Johannes 3, 14-21: Jezus en Nikodemus

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1677)

Mozes zette in de woestijn een koperen slang hoog op een paal. Net zo moet de Mensenzoon een hoge plaats krijgen, eerst aan het kruis en daarna in de hemel. En daardoor krijgt iedereen die in hem gelooft, het eeuwige leven. Want Gods liefde voor de mensen was zo groot, dat hij zijn enige Zoon gegeven heeft. Iedereen die in hem gelooft, zal niet sterven, maar voor altijd leven.
God heeft zijn Zoon naar de wereld gestuurd om de mensen te redden. Niet om hen te veroordelen.
Want wie in de Zoon gelooft, zal niet veroordeeld worden. Maar de mensen die niet in hem willen geloven, die zijn al veroordeeld. Zij zullen gestraft worden, omdat ze niet willen geloven in de enige Zoon van God.
Zo zijn die mensen veroordeeld: de Zoon kwam naar de wereld als het ware licht voor alle mensen, maar de mensen kozen voor het donker. Dat zie je aan hun slechte daden.
Iemand die slecht leeft, heeft een hekel aan het licht. Hij vlucht weg van het licht, want hij wil zijn slechte daden verborgen houden. Maar iemand die goed leeft en trouw is, zoekt het licht juist op. Dan wordt duidelijk dat hij dicht bij God leeft.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Zoals Mozes in de woestijn
de bronzen slang hoog op een paal heeft gezet,
zo moet de Mensenzoon omhoog geheven worden.
Zo kan iedereen die in Hem gelooft, eeuwig leven bezitten.

God houdt zoveel van de wereld,
dat Hij zijn unieke zoon heeft gestuurd.
Al wie in Hem gelooft, zal eeuwig leven.
Want God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gezonden
om de wereld te veroordelen, maar om die te redden.
Wie in Jezus gelooft, wordt niet geoordeeld,
maar wie niet gelooft, is al veroordeeld,
omdat hij niet geloofde in de unieke zoon van God.
Dit is het oordeel: het licht kwam in de wereld,
maar de mensen hielden meer van de duisternis
dan van het licht, omdat wat ze deden slecht was.
Al wie slecht handelt, verafschuwt het licht
en gaat niet naar het licht
uit vrees dat wat hij doet, bekend zal worden.
Maar wie oprecht handelt, gaat naar het licht,
Zo wordt zichtbaar dat God werkzaam is in wat hij doet.”

Stilstaan bij ...

Mozes
(Egyptisch = ‘uit het water gered')
Deze Egyptische naam kan erop wijzen dat de familie van Mozes reeds langer in Egypte woonde.
Mozes werd niet alleen als kind uit het water van de Nijl gered, hij redde ook het joodse volk uit Egypte en leidde het door de Rietzee / Rode Zee naar het Beloofde Land. Hij stierf op de berg Nebo, in het zicht van het Beloofde Land.
Mozes vertegenwoordigt de wet, want volgens de traditie was hij de schrijver van de eerste vijf boeken van de Bijbel, de Tora, waarin de wet staat van de joden. Die wet kennen christenen vooral - samengevat - als de 'tien woorden / geboden'.

Slang
In de tempel te Jeruzalem vereerde men een koperen / bronzen slang. Daarvan zei men dat dat de slang was die Mozes had laten oprichten in de woestijn om het volk van slangenbeten te genezen. Aan die verering kwam een eind onder de regering van koning Hizkia.
Later zagen de eerste christenen en de kerkvaders in de slang aan de paal, het beeld van de heilbrengende Jezus aan het kruis. Zoals het opzien naar de bronzen slang de Israëlieten deed genezen van de dodelijke slangenbeten (Numeri 21, 4-9), zo zal wie opziet naar het kruis van Christus eeuwig leven.

Mensenzoon
Dit woord komt 69 keer voor in het evangelie (telkens in de mond van Jezus) en slechts één keer in het boek ‘Handelingen’. Die naam gebruikte Jezus vaak om over zichzelf te spreken.
Op zich betekent ‘Mensenzoon’: ‘mens’ (De profeten gebruikten het woord ‘mensenzoon’ om een mens aan te duiden in zijn sterfelijkheid en nietigheid), maar de profeet Daniël sprak over de mensenzoon als over een koning die zorgt voor vrede en die de mensen komt oordelen, een Messias.
Later gebruikten christenen dit woord om er de menselijke natuur van Jezus mee aan te duiden. Zo vertaalt Huub Oosterhuis ‘Mensenzoon’ met ‘Mensenkind’.

