Herinnering aan zijn verblijf in Rome
Quo vadis?
Legende
(C. LETERME, Een parel voor elke dag, uitgeverij Averbode, 2007, p. 185)
Toen Nero keizer van Rome was,
vervolgde hij vele christenen en liet hen doden.
De christenen die aan die vervolgingen ontsnapt waren,
vreesden niet alleen voor hun eigen leven,
maar ook voor dat van Petrus en Paulus,
de belangrijkste apostelen.
Daarom zeiden ze aan Petrus:
- Ga een tijdje weg uit Rome.
Ga naar Sicilië. Daar zul je veilig zijn.
Petrus liet zich overtuigen.
Voor dag en dauw vertrok hij uit Rome,
samen met Nazarius.
Het was nog donker.
Petrus zag in de verte iemand naar hem toekomen.
- Zie je die man op ons afkomen, Nazarius?
- Nee, meester, ik zie niets, zei Nazarius.
- Zie je dan niemand?
Plotseling wierp Petrus zich op zijn knieën.
- Domine, quo vadis? (Heer, waar ga je naartoe?) vroeg Petrus.
Toen zei een stem:
- Jij verlaat je medechristenen, Petrus.
Daarom ga ik naar Rome
om voor de tweede keer gekruisigd te worden.
Petrus was hierdoor erg getroffen.
Hij wist dat het Christus was die zo tot hem sprak.
En in plaats van naar het rustige en veilige Sicilië te gaan,
ging hij terug naar Rome.
Kerkgebouw aan de via appia
Bovenstaande legende is verbonden aan een kerk aan de via Appia, enkele kilometers buiten Rome, waar boven op de deur het opschrift staat: ‘Domine, quo vadis?’
Herinnering aan zijn gevangenschap
San Pietro in vincoli
(vincoli = kettingen)
In de kerk San Pietro in Vincoli worden twee kettingen bewaard als relikwie: de ene waarmee Petrus in Jeruzalem zou geboeid geweest zijn, de andere waarmee hij in de gevangenis te Rome (Mamertinum – zie verder) geboeid zou zijn geweest.
In de 13e eeuw ontstond de legende die vertelt dat keizerin Eudoxia de ene ketting liet bewaren in een kerk te Constantinopel en de andere zond naar haar dochter in Rome. Toen later ook de ketting uit Constantinopel in Rome opdook, klonken beide kettingen zich 'miraculeus' vast aan elkaar.
In die kerk is ook het beeld van Mozes te zien dat Michelangelo maakte.
Mamertijnse gevangenis (Mamertinum)
Deze gevangenis bij het Forum Romanum ligt nu onder de 16e eeuwse kerk van San Giuseppe dei Falegnami (Jozef van de timmerlieden).
Van die staatsgevangenis in het Oude Rome, zijn nog twee cellen te zien: de Carcer (ligt bovenaan) en het Tullianum (ligt onderaan), het oudste deel dat waarschijnlijk in de derde eeuw voor Christus gebouwd werd.
Wie ter dood veroordeeld was werd in het Tullianum terechtgesteld (wurging of hongerdood). Nadien dumpte men het lijk in de Tiber. In de oudheid was een gevangenis immers niet bedoeld voor langdurige opsluiting.
Een middeleeuwse legende vertelt dat Petrus en Paulus daar gevangen zaten, maar daarvoor is geen enkel historisch bewijs.
Een andere legende vertelt dat ze in de cel een bron deden ontspringen zodat er water was om hun twee bewakers te kunnen dopen.
Herinnering aan zijn dood
Tempietto van San Pietro in Montorio
Tempietto : = tempeltje.
Montorio: afkomstig van de Latijnse naam voor de heuvel waarop het tempeltje gebouwd werd: Mons Aureus (= gouden berg), een verwijzing naar het goudgele zand dat er op lag.
Op de binnenplaats van het klooster San Pietro in Montorio te Rome, bouwde Donato Bramante in 1502 een kleine ronde kerk in opdracht van de Spaanse koningen Ferdinand en Isabella. In de crypte van het Tempietto is er een gat in de grond te zien, waar het kruis van Petrus zou gestaan hebben volgens een 15e eeuwse legende.
