Lucas 11, 1-4: Jezus leert het ‘Onzevader’

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1641-1642)

Op een keer was Jezus aan het bidden. Toen hij klaar was, zei één van zijn leerlingen tegen hem: ‘Heer, leer ons hoe we moeten bidden. Want ook Johannes heeft zijn leerlingen leren bidden.’ En Jezus zei: ‘Zo moeten jullie bidden:
Vader, laat iedereen u eren.
Laat uw nieuwe wereld komen.
Geef ons elke dag het eten dat we nodig hebben.
En vergeef ons wat we fout gedaan hebben,
want wij vergeven ook andere mensen hun fouten.
Help ons om nooit tegen u te kiezen.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Op een dag was Jezus ergens aan het bidden.
Toen Hij ophield vroeg een van zijn leerlingen:
‘Heer, leer ons bidden,
zoals ook Johannes dat aan zijn leerlingen geleerd heeft’.
Jezus zei: ‘Wanneer jullie bidden, zegt dan:

Vader,
geheiligd zij uw Naam,
uw Rijk kome.
Geef ons iedere dag ons dagelijks brood,
en vergeef ons onze schulden,
want ook wij vergeven
aan wie ons iets schuldig is.
En breng ons niet in beproeving’.

Stilstaan bij …

Bidden
Bidden is te vergelijken met spreken: men zegt tot God wat men hoopt, gelooft, verwacht ...
Maar bidden is ook te vergelijken met luisteren: men probeert stil te worden om God beter te leren kennen. Zo voelt men beter aan wat God verwacht.

Vader_
Typische manier waarmee Jezus God aanspreekt.
Door God zijn Vader te noemen, wordt duidelijk dat Jezus de zoon van God is. Wanneer zijn volgelingen God ook als Vader mogen noemen, zijn zij dus ook zonen of dochters, kinderen van God. Een verwantschap die een hele taak met zich meebrengt.

Naam
In deze context bedoelt Lucas er God zelf mee. Uit eerbied en ontzag voor God, wordt de eigen naam van God niet uitgesproken.

Dagelijks brood
Beeld voor wat echt nodig is.

Vergeven
Als men iets verkeerd gedaan heeft, en de ander zegt: ‘Ik neem je dat niet kwalijk’, dan is dat ‘vergeven’. Voor christenen is Jezus hierbij hun grote voorbeeld. Hij zei dat de liefde van God zo groot is dat Hij de fouten van de mensen vergeeft.

Leid ons niet in beproeving
= Help ons staande te blijven in een wereld waarin andere normen en waarden gelden dan die die in het Onzevader worden uitgesproken.

Bij de tekst

Wortel in het Oude Testament

Jezus Sirach

Vergeef uw naaste het onrecht dat hij deed: dan worden, wanneer je erom bidt, je eigen zonden vergeven. Kan een mens, die tegenover een medemens in zijn kwaadheid volhardt, bij God om verzoening vragen? Hoe kan hij, die onverbiddelijk is voor zijn evenmens, om vergeving bidden voor zijn eigen zonden? (Jezus Sirach 28, 2-4)

Het Onzevader'

Oorsprong

Nogal wat exegeten menen dat het Onzevader niet letterlijk zo door Jezus gebeden werd. Het is waarschijnlijk gegroeid binnen de liturgie van de eerste christenen. Spelen hierbij een rol:

Het leven van Jezus

Het gebeuren in de hof van Olijven
'Vader'
'Niet mijn wil, maar uw wil geschiede.' Matteüs 26, 39.42.
'Waakt en bidt, dat gij niet op de bekoring ingaat' Matteüs 26, 41.

Zijn woorden
'Als gij aan de mensen hun fouten vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u vergeven' Matteüs 6,14.
'Zo zal ook mijn hemelse Vader met ieder van u handelen die niet zijn broeder van harte vergiffenis schenkt.' Matteüs 18,35.

