Marcus12, 1-12: De wijnbouwers

Marcus 12, 1-12 // Matteüs 21, 33-43 // Lucas 20, 9-19

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1601-1602)

Jezus sprak tegen de priesters, de wetsleraren en de leiders van het volk. Hij gaf hun een voorbeeld. Hij zei: ‘Een man heeft een wijngaard. Hij bouwt er een muur omheen, en maakt een bak om de druiven in te persen. Ook bouwt hij een toren voor het bewaken van de wijngaard. Dan verhuurt hij de wijngaard aan boeren, en gaat zelf op reis.
In de tijd van de oogst stuurt de man een knecht naar de wijngaard. Die moet bij de boeren een deel van de opbrengst ophalen. Maar de boeren grijpen die knecht. Ze slaan hem en ze sturen hem weg met lege handen.
Dan stuurt de man een andere knecht naar de wijngaard. Maar de boeren slaan die knecht in zijn gezicht en ze beledigen hem. De man stuurt een derde knecht. Maar de boeren slaan die knecht dood. Zo gaat het ook met alle andere knechten. Sommigen worden in elkaar geslagen, anderen worden vermoord.
Dan heeft de man alleen nog zijn zoon, van wie hij veel houdt. Die stuurt hij als laatste naar de wijngaard. Want de man denkt: Voor mijn zoon zullen de boeren wel respect hebben.
Maar de boeren zeggen tegen elkaar: ‘Kijk, daar komt de zoon. Hij zal al het bezit van zijn vader krijgen. Kom, we slaan hem dood! Dan is de wijngaard van ons.’ De boeren grijpen de zoon. Ze slaan hem dood, en gooien zijn lichaam de wijngaard uit.’

Jezus zei: ‘Wat zal de eigenaar van de wijngaard nu doen? Hij zal zelf komen. Hij zal de boeren doden, en de wijngaard aan anderen geven.’
Jezus zei verder: ‘Jullie kennen deze tekst uit de heilige boeken toch wel: «De bouwers gooiden één van de stenen weg. Maar dat werd juist de belangrijkste steen van het gebouw. God heeft dat zo bepaald. En de mensen kunnen het niet begrijpen.»’
De priesters, de wetsleraren en de leiders van het volk snapten dat het voorbeeld van de boeren over hen ging. Ze waren bang dat de mensen nu boos op hen zouden worden. Daarom lieten ze Jezus daar staan en liepen ze weg. Ze maakten een plan om hem gevangen te nemen.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Nu begon Jezus in gelijkenissen te spreken
tot de priesters, de wetsleraren en de leiders van het volk:
“Er was eens een man die een wijngaard aanlegde:
Hij zette er een omheining omheen, hakte er een wijnpers in uit
en bouwde er een wachttoren in.
Daarna verhuurde hij zijn wijngaard aan wijnbouwers en vertrok naar het buitenland.
Op de afgesproken tijd zond hij een dienaar naar de wijnbouwers
om zijn deel in de opbrengst van de wijngaard van hen te ontvangen.
Maar zij grepen hem vast, mishandelden hem
en stuurden hem met lege handen terug.
Toen zond hij een andere dienaar.
Maar ze sloegen hem op zijn hoofd en beledigden hem.
Weer stuurde hij er een, maar die doodden ze.
En zo nog verschillende anderen die ze mishandelden of doodden.
Hij had nu alleen nog zijn geliefde zoon.
Die stuurde hij als laatste naar hen toe.
Hij veronderstelde: Mijn zoon zullen ze wel respecteren.
Maar de wijnbouwers zeiden onder elkaar:
Dit is de erfgenaam. Als we hem vermoorden, is de erfenis voor ons.
Ze grepen hem vast, doodden hem en wierpen hem buiten de wijngaard.
Wat zal de eigenaar van de wijngaard nu doen?
Hij zal komen, de wijnbouwers doden en de wijngaard aan anderen geven.