Omhoog heffen
Verwijst naar de kruisiging van Jezus.
Wat men zou kunnen ervaren als de diepste nederlaag omschrijft Johannes als een grootse overwinning.

Eeuwig leven
Voor de joden: de samenvatting van al wat goed is.

Wereld
Bij Johannes betekent het woord ‘wereld’ dikwijls: de wereldlijke macht die de komst van het rijk van God verhindert. Hij loopt niet erg op met die ‘wereld’, omdat wat daarin gebeurt, dikwijls tegengesteld is aan het rijk van God, zoals Jezus erover spreekt..
In deze tekst kon Johannes met ‘wereld’ ook ‘mensen’ bedoeld hebben. Dan wil dit zeggen dat God zich niet enkel richt tot Israël, maar tot alle mensen.

Eniggeboren / uniek
Normaal betekent dit: de enige zoon of dochter van iemand. In deze context bedoelt Johannes dat Jezus op een enige, unieke manier ‘kind’ of ‘zoon’ van God is. In Hem kan men God zien en horen, wordt de onzichtbare zichtbaar.

Redden
Dat Jezus de wereld redt, is de realisatie van de betekenis van de naam ‘Jezus’: ‘God redt’.

Duisternis - licht
In het evangelie van Johannes komt deze tegenstelling overeen met: leugen / waarheid.

Waarheid doen / oprecht handelen
Wat Jezus gezegd en gedaan heeft, in zijn leven een rol laten spelen.

Bij de tekst

Als je met deze tekst werkt ...

... vergeet dan niet dat die overwegend een preek, een toespraak van Jezus is, vol woorden met een tweede betekenis.
Dus niet vanzelfsprekend bij kinderen!

Wortel in het Oude Testament

Numeri 21, 4-9
Tijdens de veertigjarige tocht door de woestijn werd het volk Israël bedreigd door giftige slangen, waarvan de beten velen dood maakten.
God zei tegen Mozes dat hij zo'n slang in brons moest laten maken en op een paal zetten. Wie naar die slang zou kijken, zal in leven blijven.
Klik hier voor meer info hierbij.

Jezus / slang

De overeenkomst tussen Jezus en de koperen slang bestaat erin dat beide leven schenken aan wie ten dode is opgeschreven.

Nikodemus

(= overwinnaar van het volk)
Nikodemus was een hooggeplaatst godsdienstig leider, behoorde tot de Farizeeën en was lid van het Sanhedrin. Hij is nog altijd bekend bij de Joden: zijn naam komt voor in de Talmoed.
Hij erkende dat Jezus de goedkeuring van God droeg en erkende het gezag van Jezus als rabbijn: hij sprak Jezus aan met “Rabbi”.

Johannes 5, 50-53
Toen er een discussie ontstond tussen de rechters, vroeg hij: 'Veroordeelt onze Wet iemand zonder eerst naar hen te luisteren?

Johannes 7, 45-52
Nikodemus verdedigde Jezus voor het Sanhedrin.
Toen de gerechtsdienaren bij de hogepriesters en farizeeën terugkwamen, vroegen die: ‘Waarom brachten jullie Hem niet mee?’ De dienaars zeiden: ‘Nog nooit heeft een mens zo gesproken!’ Waarop de farizeeën antwoordden: ‘Hebben jullie je ook al laten misleiden? Gelooft een van de leiders Hem? Of iemand van de farizeeën? Maar dat volk, dat de wet niet kent, vervloekt zijn ze!’ Nikodemus, de man die indertijd naar Jezus toe was gekomen, iemand uit hun eigen kring, merkte op: ‘Sinds wanneer staat de wet ons toe iemand te veroordelen zonder hem eerst te horen en ons over zijn daden een oordeel te vormen?’ Maar hij kreeg als antwoord: ‘Bent u soms ook een Galileeër? Zoek het maar na en u zult zien: uit Galilea komen geen profeten!’

Johannes 19, 39-40
Samen met Jozef uit Arimatea begroef Nikodemus Jezus. Hij zorgde voor zo’n grote hoeveelheid welriekende kruiden, alsof Jezus een koning was.

In sommige streken van ons land heet de knecht van sinterklaas Nikodemus. Wellicht heeft dit te maken met de tekst van Johannes, waarbij hij vertelt dat Nikodemus in de nacht naar Jezus ging. Er wordt verteld dat hij dan zijn gezicht zwart maakte om niet gezien te worden.