Kaddisj-gebed

Dit joodse gebed (ook Heiliggebed, genoemd naar het eerste woord quades = heilig), besloot al de dienst in de synagoge toen Jezus leefde:

Liturgie

In de Bijbel staan er twee versies van het 'onzevader': die van Matteüs en die van Lucas. Het 'onzevader' zoals christenen het bidden, is gebaseerd op de tekst in het evangelie volgens Matteüs.

Suggesties

Kleine kinderen

ZINGEN / BELUISTEREN

Het Onzevader zingen

Leer de kinderen het Onzevader zingen zoals het in de kerk gezongen wordt.
Zo kunnen de kinderen het Onzevader meezingen als ze door de priester naar voren geroepen worden rond het altaar.
Als je de muziek instrumentaal opneemt en als begeleiding gebruikt in de klas, dan brengt dit een eigen sfeer én een betrokkenheid met wat in de parochie gebeurt.

Grote kinderen

EVEN TESTEN

Vul in

Het Onzevader

Knip de volgende zinnen uit
en laat de kinderen ze in de juiste volgorde op een blad kleven.

De juiste uitleg

(M. Galland / K. Janssen in Samuel, uitgeverij Averbode 2005 nr 4)

Kies voor elke zin van het Onzevader de goede uitleg. Omcirkel het woord dat erbij hoort en schrijf het over. Dan ontdek je hoe je dit gebed moet bidden.

Onze Vader, die in de hemelen zijt, Uw naam worde geheiligd.

O God is mijn kameraad	Denk
O God verbergt zich in de hemel	Vergeef
O God is veel 'groter' dan de mens	Bid

Uw Rijk kome.

O God moet de koning van de wereld worden	Heer
O Wij vragen dat er overal op de wereld liefde mag zijn	God
O Wij aanvaarden om onderworpen te zijn aan een hogere macht	Jezus

Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel.

O God legt ons zijn wil op	doe
O De wil van God is dat wij leven zoals Hij het vraagt	met
O Wij moeten leven zoals ze in de hemel leven	sterk

Geef ons heden ons dagelijks brood.

O Geef ons 'brood' waardoor we nooit meer 'honger' hebben	heel
O Geef ons voldoende eten voor vandaag	altijd
O Geef ons eten voor alle mensen die honger lijden	nu

Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren.

O Je moet zoveel vergeven als God vergeeft	je
O God vergeeft ons pas als wij ook anderen vergeven	jullie
O Wij hebben vergeving nodig om gelukkig te leven	jouw

en breng ons niet in beproeving maar verlos ons van het kwade.

O Wij vragen om anderen nooit kwaad te doen	geloof
O Wij vragen om Jezus nooit ontrouw te worden	hart
O Wij vragen om nooit ziek te zijn	geesten

Correctiesleutel
Bid God met heel je hart.

BELEVEN

Zelf bidden

Zorg voor een washandje waarin je allerlei kaartjes steekt, waarop staat:
VERGIFFENIS, NAASTE, VRIENDSCHAP, LIEFDE, DELEN, ANDEREN, VERSCHILLEN, AANVAARDEN, VREDE, GELD, GELUK, AFSCHEID, VERLIES...

Laat de kinderen één voor één een woordje uit het washandje nemen.
Rond dat woord schrijven ze een gebed tot God.

Refreingebed

De kinderen krijgen eerst wat tijd om vrijuit na te denken bij een zin uit het onzevader.
In een gesprek daarover noteer je de gedachten van de kinderen met trefwoorden op een bord of op een flap. Geïnspireerd door dit gesprek schrijven de kinderen daarna een eigen gebed, waarvan de startzin, de vierde en de zevende regel telkens dezelfde zin is.

Schrijf je eigen Onzevader

BIDDEN

Jezus leert ons bidden

(Naar: Stap voor stap op weg naar je eerste communie, Patmos, Pelckmans, 2005, p. 20)

Onze Vader
God, Vader van iedereen.

die in de hemel zijt
Die nooit iemand heeft gezien maar toch bij ons is.

uw naam worde geheiligd
Jouw naam is heel bijzonder: ‘Jij bent er voor ons’.

Uw Rijk kome.
Uw wil geschiede
Wij geloven in jouw droom van vrede met de mensen.

op aarde zoals in de hemel.
Wij blijven met jou en met elkaar verbonden.