De ronde vorm van het gebouw herinnert aan de martyria, de vroegchristelijke kapellen die gebouwd werden op de plaats van de marteling.
Deze locatie berust op een verkeerde interpretatie van de woorden inter duas metas (‘tussen twee metae’) uit de ‘Handelingen van Petrus’. (Metae waren obelisk- of piramidevormige pilaren aan de beide uiteinden van de spina, het middendeel van een circus)
Eerst dacht men dat het ging om de plek tussen de piramide van Cestius en een obelisk in de buurt van het Vaticaan, en kwam zo uit op de top van de Janiculum. Maar later dacht men dat het de eindpalen waren in het circus van Nero, bij de huidige Sint-Pietersbasiliek. Petrus zou dus ergens op de spina van dat circus zijn gekruisigd.
De obelisk op het Sint-Pietersplein
Monument op de spina
De 25,5 m hoge obelisk, uit rozerood granietmarmer, komt van de Tempel van de Zon in Heliopolis (Egypte) – 2500 jaar voor Christus.
De Romeinse Keizer Caligula (12 - 41 na Christus) liet deze obelisk in 37 na Christus plaatsen op de spina van het circus dat hij had laten bouwen. Daar zou Petrus gemarteld geweest zijn voor zijn dood.
Boven de obelisk stond in de oudheid een gouden bal die de zon voor-stelde, nu staat er een kruisbeeld.
Op het voetstuk van de obelisk staan de Latijnse woorden: ‘Christus vincit, Christus regnat, Christus imperat’ (Christus overwint, Christus regeert, Christus beveelt).
Verhaal
Over deze obelisk wordt het volgende verteld:
Nood breekt wet
(C. LETERME, Parels van verhalen, uitgeverij Averbode 2019, p. 155)
In 1585 wilde de paus
de obelisk uit het circus van Caligula
naar het Sint-Pietersplein te Rome laten brengen.
Het transport duurde wel vier maanden.
Toen men het gevaarte (1) wilde tillen, eiste men absolute stilte.
Het minste geluid zou met de dood worden gestraft.
Een galg op het plein maakte dit extra duidelijk.
800 mannen en 75 paarden stonden klaar.
Dan startte men met de oprichting van de obelisk.
De touwen werden gespannen.
Maar ze schuurden tegen de obelisk
en dreigden te breken door oververhitting.
‘Maak de touwen nat’, schreeuwde een werkman.
Zo verbrak hij de stilte
om dit werk geconcentreerd
tot een goed einde te brengen.
Toen de obelisk op de juiste plaats stond
liet de paus die werkman bij zich komen.
Hij feliciteerde hem
omdat hij de durf had gehad het gebod te negeren.
(1): 25,5 m hoog en 350 ton zwaar.
Het graf van Petrus
Sint-Pietersbasiliek
Deze kerk werd gebouwd tussen 1506 en 1626 op de plaats van een Sint-Pieterskerk, die gebouwd werd op het vroegere Circus van Nero. Daar werd - volgens de overlevering - Petrus, apostel en eerste paus, gekruisigd en begraven.
De bouw van deze imposante basiliek werd vooral gefinancierd door de opbrengst van de verkoop van aflaten, iets waartegen Luther fel reageerde.
De grote koepel staat boven het graf van Petrus.
Voor het baldakijn dat rust op vier gedraaide zuilen, zou het brons gebruikt zijn van het dak van het Panteon (een tempel in Rome die gebouwd werd ter ere van alle goden).
Bovenaan de gevel van de Sint-Pietersbasiliek zijn beelden te zien die de apostelen voorstellen. Ze werden gebeeldhouwd in 1612-1613.
Het voorportaal van de basiliek heeft vijf bronzen deuren waarvan de meest linkse deur, de ‘Deur van de Dood’ wordt genoemd omdat de kist met het overleden lichaam van een paus de basiliek via deze deur verlaat. De rechterdeur is de ‘Porta Santa’ (‘Heilige Deur’) die aan de binnenkant dichtgemetseld is, behalve in een 'heilig jaar' wanneer de paus die opent.