Hebben jullie dit in de Schrift dan niet gelezen:
de steen die de bouwlieden afkeurden, is juist de hoeksteen geworden.
Dank zij God is dat gebeurd en het is een wonder in onze ogen.”

Zij zochten nu een manier om Hem te overmeesteren,
maar ze waren bang voor het volk. Want ze begrepen
dat Jezus met de gelijkenis die Hij vertelde, het over hen had.
Ze lieten Hem met rust en gingen weg.

Stilstaan bij ...

Gelijkenis
Een gelijkenis is een kort verhaal waarbij men een waarde, een begrip, plaatst naast een concreet gegeven dat er gelijkenis mee heeft en het helpt te begrijpen.
Het woord ‘gelijkenis’ wordt in Vlaanderen vaak vervangen door ‘parabel’.

Wijngaard
Een omheinde plaats waar wijnstokken groeien.
In het Oude Testament is de wijngaard het beeld van Israël.
In het Nieuwe Testament is de wijngaard het beeld voor het Rijk van God.

Wijnpers
In nieuwere vertalingen is er sprake van een perskuil, een gat dat uitgehakt werd in de rotsgrond. Daarin werden de druiven geperst. Dit kon gebeuren door een zwaar voorwerp op de druiven te drukken, maar meestal werden de druiven platgetrapt door mensen op blote voeten.

Dienaren
Dienaren waren meestal slaven. In de Bijbel is er sprake van twee soorten:
. vreemdelingen die gekocht werden, of tijdens een oorlog buitgemaakt waren.
. joodse mensen, die verkocht werden of zichzelf verkochten, om hun schulden te kunnen betalen.
Slaven waren werkzaam in bouwprojecten of deden dienst in huizen van rijke mensen.

Opbrengst
Een deel van de oogst moest gegeven worden als huur aan de landeigenaar.

Schrift
De verzen die Jezus citeert, komen uit psalm 118. Ze willen aantonen dat God zich met deze zaak zal inlaten.

Hoeksteen
Stevige steen die bij het bouwen gebruikt wordt voor de hoek van een gevel. Eerst plaatste men de hoeksteen, daarna vulde men de ruimtes ertussen met stenen of ander materiaal om muren te bekomen. In sommige gebieden worden die hoekstenen zichtbaar gehouden als decoratief element.
De tekst uit de Bijbel waar Jezus naar verwijst is: psalm 118, 22-23. Maar in die psalm is het niet duidelijk waarvan deze steen het beeld is. Is het de tempel? De stad Jeruzalem? Misschien koning David? In het Nieuwe Testament ziet men deze steen als het beeld van Jezus.

Bij de tekst

Allegorie

Deze parabel van Jezus is een allegorie. Dit wil zeggen dat iedere persoon uit het verhaal voor iemand anders of voor een groep mensen staat. In dit geval:
Landeigenaar = God
Wijnbouwers = leiders van het volk
Dienaren = mensen die in naam van God spreken. Bv. profeten
Zoon = Jezus
wijngaard = Rijk van God

Uit de reactie van Jezus op de vraag die Hij stelde, blijkt dat Hij de wijngaard wilt sparen. Hij hoopt op een volk dat wel vruchten geeft en het vertrouwen van de landeigenaar waard is.

Rijk van God

Dit Rijk heeft te maken met een levensstijl waarbij men aan het woord van God de juiste plaats geeft. Het heeft niets te maken met het materiële noch met succes of met werelds machtsvertoon. Op dit punt botste Jezus op onbegrip en verzet bij zijn leerlingen en bij het volk. Want die dachten dat bij de komst van het Rijk van God de Romeinse bezetter verdreven zou worden.
Omdat dit Rijk van een andere orde is dan dat wat men kent, gebruikt Jezus metaforen, beelden, gelijkenissen... om dit te verduidelijken. In deze parabel vergelijkt hij dat Rijk met een wiijngaard.