Geef ons heden ons dagelijks brood.
Geef ons wat wij broodnodig hebben elke dag opnieuw.

En vergeef ons onze schulden,
Vergeef ons wanneer we verkeerd deden.

zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren.
En leer ons hoe we anderen kunnen vergeven.

En breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.
Maak ons sterk om steeds weer de juiste weg te kiezen.

Amen
Zo is het: ik sta er helemaal achter.

TIP
Laat de bovenstaande tekst door twee kinderen voorlezen: één kind leest de gewoon gedrukte tekst voor, het andere kind leest de vetgedrukte tekst voor. Dit verhoogt het mediterend karakter van dit gebed.

Jongeren

VERDIEPEN

Vader

Maak een woordspin rond 'vader': schrijf alle woorden op die in je hoofd opkomen als je het woord 'vader' hoort.
Onderlijn dan de woorden die te maken hebben met: 'Vader, oorsprong van leven';
Omcirkel de woorden die te maken hebben met de relatie 'Vader / kind'

Sta er bij stil dat als men het 'Onze Vader' bidt, men niet alleen tot God bidt als diegene die als een vader is voor zijn kinderen, maar ook als diegene die aan de oorsprong van het leven staat.
Dat het in het 'Onze Vader' niet zomaar om een vader gaat, wordt al duidelijk door de zin: 'die in de hemelen zijt': we kunnen God wel als een vader aanvoelen, maar toch is Hij ook anders.

Maak zelf, met eigen woorden, een kort gebed tot 'Onze Vader', waarbij je recht doet aan de dubbele inhoud van het woord 'vader'.

Het 'Onze Vader'

(naar C. LETERME in Samuel Plus, uitgeverij Averbode, 2004, nr 4)

Vooraf
Noteer elk van de zeven zinnen uit het Onzevader op zeven aparte bladen.

Verloop
Verdeel de groep jongeren in zeven. Geef aan elk van de groepjes een blad met één van de zinnen van het Onzevader. Laat elk van die groepjes reageren op die zin.
Bijvoorbeeld:
- Wat betekent die zin voor mij?
- Wat vind ik moeilijk aan die zin?
- Welke bedenkingen heb ik erbij?
Deze reacties schrijven ze op het blad dat ze kregen.

Laat de groepjes de bladen een paar keer doorgeven, zodat de jongeren zo bij verschillende zinnen kunnen stilstaan.
Bespreek nadien elke zin van het Onzevader vanuit hun vragen, bedenkingen en opmerkingen.

Daarna formuleren ze elke zin van het Onzevader opnieuw met hun eigen woorden, zodat ze genoodzaakt worden om dieper in te gaan op de betekenis van de zinnen.

Sluit deze activiteit af met het bidden tot God, onze Vader, met de woorden die de jongeren gevonden hebben.

Een eigen Onzevader

De jongeren nemen alle woorden van het Onzevader door, en zoeken bij elk belangrijk woord een viertal woorden of begrippen die net iets anders betekenen.
Bijvoorbeeld:
onze
die van ons
mijn
mijn eigen
van iedereen

vader
papa
mama
moeder
baas

Daarna schrijven ze elk hun eigen Onzevader, waarbij ze eventueel nog nieuwe vondsten gebruiken.
Eventueel kan men daarna met de hele groep een nieuw Onzevader schrijven, met de beste zinnen van ieder uit de groep.

Een apart Onzevader

Versie 1

(Naar Adema N. 't Martinus Blad, Voorburg 1983)

