met groen.
Noteer met staakwoorden wat beide landschappen bij de kinderen oproepen. In het begin kunnen dat woorden zijn die dicht bij het landschap zijn, nadien kunnen het ook woorden zijn die gevoelens daarbij oproepen.

Voorbeelden van woorden in het gele kader:
Zon / zand / droog / ...
verlaten / alleen / ...

Voorbeelden van woorden in het groene kader:
groen / water / bomen / nat / ...
gezellig / leven / ...

Lees de tekst 'Dichter bij de tijd' (zie hoger)
Laat de kinderen de tekst navertellen.

Bespreek
- Wat heeft de tekst met onze tekeningen te maken? (dezelfde landschappen komen er in terug)
Deze tekst van de profeet Jeremia roept een tegenstelling op. Men kan leven vanuit een ervaring van zegening of van vervloeking. Een mens heeft diepe wortels volgens Jeremia. Het vertrouwen en het geloof zijn de voedingsstoffen voor deze wortels.

- Vind je de tegenstellingen uit de tekst terug? Verbind ze met pijlen.

Op de mens vertrouwen	Zich veilig weten bij God
Zich afkeren van God	Wortels tot in het water
Kale struik	Vrucht dragen
Dorre woestijngrond	Op God vertrouwen
Nooit regen krijgen	Groene boom aan de oever van een rivier

Correctiesleutel

Op de mens vertrouwen	Op God vertrouwen
Zich afkeren van God	Zich veilig weten bij God
Kale struik	Groene boom aan de oever van een rivier
Dorre woestijngrond	Vrucht dragen
Nooit regen krijgen	Wortels tot in het water

De kinderen kiezen welke twee zinnen uit de bovenstaande opdracht het best passen bij hun tekening. Met zwarte stift (of met potlood) schrijven ze die zin op hun tekening (onderaan of geïntegreerd in de tekening)

Water dat leven schenkt

(Naar: J. DE MEYERE in Simon, uitgeverij Averbode, 2005 nr 9, p. 11)

Water is nodig om te kunnen leven. Zonder water redden mensen het niet. Water staat voor het leven, de kracht die leven geeft.

Neem een lege fles water.
Neem ook een strook papier van ongeveer 10 cm hoog en 20 cm lang.
Dit papier wordt het nieuwe etiket van de fles.
Vul de fles met een glas tot die helemaal vol is.
Denk bij elk glas water dat je erin giet, aan wat belangrijk is in je leven (bv. vrienden, vertrouwen, geloof...).
Schrijf dan het etiket van de fles.

Plak dan het etiket op de fles.
Vergelijk met de etiketten van de anderen in je groep.
- Wat valt op?

Alternatief
De kinderen tekenen op een tekenblad een fles naar eigen smaak en goeddunken. Die fles kleuren ze en knippen ze uit. Nadien kleven ze op die fles een etiket met daarop dezelfde gegevens als hierboven.

Daarna maken ze een collage met alle uitgeknipte ‘flessen’, of een mobile. In dat geval moeten ze beide zijden van de 'flessen' kleuren.

Jongeren

SPREKEN MET BEELDEN

De boom bij de rivier

Lees eerst de tekst van Jeremia (Jeremia 17, 5-8)

Bekijk dan goed deze tekening: ze stelt een groene boom voor vol vruchten.
Vanuit de tekst van Jeremia weet je dat deze boom symbolisch kan bedoeld zijn.
Denk bij jezelf na of bespreek met anderen:
- Waar zouden de wortels van deze boom hun kracht kunnen halen?
- Welke vruchten zouden ze dan kunnen geven?

Teken een boom.
In de vruchten van de boom schrijf je wat je daarover ontdekt hebt
In de wortels van de boom schrijf je waar die boom daarvoor kracht vindt.

Overweging

V. Kabergs

Kwetsbaar vertrouwen

(V. KABERGS in Kerk en Leven, 13 februari 2019, p. 18)

De schrijver van Jeremia ziet het slecht aflopen met Jeruzalem. Zijn bewoners vertrouwen meer op de schijnbare standvastigheid van hun corrupte leiders en machtswellustige koningen dan op de HEER. Dat brengt hen echter in onvruchtbaar gebied - zowel spiritueel te begrijpen, als verwijzend naar het concrete landverlies dat dreigt. De auteur van Jeremia roept op de weerbaarheid niet te zoeken bij schijnbaar sterke mensen, maar bij God, ook al vraagt dat om een veel grotere geloofssprong en bijgevolg een meer kwetsbaar vertrouwen. Dat vertrouwen zal de hitte of droogte niet kunnen tegengaan, maar wel de nodige draagkracht schenken om het ondanks tegenslagen uit te houden en zelfs meer dan ooit leven te vinden in de volle betekenis van het woord.

Johan Poppe

Fundament

(Zesde zondag - jaar C - Dendermonde, 13 februari 2022)

Je uiteindelijke bron van vertrouwen,
het fundament voor een gedragen leven
wordt best niet gezocht in rijkdom, bezit,
oppervlakkige vreugde of mooie woorden
van lof en verheerlijking die je worden toegewuifd.

De bron waarin je geworteld bent
de rivier aan wiens oever je geplant staat
en waar je verkoeling en verfrissing kan vinden
is zoveel keren belangrijker lezen we bij Jeremia.