Johannes 16, 12-15: De waarheid

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1705-1706)

Ik heb jullie nog veel te zeggen, maar jullie kunnen het nu nog niet begrijpen. Als de heilige Geest komt, zal hij aan jullie de waarheid bekendmaken. Hij zal jullie helpen om de waarheid helemaal te begrijpen. Hij zal niet namens zichzelf spreken, maar hij zal zeggen wat hij van mij hoort. Hij zal jullie vertellen wat er zal gebeuren aan het einde van de tijd.
Zo zal de heilige Geest mij de hoogste eer geven. Want de waarheid die hij bekendmaakt, komt van mij. Alles wat van de Vader is, is ook van mij. Daarom zeg ik: De waarheid die hij bekendmaakt, komt van mij.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Eigenlijk heb Ik jullie nog veel te zeggen,
maar dit kunnen jullie nu nog niet verwerken.
Wanneer de Geest komt,
zal Hij jullie gids zijn naar de volle waarheid.
Hij zal niet spreken in zijn eigen naam,
en alleen zeggen wat Hij te horen krijgt.
Wat er komen gaat, zal Hij jullie meedelen.
Hij zal Mij verheerlijken,
want wat Hij jullie zal meedelen, komt van Mij.
Alles wat de Vader heeft is ook van Mij.
Daarom mag Ik zeggen
dat wat Hij jullie zal zeggen, van Mij komt.

Bij de tekst

Betekenis

Wat Jezus te zeggen had, vindt zijn bron bij God de Vader, en wordt voltooid in de Geest.

Bijbel en kunst

ARCABAS

Drie-eenheid
Dit kunstwerk werd gemaakt door Arcabas(1926 - 2018 ) stelt de Vader voor, de Zoon en Heilige Geest.

Centraal is een bruisende activiteit. Een weergave van de scheppende, creërende God, God de Vader.
Rechtsboven in het midden, is een kruis te zien. Een verwijzing naar de kruisdood van de __Zoon. Wie goed kijkt ziet zelfs drie kruisen: een gouden kruis, daarin een kruis in een donkerder tint en rechtsonder van het grote kruis: een klein rood kruisje.
Over het hele schilderij zijn drie duiven te zien. Die roepen de Heilige Geest op.

Het hele werk straalt een grote dynamiek en levendigheid uit.

Suggestie

Jongeren

VERTELLEN

Bestaat God wel?

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007)

Een meester vroeg:
‘Heeft iemand in de klas
al eens God horen spreken?’
Geen antwoord.
‘Heeft iemand in de klas
al eens God kunnen aanraken?’
Opnieuw geen antwoord.
‘Heeft iemand in deze klas
al eens God gezien?’
Opnieuw antwoordde niemand.
‘Dan bestaat God niet’,
besloot de meester.

Eén van de leerlingen dacht even na
en vroeg:
‘Mag ik ook iets vragen?’
‘Doe maar,’ zei de meester.
‘Heeft iemand het verstand van onze meester
al eens gehoord?’
Stilte.
‘Heeft iemand het verstand van onze meester
al eens kunnen aanraken?’
Volledige stilte
‘Heeft iemand in de klas het verstand van onze meester
al eens gezien?’
Niemand antwoordde.
‘Ja ...
dan moet ik,
volgens de manier van denken van onze meester,
besluiten dat hij geen verstand heeft.’

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 16 november 2016, p. 1)

Hoe men het draait of keert, godsdienst heeft met God te maken.
En over God worden veel vragen gesteld: Bestaat Hij wel?
Is Hij soms een uitvinding van mensen? Hoe ziet Hij eruit?
Vragen die al eeuwen lang over de hele wereld gesteld worden
en verschillende antwoorden kregen.
Vragen die voor een aantal mensen geen antwoord kunnen krijgen,
omdat ze zeggen dat God niet te zien is!

Het verhaal hierbij wil alvast één aspect meer op punt zetten:
het is niet omdat je iets niet kunt zien of aanraken, dat het niet bestaat.
Wie gelooft dat er een God is, vindt zo’n benadering goed gevonden.
Maar wie daar niet van overtuigd is, blijft het er moeilijk mee hebben.
Zeker in een tijd waarin de wetenschap zoveel antwoorden kan geven
en de werkelijkheid kan manipuleren, naar zijn hand kan zetten.