Mens:	Onze Vader
God:	Ja, hier ben ik. Wat is er?
Mens:	Hé, ik krijg antwoord. Wat is er aan de hand?
God:	Ik antwoord altijd, maar je hoort me vaak niet zo goed
Mens:	Maar, ik wil het Onze Vader bidden.
God:	Ga je gang maar.
Mens:	Die in de hemelen zijt
God:	Hoe zie jij die hemelen?
Mens:	Dat weet ik eigenlijk niet. Iets moois met veel licht.
God:	Ik begrijp wat je ermee wil zeggen.
Mens:	Uw naam worde geheiligd
God:	Wat bedoel je daarmee?
Mens:	Wel... niet 'godverdomme' zeggen en zo.
God:	Nee inderdaad, dat kun je beter niet doen. Maar er zit meer achter. Denk er maar eens over na.
Mens:	Uw Rijk kome
God:	Ja, dat rijk van liefde, rechtvaardigheid, vrede... Dat is het beste wat de mens kan overkomen... Maar wat doe jij ervoor?
Mens:	Ik probeer eerlijk te leven, geen geweld te gebruiken en zo...
God:	Probeer eens evenveel van de andere mensen te houden als van jezelf. Anders duurt het nog een hele poos vooraleer mijn rijk er is.
Mens:	Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel
God:	Als je dat doet, komt mijn rijk al heel wat dichterbij. Weet je wel wat mijn wil is?
Mens:	Eigenlijk niet.
God:	Kijk maar even naar mijn Zoon, hoe Hij geleefd heeft en luister naar wat hij gezegd heeft...
Mens:	Geef ons heden ons dagelijks brood.
God:	Daar heb jij niet over te klagen. Jij hebt heel wat meer dan je dagelijks brood. Maar ik zie dat miljoenen anderen geen brood hebben, zelfs geen goed water. Wie van hen geef jij van jouw eten?
Mens:	En vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren
God:	Daar zul je nogal wat werk mee hebben...
Mens:	en breng ons niet in beproeving, maar verlos ons van het kwade.
God:	Jullie moeten geen supermensen zijn om in mij te geloven. Heb vertrouwen, want ik sta naast je. Geloof in mij. Probeer steeds meer op mij te gelijken.
Mens:	Amen, het zij zo.
God:	Daar kan ik mee instemmen.

Versie 2

(Naar: Geloven Nu voor tieners, KBS, 2009, p.31-32)

Onze Vader, die in de hemel zijt,
Hoor eens, vader, Jij mag dan wel hoogverheven zijn,
maar ik heb Je hier nodig, om me heen.
Zelfs als ik het niet merk, wil ik dat Jij er bent.

Uw naam worde geheiligd,
Vader, er worden rare dingen gedaan in jouw naam.
Geen oorlog of aanslag, of ze halen Jou erbij.
Hoe kun Jij daarmee leven?

Uw Rijk kome,
Zal jouw Rijk komen, Vader? Dat wordt dan wel tijd.
Ik blijf niet wachten. Ik wil daar nu al iets van zien.
Dus schiet een beetje op.

Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel
Je kunt willen wat je wilt, Vader,
maar mag ik daar nog iets van meemaken?
En wat wil Je nu eigenlijk? En hoe kan ik dat weten?

Geef ons heden ons dagelijks brood,
Brood is wel het minste, Vader.
Zonder brood heb ik geen leven,
en zonder leven kan ik niets voor Jou doen.
Waarom zijn er zo veel die niet eens overleven?

en vergeef ons onze schulden
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
Ik maak fouten. Ik weet het Vader,
maar houd op met daar over te zeuren.
Help me liever weer aan de slag,
zodat ik verder kan.

en breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.
Alsjeblief Vader, houd me vast.
Ik ken mezelf: voordat ik het weet, zak ik weg in hopeloosheid.
Dus sleur me daarvan weg en neem mij mijn wanhoop af!

Amen.

In de bovenstaande tekst kun je zien hoe het Onzevader inspireert tot een heel eigen gebed.
- In welke zinnen kun jij jezelf herkennen? Waarom?
- Welke zinnen vind je eigenlijk niet kunnen? Waarom?
- Herschrijf dit Onzevader. Wijzig de woorden / zinnen waar dit volgens jou nodig is. Laat ze staan als je ze goed vindt.

BELEVEN

Inspiratiebron

Hoe het Onzevader een persoonlijk gebed kan inspireren …

BEZINNEN

Bij het Onzevader

Zeg niet: "Vader",
als je geen kind kunt zijn.

Zeg niet: "Onze",
als je slechts aan jezelf denkt.