Bijbel en kunst

M. VAN VALCKENBORCH

Parabel van de boze wijnbouwers (1585)

Maarten van Valckenborch (1535 - 1612) was een Brabants kunstschilder die vanaf 1586 in Frankfurt actief was.

Suggesties

Grote kinderen

VERDIEPEN

Vertrouwen

Materiaal
- fotokopieën van een druiventros, waarvan de druiven groot genoeg zijn om erin te kunnen schrijven.

Verloop
Vertel de parabel. In dit verhaal dat Jezus vertelt, zijn de wijnbouwers het vertrouwen van de landeigenaar niet waard.
Laat de kinderen nadenken over het vertrouwen dat anderen in hen stellen.
Op de druiven noteren ze de nieuwe verantwoordelijkheden die ze kregen in het voorbije jaar, of de verantwoordelijkheden die ze graag zouden willen opnemen.

SPREKEN MET BEELDEN

De tweede laag van de parabel

Vertel de parabel. In die parabel van Jezus, doden de wijnbouwers de zoon van de landeigenaar. Zeg aan de kinderen dat in dit verhaal van Jezus elk belangrijk woord iets zegt over iets anders:

Landeigenaar	= God
Wijnbouwers	= leiders van het volk Israël
Medewerkers	= mensen die in naam van God spreken. B.v. profeten
Zoon = Jezus
wijngaard	= Rijk van God

Laat de kinderen nadenken over:
- Wie ben ik in de parabel?
- Ben ik een wijnbouwer? Ben ik een medewerker van de landeigenaar?
- Waarom geef je dat antwoord?

Hou er rekening mee dat sommige kinderen zich misschien niet met één van die twee groepen kunnen identificeren. Die kinderen verwoorden waarom dat voor hen zo moeilijk ligt.

De hoeksteen

Jezus maakt duidelijk dat de manier waarop de wijnbouwers optreden geen vruchten draagt, dood is.
Dat ze de zoon van de eigenaar doden is te vergelijken met het afkeuren van een steen door de bouwlieden. En net die steen werd later uitgekozen om de hoeksteen te worden.

- Wat is een hoeksteen?
Een hoeksteen is een stevige steen die gebruikt bij het verstevigen van de hoekpunten van een bouwwerk. Bij het bouwen worden eerst de hoekstenen geplaatst en later de andere stenen. Als een hoeksteen niet voldoet aan de eisen van zijn positie, dan wordt hij afgekeurd.

- Jezus vergelijkt zichzelf met een hoeksteen.
(Jezus kent het beeld van de hoeksteen uit Psalm 118 vers 22: 'De steen die de bouwlieden verwierpen, is nu tot hoeksteen geworden.”: Een verworpen en veracht mens of groep zal ooit een centrale plaats innemen.)

_ Op welke manier is Jezus een 'hoeksteen'?
Jezus werd veracht door de joodse bouwlieden (toenmalige godsdienstige leiders), maar God heeft hem tot hoeksteen gemaakt van de nieuwe wereldwijde gemeenschap van christenen, die allen op Hem betrokken zijn.

Vruchten voortbrengen

Dat betekent dat aan een bloeiende plant of boom bloemen en vruchten kunnen komen. En dat uit die vruchten nieuwe planten of bomen kunnen ontstaan.
Als een plant geen vruchten voortbrengt, wil dat zeggen dat die afsterft, dat die dood gaat. Zo'n plant of boom is dan alleen nog goed om uitgetrokken te worden of omgekapt te worden.
De handelswijze van de wijnbouwers is te vergelijken met een boom of plant die geen vruchten voortbrengt. Jezus roept zijn volgelingen op om wel 'vruchten voort te brengen'.

- Welke 'vruchten' zou Jezus kunnen bedoelen?

- Welke concrete 'vrucht' kunnen de kinderen voortbrengen?
(de antwoorden op deze vraag liggen in de lijn van: liefde voor de medemens. Attent zijn, dankbaar zijn, niemand uitsluiten... allemaal levenshoudingen die het Rijk van God dichterbij brengen)