Dat neemt niet weg dat ook wetenschappers met verbaasde ogen
naar die werkelijkheid kijken: wat zit daarachter?
Wat heeft die werkelijkheid in gang gezet?

Christenen geloven in God als een vader,
als diegene die aan de oorsprong van alle leven staat.
Ze noemen Hem “de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde,
Schepper van al wat zichtbaar en onzichtbaar is”.

Ze geloven ook dat God zich heeft laten kennen
in de geschiedenis van het
En ze geloven bovendien dat God te ervaren is
als een geest, een spirit,
die hen optilt tot mensen
die rechtvaardig, goed en liefdevol zijn voor elkaar.

Overwegingen

Frans Mistiaen s.j.

God is Gemeenschap - Echt leven is liefde delen

Door wat wij meemaken in ons leven
wordt het beeld van God en de voorstelling die wij van Hem maken,
regelmatig aangepast, veranderd en bijgewerkt.
Zo gebeurde het in de geschiedenis van de Kerk.
Zo gebeurt het ook in onze persoonlijke geloofsgeschiedenis.

Op sommige dagen voelen wij in ons
een warmte, een kracht, een enthousiasme,
die al onze voornemens en projecten verjongt en vernieuwt.
Dan is ons hart groot en gul.
En wij zouden dan zo vele schone dingen willen doen.
Op die dagen is het ons niet zo moeilijk God te erkennen
als de Liefdesgeest die bezielend leeft in ons hart.

Op andere momenten ervaren wij eerder een innerlijke stem
die ons uitnodigt en oproept tot grotere inzet en dienstbaarheid,
ook al weten wij dat het ons misschien moeite zal kosten.
Wij voelen ons weer meegetrokken
door één of ander woord uit het evangelie
dat juist nu voor ons van toepassing lijkt en
wij willen ons opnieuw inspannen om meer christelijk te gaan leven.
Dan erkennen wij God eerder als de Mensenzoon,
als Broer die met ons meegaat
en ons de weg toont naar waarachtig leven.

Ofwel, weer op andere ogenblikken,
ervaren wij dat wij wat zijn afgedwaald
en dat een liefdevolle Vader ons terugroept
naar het echte doel van ons leven.
Hij maakt ons dankbaar voor de grenzeloze barmhartigheid
waarmee Hij ons telkens opnieuw nieuwe liefdeskansen geeft.
Dan bidden wij eerder tot God de Vader
die ons het leven biedt, die ons vergeeft en ons uiteindelijk opwacht.

Zo laat God, doorheen de wisselende omstandigheden in ieders leven,
de verschillende facetten van Zijn mysterie ervaren:
Hij is de Geest die ons bezielt.
Hij is de Zoon die ons uitnodigt.
Hij is de Vader die ons draagt en vergeeft.

Maar vandaag stelt de Kerk ons voor die verschillende facetten
van God samen te vieren: het mysterie van Zijn Drie-eenheid.
Wat wil dat zeggen?
Eigenlijk heel eenvoudig: dat God gemeenschap is.
Dat onze Liefde-God niet eenzaam leeft of alleen,
niet opgesloten of in Zichzelf gekeerd.
Maar dat onze God integendeel
een God is die Zijn Liefde en Zijn Leven meedeelt en doorgeeft.
Echte liefde is altijd bezielde mededeelzaamheid.
Door vandaag naar God Zelf te kijken,
leren wij dat ook ons leven pas écht leven is
als het wordt geschonken en gegeven.
Dat is de boodschap van het feest van vandaag:
Wie niet deelt met anderen, leeft eigenlijk niet.
Echt leven is liefde delen!

Hoe zouden wij ons God dan nog durven voorstellen
als een onvermurwbare Rechter, ergens op een hoge troon,
die de mensen zou bespieden en bestraffen?
God is veeleer een liefdevolle Vader
die ons het kostbaarste meedeelt wat Hij heeft:
de kans om zelf te beminnen, gratis.