Zeg niet: "Hemel",
als je slechts aardse zaken verlangt.

Zeg niet: "Uw naam worde geheiligd",
als je voortdurend je eigen eer zoekt.

Zeg niet: "Uw rijk kome",
als je hoopt er zelf beter van te worden.

Zeg niet: "Uw wil geschiede",
als je geen tegenslag kunt dragen.

Bid niet voor het brood van vandaag,
als je niet voor de armen wilt opkomen.

Bid niet voor vergeving van schulden,
als je in wrok leeft met familie of buren.

Bid niet voor een leven zonder bekoringen,
als je voortdurend met het kwaad omgaat.

Bid niet voor een leven zonder kwaad,
als je niet op zoek bent naar het goede.

Zeg niet: "Amen" en "Zo zij het",
als je dit gebed niet ter harte neemt.

Overwegingen

Paul Kevers

Bidden, hoe doe je dat?

(P. KEVERS in Samuel, uitgeverij Averbode, 2004, nr 4, p. 12)

Er zijn heel wat manieren om te bidden. Door God te danken voor iets. Door te vragen dat iets in orde zal komen. Of gewoon door het even stil te maken en na te denken over de dag die voorbij is. Je kunt dus heel goed bidden zonder woorden. Maar soms helpt het dat je een bestaande tekst kunt gebruiken. Zeker als je samen met anderen wilt bidden.
Een gebed waar christenen altijd naar teruggrijpen is het Onzevader. Dat gebed heeft Jezus aan zijn leerlingen geleerd. Er staan twee versies van in de Bijbel. De lange versie die we gewoonlijk bidden, staat in het evangelie volgens Matteüs. De kortere versie vinden we bij Lucas:
Vader, laat uw naam geheiligd worden en laat uw koninkrijk komen. Geef ons dagelijks het brood dat wij nodig hebben. Vergeef ons onze zonden, want ook wijzelf vergeven iedereen die ons iets schuldig is. En laat ons in beproeving niet zwichten.
Wij mogen God dus 'Vader' noemen. Wij mogen bidden dat het goede dat God met ons, mensen, voorheeft, werkelijkheid mag worden. Wij mogen vragen om wat nodig is om te leven. En wij mogen bidden om vergeving en om hulp in onze strijd tegen het kwaad. Dat is de kern van het christelijk gebed.

Paus Franciscus

Opvallende afwezigheid

(Bron: Kerknet, 14 febuari 2019)

In de tekst van het Onzevader is er een opvallende afwezigheid. Mocht ik jullie vragen wat die afwezigheid is, het zou niet eenvoudig zijn te antwoorden. Er ontbreekt een woord. Denkt allen eens na. Wat ontbreekt in het Onzevader? Wat ontbreekt? Een woord. Een woord dat in onze tijd – en misschien wel altijd – door iedereen grote waardering geniet. Welk woord ontbreekt in het Onzevader dat we elke dag bidden? Om tijd te besparen zal ik het zeggen: het woord 'ik' ontbreekt.
Nooit zegt men 'ik'. Jezus leert ons bidden door op de eerste plaats 'U' in de mond te nemen. Het christelijk gebed is dialoog.
Uw Naam worde geheiligd, Uw Rijk kome, Uw Wil geschiede. Niet mijn naam, mijn rijk, mijn wil. Ik, dat kan niet. Later wordt het wij. Heel het tweede deel van het Onzevader staat in de eerste persoon meervoud: Geef ons heden ons dagelijks brood, vergeef ons onze schulden, breng ons niet in beproeving maar verlos ons van het kwade. Zelfs de meest fundamentele verzuchtingen van de mens – zoals die om voedsel tegen de honger – alle zijn ze in het meervoud.
In het christelijke bidden vraagt niemand voor zichzelf om brood. Niet: 'Geef mij', maar 'geef ons heden ons dagelijks brood'.
Het wordt voor allen gevraagd, voor alle armen der aarde. Dat mag men niet vergeten, het woord 'ik' ontbreekt. Men bidt met 'gij' en 'wij'. Dat is het onderricht van Jezus. Laten we het niet vergeten.