Betekenis

Wie Jezus als ‘mens geworden woord van God’ in zijn leven laat binnenkomen, laat een nieuw licht, het ware licht, op zijn duisternis vallen.
Het licht dat Jezus is, komt van bij God en toont hoezeer God de mensen liefheeft. Jezus veroordeelde geen mensen van wie de daden slecht waren maar redde ze uit hun zonde. Hij keek bedrukte mensen zo aan dat ze konden opstaan, dat ze van hun kwalen werden genezen.
Mensen die goede handelen zijn als licht voor de wereld. Doorheen zo'n mensen kan men het licht /de liefde van God zien.

Liturgie

In de liturgie van de paasnacht wordt het licht van de verrezen Christus plechtig begroet en bezongen. Wie erin gelooft, laat het over zijn leven schijnen. Hij weet er zich in geborgen, hij weet zich gewaardeerd ondanks zijn duisternis.

Populair

(Bron: Premier Christian Radio - aangehaald op Kerknet 23 oktober 2022)

'Volgens World Vision is Johannes 3,16 ('Zoveel immers heeft God van de wereld gehouden, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft geschonken, zodat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven bezit') het populairste Bijbelvers ter wereld. Het haalt maandelijks liefst 1 miljoen zoekopdrachten.'

'Het populaire Bijbelvers uit het Nieuwe Testament wordt ook vaak gebruikt op social media platforms. Op Instagram werd de hashtag #John316 gebruikt bij meer dan 250.000 berichten, terwijl #John316 meer dan 55,9 miljoen keer is bekeken op TikTok.'

Bijbel en kunst

Beeldhouwkunst

G. FANTONI

Bronzen slang

Dit bronzen kunstwerk is een creatie van de Italiaanse kunstenaar Giovanni Fantoni. Het is te zien op de berg Nebo, een berg ten westen van Jordanië, aan de rand van de Jordaanvallei. Volgens de Bijbel was dit de plaats waar Mozes uitkeek over het Beloofde Land, vóór hij stierf op de leeftijd van 120 jaar.
In het kunstwerk zijn twee teksten uit de Bijbel verwerkt:
. Numeri 21, 4-9
. Johannes 3, 14

Suggestie
Inspireer je op dit kunstwerk om met een soepele ijzerdraad of koperdraad een kruis te maken.

Schilderkunst

C. HENDRICKSZ

Christus bij Nikodemus (17e eeuw)

Werk van de Nederlandse kunstschilder Crijn Hendricksz Volmarijn (1601 - 1645).

H. O. TANNER

Jezus en Nikodemus

Henry Ossawa TANNER, een Afro-Amerikaanse kunstschilder (1859 - 1937) was de eerste kleurling die internationale bekendheid genoot met zijn werk. Hij verhuisde in 1891 naar Parijs om er te studeren en besloot er zich te vestigen omdat hij goed aanvaard werd in de Franse artistieke kringen.

Suggestie
- Beschrijf wat je ziet.
- Hoe is de relatie tussen die twee personen? Hoe maakt de kunstenaar dat duidelijk?
- Jezus zegt dat Hij het licht in de wereld is. Hoe maakt de kunstenaar dat duidelijk?
- De evangelist Johannes zegt dat deze ontmoeting zich afspeelt tijdens de nacht. Waarom is die mededeling volgens jou van belang?

Ga zelf aan de slag met drie kleuren: zwart, blauw en geel.
(Verf of pastel, kleurstiften, kleurpotloden of... stukken papier in die kleuren)
Geef de ontmoeting van Jezus met Nikodemus weer met die kleuren.
(kleuren, verven, collage maken...)

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

Tekenen

Laat de kinderen ‘licht’ tekenen / kleuren.
Nadien ‘tekenen’ ze er de letters van de naam Jezus boven op.