Hoe zouden wij ons Jezus nog durven voorstellen
als een degelijke moralist die ons enkele belangrijke, zij het strenge,
levenswetten kwam voorschrijven
of als één van de interessante filosofen van onze geschiedenis
die ons een originele levensvisie bijbracht.
Jezus is de Mensenzoon die ons menselijk leven
met al zijn beperktheden volledig heeft gedeeld,
tot in lijden en sterven toe,
maar die wel al die menselijke ervaringen heeft gedragen
met een dienstbare liefde die sterker is dan elke dood.

Hoe zouden wij ons de Heilige Geest nog durven voorstellen
als een duif die, in een bundel lichtstralen,
ergens hoog boven onze aarde zweeft?
Gods Heilige Geest is de vindingrijke liefde
die ons Zijn enthousiasme meedeelt,
die open bloeit in elk mensenhart,
en die ons tot concrete liefdedaden aanspoort
om onze wereld van binnenuit
gaandeweg te vernieuwen en te vermenselijken.

Als wij het feest van de Heilige Drie-eenheid vieren
dan vieren wij niet een moeilijk theologisch hersenspinsel
over drie aparte Personen in Eén,
maar veeleer die diep menselijke ervaring, die zo goddelijk is,
nl. dat echte liefde altijd gemeenschap zoekt,
mededeelzaam is en gedeeld wil worden.
Wij, christenen, die willen leven
vanuit Jezus’ volheid en vanuit Zijn kracht,
wij willen ons dan ook aansluiten bij Zijn grondhouding:
Echt leven is liefde delen,
en dat niet alleen met woorden maar vooral met daden
telkens wanneer iemand beroep op ons doet,
vandaag of morgen of de volgende dagen.

Marc Gallant, trappist (Orval)

Spreken over God (2016)

Wij hebben eigenlijk geen woorden om te spreken over God. Daar zijn verscheidene redenen voor. Om te spreken over de Onzichtbare, hebben we slechts woorden die afgeleid zijn van onze zintuigelijke kennis. Het is ook zo, dat de Oneindige altijd de concepten overstijgt die geprangd zitten in onze eindigheid. En vooral, God is Liefde, en dus is Hij geen statische maar een dynamische realiteit. Om het evangelie van vandaag te begrijpen moeten we dat goed voor ogen houden.

Opdat de oneindige Liefde oneindige gave zou kunnen zijn, moet er ook een oneindig onthaal zijn. Zonder Zoon is er geen Vader. De Zoon geeft aan de Vader vader te zijn, evenzeer als de Vader aan de Zoon geeft zoon te zijn door Hem alles te geven wat Hij zelf is. Die relatie van onderlinge communicatie is hun familiegeest. Die Geest is hun dynamische eenheid, die niet toelaat Vader en Zoon van elkaar te scheiden, zelfs als wij ze kunnen onderscheiden. Johannes werpt enkele lichtflitsen op die oneindige communicatie die God is.

Daar God Liefde is, dan kan Hij niet anders dan zich mede te delen. Om zich mede te delen, moet Hij zich zeggen, Woord worden, woord dat voor ons vlees wordt. Hij moet daarenboven zijn Geest geven opdat dit Woord verstaan kan worden door de mensen die wij zijn.

Zo zegt de evangelietekst ons vandaag dat de Geest alles voor zijn rekening neemt wat de Zoon geweest is, aangebracht heeft en gezegd: in één woord, alles wat de Zoon van de Vader heeft ontvangen (Johannes 16, 14-15). God onthult ons zijn mysterie in Jezus, die er ons het wezenlijke van heeft medegedeeld. Het is de taak van de Geest om ons te doen begrijpen wat er zich afgespeeld heeft in Jezus’ leven en dood. In feite doet de Geest wat God reeds deed in het Oude Verbond: "de gelovige leiden naar zijn waarheid" (Psalm 25, 5). Dit leiden naar de waarheid is niet alleen maar een verwerven van kennis, het is vooral een praktisch en existentieel begrijpen van de Goede Boodschap dat de christen toelaat om het evangelie dagelijks te beleven. Zo opent de Geest hen nieuwe mogelijkheden: Hij geeft hen de waarheid van Christus te ontvangen, in hun leven waar te maken en te onderwijzen. Zo zien we Filippus die, geleid door de Geest, toelaat het verband te leggen met Jezus bij de tekst van het hoofdstuk 5,verzen 5 en 7-8 van Jesaja, voor de hoge ambtenaar van Kandake, de koningin van Ethiopië (Handelingen 8, 29).

