Exodus 7-11: De tien plagen

De tekst

Stilstaan bij ...

Nijl
Deze 'godheid' ligt aan de basis van de vruchtbaarheid van het land Egypte. In de 'plaag' maakt God duidelijk dat deze godheid machteloos is. Hij is niet alleen de God van de Israëlieten, maar heeft ook macht over de farao en over heel Egypte.

Farao
De farao's droegen gewoonlijk vijf namen. De Egyptische inscripties vermelden meestal de vierde naam. Egyptologen gebruiken meestal de vijfde naam en de schrijvers van de Bijbel, kozen meestal nog een andere naam, waardoor de identificatie en dus ook de datering van de gebeurtenissen uitzonderlijk moeilijk is.

Eerstgeborene
Vertegenwoordigt de toekomst. Waar de eerstgeborene sterft is de toekomst verdwenen.

Bij de tekst

Tien plagen

Elke plaag komt voor in heel Egypte, behalve waar Israëlieten wonen.

1. Water verandert in bloed
2. Overal in het land zijn er kikkers
3. Het stof van Egypte verandert in muggen
4. Zwermen steekvliegen teisteren het land
5. Al het vee van de Egyptenaren gaat dood
6. Mens en dier krijgen zweren
7. Zware hagel
8. Sprinkhanenplaag
9. Duisternis bedekt het land
10. Dood van alle eerstgeborenen

Echt gebeurd?

Voor al de plagen is een natuurlijke verklaring te vinden:
. Bij de periodieke overstromingen van de Nijl bleven talloze kikkers op het land achter.

. Van tijd tot tijd, met een zekere regelmaat, teisteren sprinkhanen ook nu nog Egypte, waar men ze poogt te vergiftigen of met vlammenwerpers te verdelgen. Sommige zwermen beslaan tot 3000 km².

. In sommige jaargetijden krijgt de Nijl een donkerrode kleur: het water lijkt dan op bloed. Dit komt doordat bepaalde rode kleisoorten door het water worden meegevoerd.

. De duisternis kan een zandstorm geweest zijn. Enkele keren per jaar is de lucht in de Egyptische woestijn zo verzadigd van zand en stof, dat er een spookachtige duisternis over het land hangt.

JHWH

De Bijbelse schrijvers gebruiken natuurelementen om aan te tonen hoe machtig, groot en superieur JHWH wel is: Hij houdt de natuur in zijn hand, beslist wat er gaat gebeuren en bepaalt de toekomst in het voordeel van zijn volk.

In de plagen laat JHWH zien wie Hij is. Ze zijn het antwoord op de vraag van de farao: 'Wie is JHWH? (...) Ik ken geen JHWH!'
Meteen tonen ze de onmacht aan van de goden van Egypte:
. de vergoddelijkte Nijl (Hapi of Osiris) wordt walgelijk: het water verandert in bloed

. de kikkers die als vruchtbaarheidssymbolen vereerd werden (Heket, de godin van de vruchtbaarheid werd als een kikker voorgesteld), worden een weerzinwekkende plaag.

. de heilige scarabeeën (insecten) worden een kwelling en ramp.

. de vergoddelijkte runderen (Hathor, voorgesteld als koe, of Apis, voorgesteld als stier) krijgen de pest.

. de macht van Re, de zonnegod, wordt gebroken en er komt duisternis over heel het land.

De tien plagen staan tegenover de tien scheppingswoorden in Genesis 1. Daarin spreekt God tien keer en ordent de chaos en brengt tot leven. Het verhaal over de plagen kun je daarom lezen als een 'anti-schepping'. Na de tien plagen is Egypte kaal en ontvolkt en is de schepping ongedaan gemaakt. De wereld van de farao is een chaos geworden die tot de dood leidt: alle vruchtbaarheid en leven zijn verloren.

Wie is JHWH?

- Hij die bevrijding brengt
- Hij die opperste macht is
Daarom verdient Hij erkenning zowel van de farao als van Israël. Wie Hem erkent, zal gered worden, wie zich tegen Hem verzet, wordt neergeslagen.

Meer over Mozes?

Klik hier

Plagen in de Koran

'Daarop zonden Wij tot hen de overstroming, en sprinkhanen, en luizen, en kikkers en bloed, als duidelijke tekenen, maar zij toonden zich hoogmoedig en zij waren een misdadig volk.'
Soera 7, Al-ʾAʿrāf (Het scherm), 133.

Bijbel en kunst

ANONIEM

Vissterfte in de rode rivier

De Haggada (=verhaal) is een geschrift waaruit Joden lezen tijdens de sederavond, het begin van Pesach. De Haggada gaat over slavernij van de Israëlieten in Egypte en hun uittocht uit dat land.