SACRAMENT VAN DE ZIEKEN (Ziekenzalving)

Band met het dagelijks leven

Een mens heeft niet alleen een ziekte, hij is ziek. Een ziekte treft niet alleen het lichaam, maar ook het gemoed: de mens verliest de moed, wordt neerslachtig, is angstig of vertwijfeld.
Soms worden ook de relaties met medemensen ‘ziek’: er is nog slechts heel weinig bezoek als de ziekte aansleept, of men voelt zich uitgesloten uit het sociale leven.
Maar gelovigen hebben het altijd belangrijk gevonden zieken te bezoeken en voor hen te zorgen.
De ziekenzalving kun je dus zien als de goddelijke bezegeling van deze zorg voor de zieke.
Dit sacrament is zeer oud (zie: Jakobus 5, 14-16): men is er reeds heel lang op bedacht zieken nabij te zijn, niet enkel met liefdevolle en medische zorgen, maar ook met een teken van Gods aanwezigheid.

Jezus' omgang met zieken

Jezus' optreden bestond meestal in de handoplegging van zieken, de aanraking.
In zijn tijd was het zalven van zieken een genezingsgebaar. Olie werd gebruikt om de pijn te verzachten (zie: parabel van de barmhartige Samaritaan)

Betekenis

Het eerste en belangrijkste doel van dit sacrament is de zieke geestelijk te begeleiden in een nieuwe fase van ernstig ziek zijn. Toch bedoelt de ziekenzalving meer: nl. een diepere genezing. God zal naast de zieke blijven staan, ook al gaat hij nu of later door de dood heen.

- De zieke staat niet meer alleen in zijn lijden.
De ziekenliturgie verbindt de lijdende mens met Christus die de gelovige wil begeleiden op zijn tocht door eenzaamheid, lijden en verzwakking naar het einde van zijn aardse leven toe.

- de ziekenliturgie is een paasboodschap omdat zij de zieke zegt dat ook hij 'in naam van de Heer' Pasen zal meemaken: nl. de doortocht naar opstanding en de voltooiing tot eeuwig leven, dat hij tot een nieuwe harmonie zal genezen.

Een duik in de kerkgeschiedenis

Eerste eeuwen van het christendom

In de eerste eeuwen was het sacrament van de zieken een sacrament dat toegediend werd aan zieken en bedlegerigen bij wie men hoopte op genezing. Er was dus geen sprake van stervensnood. De zieke zelf of de omstanders zalfden met olie waar men pijn had of gewond was.

9-20e eeuw

Het sacrament van de zieken werd opgeschoven naar het stervensmoment. Daarom werd het ook het laatste Oliesel genoemd of het sacrament van de stervenden.
Dit sacrament krijgt hierdoor een nieuwe betekenis: het wil met het vooruitzicht op de dood, de zonden vergeven. De priester zalft de zintuigen als 'poorten naar de zonde'.

Na de II e W.O.

Men herontdekt vroegere gebedsformules en vooral in Frankrijk legt men terug de nadruk op de ziekenzalving. Zo kiest het IIe Vaticaans concilie, onder invloed van deze ontwikkeling, voor de volgende omschrijving:
"Het laatste oliesel, dat ook en beter 'zalving van de zieken' kan genoemd worden, is niet uitsluitend het sacrament voor degenen die in uiterst levensgevaar verkeren."
(Constitutie over de liturgie, 1963)
Deze hernieuwde visie op de ziekenzalving, die aansluit bij de gebruiken van de oudste kerk, dringt slechts langzaam door tot de gelovigen. De zalving is te lang met het sterven verbonden geweest en fungeerde bij velen als afscheidsritueel, een overgangsrite van leven naar dood.

Symboliek

HANDOPLEGGING

door dit gebaar komt Gods bekommernis langs mensen tot uiting.
Het is een gebaar van bescherming, bemoediging en troost.

OLIE

Dagelijks leven
Zalving met olie was in de oudheid een courant middel om lichamelijke verwondingen en allerlei kwalen te genezen. Nu laten vooral sportlui zich masseren en insmeren met olie om de spieren soepel te houden en de uitdroging van de huid tegen te gaan.

Sacrament van de zieken
De zalving gebeurt op het voorhoofd en op de handen. De priester of de diaken zegt daarbij: 'Moge Jezus je door deze zalving en door zijn liefde bijstaan met de kracht van zijn Geest.'
Vroeger werden ook de voeten gezalfd. Maar de betekenis blijft dezelfde: men wil ermee aantonen dat Gods zalvende verzachtende, maar ook krachtige nabijheid de hele mens doordringt.
Dit symbool zou heel wat meer tot zijn recht kunnen komen als heel het lichaam zou gezalfd worden. Maar praktisch is dit niet te doen.

Symboliek
Zalf is een teken voor geestelijke genezing, voor zondevergeving.

Suggesties

Grote kinderen

KENNISMAKEN

Ziekenhuispastor
Koen is diaken en pastor in een ziekenhuis. Dit wil zeggen dat hij veel zieke mensen bezoekt: mensen die bang zijn omdat ze geopereerd moeten worden, of mensen die zo ziek zijn dat ze misschien wel vlug zullen sterven. Jan houdt dan hun hand vast, luistert, troost. Soms troost hij ook de familie als iemand gestorven is.

Ziekenzalving
Net zoals Jezus de handen oplegde bij zieken, leggen de priester, de familie, de verpleegsters de handen op het hoofd van de zieke als teken van bescherming. Die handen lijken als een dak boven het hoofd van de zieke.
Dan zalft de priester de zieke met een zalf die chrisma genoemd wordt. Op die manier wil hij de zorg en liefde van God voor de mensen tonen. Hierdoor krijgt de zieke kracht.

EVEN TESTEN

Waar of niet waar?

. De ziekenzalving is bedoeld voor ernstig zieken, voor mensen die een zware operatie moeten ondergaan, voor bejaarden ...

. De ziekenzalving gebeurt alleen in ziekenhuizen of bejaardentehuizen.

. Bij de ziekenzalving legt de priester de handen boven het hoofd van de zieke. Daarmee wil hij zeggen dat hij bezorgd is en liefheeft.

. De priester zalft de zieke ook met olie omdat olie een genezende kracht heeft: olie verzacht wat pijn doet en maakt soepel wat hard is.

DOEN

Op ziekenbezoek

(Geïnspireerd door: Marleen DONDEYNE, Zieken(t)huis, uitgeverij Van Halewyck)

. Luister en stel vragen naar wat de zieke te vertellen heeft. Vermijd om vergelijkingen te maken met wat je vroeger zelf meemaakte.
. Neem als dat mogelijk is de zieke mee buiten de kamer, om zo wat afwisseling te bekomen.
. Ziekenbezoek duurt best niet te lang. Beter een paar keer kort, dan één keer te lang.