De Geest doet ons niet kennen wat er ons te wachten staat door de toekomst te voorspellen. Hij brengt ook geen nieuwe openbaring. Hij belicht de toekomst vanuit het mysterie van Jezus. Uiteindelijk zet de Geest verder wat Jezus heeft gedaan: hij openbaart Gods mysterie. Jezus is het laatste woord van God aan de mensheid. Toch blijft zijn woord deels voor ons gesloten, als de Geest er voor ons het diepe begrip niet van openstelt (v. 13).

Welke is dan de verhouding van de Geest met Jezus en de Vader? De Geest van waarheid zet Jezus’ werk verder door er de leerlingen mee te doordringen. Hij wordt gezonden om te verkondigen wat hij hoort van de Vader, die de bron is van het Woord. Zo verkondigt hij tegelijkertijd het woord van Jezus, die het woord is van de Vader. De Vader heeft immers aan Jezus alles gegeven wat hij heeft, zodat Jezus kon zeggen : "Alles wat van de Vader is, is van Mij" (Johannes 16, 15).

Om beter te begrijpen wat het Johannesevangelie zegt over het Drievuldigheidsmysterie, is het interessant om ook de andere passages te lezen over de relatie van de Geest met Jezus en de Vader. Deze teksten zijn allemaal te vinden in de afscheidsrede na het Laatste Avondmaal (Johannes 14, 16-17.26 ; 15, 26 ; 16, 7-11).

De eerste aankondiging van de komst van de Geest vinden we in de eerste afscheidsrede, 14,16-17, die waarschijnlijk de laatste fase van de Johanneïsche overweging is. Jezus zal verdwijnen. Hij was tot dan toe de "Voorspreker" (Grieks : paraklètos, voorspreker, ook “pleitbezorger”) voor de zijnen (vgl. 1 Johannes 2,1). Deze hebben daarom een nieuwe "Voorspreker" nodig (Johannes 14, 26; 15, 26; 16, 7). Deze voorspreker-pleitbezorger in het proces met de wereld is de Geest van Waarheid (cf. Johannes 15, 26; Johannes16, 3). Hij zal er voor altijd met de leerlingen zijn, met hen leven, in hen aanwezig zijn. Het is de Vader die hem, op Jezus’ verzoek, aan de leerlingen zal geven.
Bij het einde van dezelfde rede herinnert Jezus aan zijn belofte (Johannes 14, 26): de Vader zal de leerlingen de 'Voorspreker' zenden, de Heilige Geest, om hen alles te leren en te herinneren wat hij hen zelf gezegd heeft (Johannes 16, 13-15). De Vader zal hem zenden "in de naam van Jezus", dat wil zeggen niet alleen in zijn plaats, maar in nauwe vereniging met hem.

Al deze teksten zijn het erover eens dat de zending van de Geest Jezus’ zending verlengt. De Geest zoals Jezus zijn door de Vader gezonden om Zijn heilswerk te volbrengen. Sterker nog : Jezus en de Geest zijn op mysterieuze wijze verenigd met de Vader. Het Oude Testament heeft altijd reeds de Geest gezien als de adem van God. Johannes toont hem afwisselend, ofwel als door de Vader gezonden op Jezus’ gebed (Johannes 14, 16) in vereniging met Hem (Johannes 14, 26), ofwel als van bij de Vader door Jezus gezonden (Johannes 15, 26 ; vgl. Johannes 16,7). Johannes ziet daar geen tegenstrijdigheid in, omdat voor hem de Vader en de Zoon één zijn. Maar hij lijkt eerst Jezus’ goddelijkheid te hebben willen onderlijnen die de Geest zendt (Johannes 15, 26 ; 16, 7), vooraleer de nadruk te leggen op de goddelijke eenheid in het primaatschap van de Vader, die de "Voorspreker" geeft en stuurt (Johannes 14, 16.24).