Grote kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Jezus en Nikodemus

(C. LETERME, Map Bijbel in 1000 seconden, fiche die hoort bij Johannes 3, 16-18)

Nikodemus, één van de leiders van de joden,
komt midden in de nacht naar Jezus.
- Rabbi, zegt hij, ik weet dat Je een groot leraar bent en dat God Jou stuurde.
Want wat Jij doet, kun Je alleen als God met Jou is.
- Wel, zegt Jezus, alleen als je opnieuw geboren wordt,
kun je rijk van God zien.
- Sorry Jezus, maar dit begrijp ik niet.
Kun je me dat uitleggen? vraagt Nikodemus.
- Wel, zegt Jezus, mensen moeten nieuwe mensen worden,
zij moeten uit water en Geest geboren worden
om het Rijk van God te kunnen binnen gaan.
- Maar hoe kan dat dan? vraagt Nikodemus.
- Jij bent toch een belangrijk leraar in Israël, zegt Jezus
en jij begrijpt niet wat ‘opnieuw geboren worden’ betekent.
Wel, Ik spreek over wat ik weet,
en wat Ik heb gezien rondom Mij op aarde.
En toch geloven jullie Mij niet.
Als je Mij al niet kunt volgen
als Ik spreek over de dingen van de mensen,
hoe zul je Mij dan kunnen volgen
als Ik spreek over de dingen van God?
God houdt zoveel van de wereld,
dat Hij zijn enige zoon heeft gestuurd.
Al wie in Hem gelooft, zal eeuwig leven.
Door zijn zoon wil God de wereld redden.
De mensen hebben al gekozen
hoe ze mogen beoordeeld worden,
als ze niet in Hem geloven.
Zijn zoon is in de wereld gekomen als licht.
Maar de mensen houden meer van de duisternis,
want hun daden zijn slecht.
Wie het eerlijk meent met God, komt tot het licht.
want iedereen zal beseffen dat het God is die in hen werkt.
Men moet dus geloven
in die mensen bij wie men het Licht en de Geest van God ziet.

Nikodemus

(naar een tekst van Annemieke Verwaal in 'Klapnet')

Nikodemus is een Farizeeër, een belangrijk man. Hij weet heel veel over God. Hij vertelt de mensen hoe God wil dat ze leven. De mensen kijken op naar hem. De mensen vertelden hem over Jezus. Jezus vertelt ook veel over God, heeft hij gehoord. Nikodemus wil wel eens met Jezus praten. Hij hoorde dat Jezus heel knap kan antwoorden. Daar houdt Nikodemus van. Nikodemus neemt een besluit. Hij gaat naar Jezus toe. Nee, niet overdag als het licht is en als iedereen het kan zien. Hij gaat 's nachts.

Nikodemus zegt tegen Jezus: 'Wij weten dat Je ons veel kunt leren over God. Niemand doet zo veel goed als U.'
Jezus kijkt Nikodemus aan en zegt: 'Weet je, als je niet opnieuw geboren wordt, kun je het rijk van God niet zien.'
'Opnieuw geboren worden?', vraagt Nikodemus, 'Hoe kan dat nu? Ik ben al oud. Ik kan toch niet in mijn moeder terugkruipen?'
'Ik zal het anders zeggen', zegt Jezus. 'Je moet anders gaan leven. Je moet niet alleen maar denken aan regels en aan wetten die mensen moeten gehoorzamen. De Geest van de wet is eruit. Niet wetten en regels zijn belangrijk, maar leven zoals God het wil. Genieten van het leven en andere mensen helpen. Breng licht in de duisternis van mensen, Nikodemus!'

Wanneer Nikodemus naar huis gaat wordt het licht.

INLEVEN

Nicodemus

(C. LETERME in Bijbelin1000seconden.be, 3 maart 2018)

Vertel eerst over het bezoek van Nikodemus aan Jezus.
Toon daarna de volgende tekening:

Bekijk de tekening goed. Die stelt Nikodemus voor.
- Waarom gaf de kunstenaar hem zo’n donkere kleren?
- Waarom is zijn mond dicht?
- Waarom heeft hij zo’n grote ogen?
- Waarom draagt hij een olielamp?
- Waarom draagt hij ook een stok?
- Waarom lijkt hij geknield te zijn? / Waarom is hij zo klein?

Inspireer je aan deze tekening om een nieuwe tekening te maken: Nikodemus gaat na het gesprek met Jezus terug naar huis.
(Indien je niet zo goed / graag tekent: welke instructies zou je geven aan de kunstenaar?)
- Zijn zijn kleren nog zo donker? Waarom?
- Is zijn mond nog dicht? Waarom? Zegt hij wat? (Schrijf in een tekstballon wat hij eventueel zegt.)
- Zijn zijn ogen nog zo groot? Waarom?
- Draagt hij nog steeds een olielamp? Waarom?
- Heeft hij nog steeds een stok nodig? Waarom?
- Is hij nog steeds zo klein? Waarom?

