Genesis 3, 9-15.20: Eten van de boom 

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 16)

Maar God riep de mens: ‘Waar ben je?’ ‘Ik heb me verstopt,’ antwoordde de man. ‘Toen ik u hoorde in de tuin, werd ik bang. Want ik ben naakt.’
God vroeg: ‘Hoe weet je dat je naakt bent? Heb je gegeten van de boom waarvan je niet mocht eten?’ ‘Het komt door de vrouw die u mij gegeven hebt,’ zei de man. ‘Zij gaf mij een vrucht en toen heb ik ervan gegeten.’
‘Waarom heb je dat gedaan?’ vroeg God, de Heer, aan de vrouw. ‘Het komt door de slang,’ zei ze. ‘Die heeft tegen me gelogen en toen heb ik van de boom gegeten.’
God straft de slang
Toen zei God, de Heer, tegen de slang: ‘Omdat je dat gedaan hebt, zal het slecht met je gaan. De andere dieren willen niets meer met je te maken hebben. Je zult op je buik over de aarde kruipen en van de grond eten, je hele leven lang. Jij en de vrouw zullen vijanden van elkaar zijn, en jullie nakomelingen ook. Mensen zullen jou op je kop trappen en jij zult in hun voet bijten.’

De man noemde zijn vrouw Eva. Zij is de moeder van iedereen die na haar leefde.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. LETERME)

Maar God riep de mens en vroeg:
- Waar ben je?
- Ik hoorde je donder in de tuin.
Toen werd ik bang omdat ik naakt ben.
Daarom verborg ik me.
- Wie zei je dat je naakt bent?
Heb je soms gegeten van de boom die Ik je verboden heb?'
- De vrouw die Je me als gezellin gaf,
gaf me van die boom en toen heb ik gegeten.
Toen vroeg God aan de vrouw:
- Hoe kon je dat doen?
- De slang verleidde me en toen heb ik gegeten.
Toen zei God tegen de slang:
- Omdat je dit gedaan hebt, ben je vervloekt,
onder alle tamme dieren en onder alle wilde beesten!
Je zult kruipen op je buik en je zult stof eten,
alle dagen van je leven!
Ik sticht vijandschap sticht jou en de vrouw,
tussen jouw kroost en het hare.
Het zal jouw kop bedreigen, en jij zijn hiel!

De mens noemde zijn vrouw Eva,
want zij werd de moeder van alle levenden.

Stilstaan bij…

Eten van de vrucht
Het eten van de vrucht maakte de mens niet gelijk met God, zoals de slang beloofde. Integendeel: man en vrouw ontdekken hun naaktheid en hun kleinheid, toen ze zich losmaakten van God. Bovendien kwam er vrees / schrik voor God in de plaats van de oorspronkelijke nauwe relatie.

Vrouw
De vrouw werd het eerst bekoord door de slang, symbool van vruchtbaarheid.
In Israël waren de vrouwen het meest aangetrokken tot de vruchtbaarheidscultus omdat het voor hen de grootste schande was om geen kinderen te krijgen.

Slang
De slang was in de oudheid symbool voor vruchtbaarheid en leven.
Maar in de Bijbel is de slang, een dier dat door God geschapen is, symbool van het kwaad: een duidelijke afrekening met de slangencultus van Kanaän.

Stof vreten, op de buik kruipen
Beelden van vernedering.

Eva
= ‘leven’

Bij de tekst

Als je dit verhaal aan kinderen vertelt ...

... leg dan niet teveel nadruk op de slang, zodat de eigen verantwoordelijkheid van de mens voldoende aan bod komt.

Soort verhaal

Dit verhaal is een mythologisch verhaal, een verhaal waarin men een antwoord wil geven op vragen die mensen zich stellen (in dit geval: waarom is er kwaad in de wereld?).
Dit is dus geen verhaal dat het verslag wil zijn van een historisch gebeuren.

Bovendien wil dit verhaal uitleggen:
- waarom de landbouwer zo'n zware inspanningen moet doen om in zijn levensonderhoud te voorzien
- waarom de vrouw last en pijn heeft tijdens de zwangerschap en de geboorte van haar kinderen

Vergelijkende godsdienstwetenschappen ...

In de oudheid vertelde men mythen waarin de draak van de oerchaos de scheppende en ordenende God tegenwerkte. In die machtsstrijd werd de mens betrokken.
De Bijbel verinnerlijkt dit gegeven: het conflict neemt intrek in het menselijk hart:
. niet de wereld is slecht, maar de mens.
. niet het lot is aansprakelijk voor onheil, maar eigen ongehoorzaamheid.
. de mens is zelf verantwoordelijk voor het kwaad.

Wat de slang zei, kon de mens evengoed tegen zichzelf zeggen.
De slang wordt zo de verpersoonlijking van het kwaad dat in de mens leeft (vgl. duivel).

Betekenis

. Wat Israël in zijn geschiedenis met God ondervond (ontrouw/trouw), wordt in dit verhaal op algemeen menselijk vlak geplaatst, waarbij de trouw van God groter is dan die van de mens.

. Dé zonde van de mens bestaat erin om zelf uit te maken wat goed en wat kwaad is zonder rekening te houden met God.
Merk op dat niet God, maar de mens er verantwoordelijk voor is dat de wereld geen paradijs meer is.

. Zoals alle geluk van God komt, zo komt alle ongeluk voort uit de ongehoorzaamheid aan wazt God verlangt. Alles wat in de menselijke geschiedenis gebeurt, wordt medebepaald door de relatie van de mens met zijn God en Schepper.

Uit de Koran …

(C. Leterme - bewerking op basis van drie Nederlandse vertalingen:
Wikipedia; koran.nl; De Koran, Rainbow Pocket 795)

‘O, Adam, verblijf met je vrouw in de tuin en eet wat je wilt, maar nader deze boom niet, anders behoren jullie tot de onrechtvaardigen.’

Om hun naaktheid te openbaren die voor hen verborgen was, fluisterde Satan hun in: ‘Jullie Heer heeft deze boom alleen verboden voor jullie,
om te voorkomen dat jullie engelen zouden worden of zouden gaan behoren tot hen die altijd blijven leven.’ En hij bezwoer hun: ‘Ik ben voor jullie echt een goede raadgever.’ Zo misleidde hij hen met bedrog.

Toen zij van de boom proefden zagen zij hun naaktheid en begonnen zij zich te bedekken met bladeren uit de tuin. En hun Heer riep: "Had Ik jullie die boom niet verboden en zei Ik niet tot jullie: ’Echt waar, Satan is een duidelijke vijand van jullie’?’ Ze antwoordden: ‘Onze Heer, we hebben onszelf onrecht aangedaan en als U ons niet vergeeft en ons niet genadig zijt, zullen wij zeker bij de benadeelden horen. Hij zei: Gaat heen, sommigen van jullie zullen de vijanden van anderen zijn.
Voor jullie is er een tijdelijk verblijf op aarde en vruchtgebruik.’ Hij zei: ‘Jullie zullen op die aarde leven en sterven en jullie zullen daarvandaan worden opgewekt.’

Soera De Kantelen 7: 19-25

Klik hier om de zevende soera in het Arabisch te horen.

Lees meer over de Islam

Bijbel en kunst

Beeldhouwkunst

ANONIEM

De zondeval

Schilderkunst

H. VAN DER GOES

De zondeval

Werk van de Vlaamse kunstschilder Hugo van der Goes (ca 1430/1440-1482).
Merk op dat de slang antropomorf wordt afgebeeld: met armen en benen en een menselijk gezicht.

Suggestie

Jongeren

Abraham en de wet

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007, p. 196)

De leerlingen vroegen
aan hun rabbi:
‘In de Talmoed (1) staat
dat onze vader Abraham
de hele wet heeft nageleefd.
Maar hoe kan dat?
De wet werd pas veel later
aan Mozes gegeven.
En niet aan Abraham!

‘Om de wet na te leven
hoef je niets anders te doen,
dan God lief te hebben.’
zei de rabbi,
‘Als je van plan bent iets te doen
en je voelt:
als ik dat doe, leef ik minder waarachtig,
dan weet je dat wat je gaat doen zonde is.
Ben je van plan iets te ondernemen
en je voelt aan:
als ik dat doe,
dan leef ik meer als mens,
weet dan dat jouw verlangen klopt
met de wil van God.
Zo heeft Abraham gedaan.’

(1) Talmoed: Boek met commentaren op de wet van Mozes.

Naar een Chassidisch Verhaal

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 6 juni 2018, p. 1)

Heel aandachtige leerlingen in een joodse school
merkten op dat er in de Talmoed staat
dat Abraham de hele wet heeft nageleefd.
Dat is net hetzelfde als zeggen dat Mozes leefde als een goede christen.
Hoe had Mozes als een goede christen kunnen leven
als Christus nog niet eens geboren was?

Het antwoord van de rabbi op deze vraag is heel merkwaardig:
‘Om de wet na te leven hoef je niets anders te doen,
dan God lief te hebben.’
Daarmee geeft hij aan dat de kern van de wet van alle tijden dezelfde is:
in alles wat je doet en laat moet je duidelijk maken
dat God voor jou een belangrijke plaats heeft in je leven.

Er zijn nogal wat mensen die moeite hebben met: ‘God liefhebben’.
Maar een beetje christen weet dat Jezus zelf zei
dat van God houden en van de mens houden hetzelfde is.
Er is geen andere manier om God een plaats te geven in je leven
dan recht te doen aan je medemens,
dan te houden van die medemens.

Misschien vinden sommige mensen het nu wel gemakkelijker
om van God te houden dan van mensen,
want aan veel medemensen is wel wat aan te merken.
Toch blijft dat de grote opdracht van christenen.
Heel gemakkelijk te formuleren,
maar buitengewoon moeilijk om altijd en overal toe te passen.

Extra

Apple

The oldest computer
was owned bij Adam and Eve.
It was an Apple
with very limited memory.
Just 1 byte
and everything crashed.

Kinderwijsheid

Meester Jan ondervraagt de leerlingen over de godsdienstles.
'Wel, Filip, wat zei de slang tegen Eva in het aards paradijs?'
Filip: 'Snoep verstandig, eet een appel.'