SPREKEN MET BEELDEN

Woorden met twee betekenissen

Vooraf
Neem een groot papier en teken er een zon en een donderwolk op.
(inspireer je hierbij aan deze tekening).

Verloop
Licht en duisternis
Ga met de kinderen in op de twee niveaus waarop ‘licht’ en ‘duisternis’ een betekenis hebben.

Eerste betekenis (letterlijk)
In het licht kan men alles zien
In de duisternis is alles verborgen.

Tweede betekenis (figuurlijk)
Per twee zoeken kinderen naar wie ‘duisternis is, en naar wie ‘licht’ is – in de tweede betekenis van het woord – in hun leven, en voor de mensen in het algemeen.
Goed nieuws is bv. als een licht voor de dag; grote tegenslag dompelt de mensen in duisternis.

Noteer hun voorbeelden bij de tekening op de flap of op het bord: een zon (voor al wat ‘licht’ is), en een donderwolk (voor al wat ‘duisternis’ is).

Opnieuw geboren worden

Eerste betekenis
Geboren worden = voor het eerst leven.

Tweede betekenis
Zijn leven een totaal nieuwe richting geven.
Soms maken mensen dit aan anderen duidelijk door van naam te veranderen of iets aan hun uiterlijk te doen (andere kleren, ander kapsel)

VERDIEPEN

Uitkomen voor je geloof

Nikodemus wordt ook wel eens voor de grap Niko, de Mus, genoemd. Toch typeert hem dat. Hij is een grijze mus: hij gaat ‘s nachts naar Jezus, zo is hij zeker dat niemand hem ziet en dat hij van niemand commentaar zal krijgen. Hij durft geen kleur te bekennen.

- Vind jij het moeilijk om voor je geloof uit te komen?
- Hoe zou dat komen?

Gedoopt zijn

De kinderen spreken over wat ze weten van het doopsel.
Sta stil bij twee belangrijke symbolen: ‘water’ en ‘licht’.
Bij elk van die twee woorden noteren de kinderen wat dat woord bij hen oproept (woordveld).
Onderlijn nadien die woorden die het meest iets zeggen over wat in het doopsel gebeurt.
Nadien verwoorden de kinderen hoe ze dat verband met het doopsel zien.

EXTRA

Kruis

Klik hier voor extra suggesties.

Overweging

Marc Gallant, trappist (Orval)

Het grootste wonder (2014)

Zoals de eerste twee leerlingen die Jezus ‘s avonds vergezeld hebben en bij hem gebleven zijn (Johannes 1, 39), profiteert Nikodemus van de frisheid van de vallende nacht voor een onderhoud met Jezus. Deze vooraanstaande farizeeër is een sympathisant. Hij zal Jezus verdedigen bij de overheid (Johannes 7, 50-51) en niet zien op de kosten om Jezus een treffelijke begrafenis te bezorgen (Johannes 19, 39). De vraag die er aan bod komt is de volgende: kan men aan de wondertekenen die met Jezus' prediking gepaard gaan, herkennen dat Hij van God komt?
Nikodemus denkt dat er in die richting gezocht moet worden en verklaart: “Rabbi, wij weten dat U als leraar van Godswege komt. Geen mens kan immers de tekenen doen die U doet” (Johannes 3, 2). Ook in onze dagen nemen veel mensen de wondertekenen als criterium in hun zoeken naar God. Ze willen God met de hand kunnen raken in fenomenen die het menselijk vermogen overstijgen: zo kunnen ze zich een tastbare zekerheid opbouwen.

Maar Jezus tracht Nikodemus te doen begrijpen dat deze weg niet tot de kern van de zaak leidt. Hij maakt hem duidelijk dat het mysterie van de Christus zich niet ontsluiert in de wondertekenen, maar in het Kruis. Daar openbaart zich het grootste wonder: het wonder van Gods liefde. God bemint ons zodanig, dat Hij met ons komt tot in onze diepste armoede en verlatenheid. Om de Mensenzoon te erkennen, verheven in de stralende liefde van de Vader, moeten we Hem omhooggeheven zien op het kruis waar hij door zijn Vader verlaten lijkt. Het mysterie van de Mensenzoon is dat Hij, geheven op het kruis, bij God omhooggeheven is.

Het is immers door zijn kruis dat Jezus ons toegang geeft tot zijn liefde: “Wanneer ik van de aarde omhooggeheven word, zal ik iedereen naar mij toe halen” (Johannes 12, 32).