Ken je taal

Pesten

Pesten is een openlijk of stiekem gewelddadig gedrag waarbij men herhaaldelijk en bewust schade toebrengt aan iemand.

Plagen

Eigenlijk is plagen onschuldig, want er is respect voor elkaar en wie geplaagd wordt blijft opgenomen in de groep.
Maar wanneer diegene die geplaagd wordt, duidelijk maakt dat hij / zij dat niet meer leuk vindt, wordt gestopt met plagen.

Conflicten

Conflicten zijn spanningen die ontstaan wanneer men een andere mening heeft, of andere belangen.
Deze spanningen / conflicten zijn normaal in het dagelijks leven.

Cyberpesten

Dit is pesten via internet of via een mobiele telefoon. Dit cyberpesten kan op verschillende manieren gebeuren:
. men verspreidt kwetsende, beledigende of bedreigende teksten
. met plaatst beledigende foto's, video's of persoonlijke gegevens van het slachtoffer

Cyberpesten gebeurt vaak anoniem. Omdat de daders zich veilig, onbereikbaar en onherkenbaar voelen, zijn ze weinig terughoudend.
Het kan 24 uur op 24 doorgaan en het is niet terug te draaien: vaak blijven de gegevens op het internet, zodat het slachtoffer er jaren nadien nog mee geconfronteerd kan worden.

Klikken

Dit is iets over iemand vertellen om die persoon in moeilijkheden te brengen.

Melden

Dit is iets over iemand zeggen met de bedoeling hulp te bieden bijvoorbeeld wanneer die persoon gekwetst wordt of zich onveilig voelt.

Vlaamse Week tegen pesten

Halt tegen pestgedrag

De Vlaamse Week tegen pesten is een initiatief van het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen Pesten, in samenwerking met Ketnet en Awel, het aanspreekpunt voor kinderen en jongeren.
Deze week wordt telkens georganiseerd in de week voor de krokusvakantie. Kinderen, leerkrachten, scholen, jeugdbewegingen, sportverenigingen ... doen er alles aan om pesten een halt toe te roepen.

Klik hier voor meer info.

STIP IT - Samen Tegen Iemand Pesten

Omdat pesten fout is, kan men op ketnet.be en in de Ketnet-app een Manipest ondertekenen waarbij men plechtig belooft zich aan vier heel belangrijke afspraken te houden die pesten tegengaan. Wie dat Manipest ondertekend heeft, mag stippen op zijn/haar hand tekenen. Want vanaf dat moment is men besmet met het Antipestvirus en kan men het ook doorgeven.

Het Manipest

Het Manipest is een online pagina op ketnet.be. Wie dat ondertekent, belooft vier afspraken rond pesten na te leven:
1. Ik vind pesten niet oké en zal er nooit aan meedoen!
2. Ik praat erover als pesten mij bang of verdrietig maakt.
3. Ik sluit niemand uit, voor mij hoort iedereen erbij!
4. Ik zal altijd proberen op te komen voor iemand die gepest wordt.

Kinderen die dat Manipest ondertekend hebben, worden besmet met het antipestvirus en kunnen ook een foto uploaden van hun hand met de vier stippen.

Suggesties

Grote kinderen

INFORMEREN

‘Pesten’

In de 14e eeuw - zowat zeshonderd jaar geleden - was er in onze streken een heel erge ziekte. Die ziekte was zo erg dat als je ’s morgens nog gezond uit je bed kwam, je ’s avonds al dood kon zijn. Eén derde van de mensen in Europa stierven toen aan die ziekte. De hele maatschappij ging erdoor kapot. Die ziekte was de ‘pest’ en was dodelijk. Die ziekte leeft verder in het woord ‘pesten’, want pesten kan ‘dodelijk’ zijn voor iemand.

Merk op hoe zo'n pestmeester, die de pestlijders moest verzorgen, zich tegen die besmettelijke ziekte beschermde:
. Hij gebruikte een stok om de zieken op afstand te onderzoeken.
. Hij droeg een snavelmasker, waarin kruiden zouden gezeten hebben die de 'kwade dampen' buiten hielden.

VERDIEPEN

Stellingenspel

Bezorg de kinderen 11 stellingen ivm pesten. Ze lezen de verschillende stellingen in stilte en noteren in het kadertje naast elke stelling of ze ermee akkoord gaan of niet. Zo vermijd je dat de kinderen zich in het spel al te vlug laten leiden door de mening van anderen.

Verdeel dan de ruimte in twee. Leg in het midden een koord, of zet een streep. De ene kant van de streep wordt het 'ja-kamp' (= akkoord), de andere kant wordt het 'neen-kamp' (= niet akkoord).
Lees de verschillende stellingen voor. Wie akkoord gaat met de stelling gaat in de ene helft van de ruimte staan, wie niet akkoord is in de andere helft. Wie twijfelt mag op de streep staan.
Bespreek na elke stelling de standpunten van de kinderen. Laat hen vooral nadenken over de consequenties van hun visie. Verwerk in het bespreken van de stellingen de informatie, die je bij elke stelling vindt.

Hierna volgen de verschillende stellingen samen met de verantwoording waarom ze juist of niet juist zijn.

Pesten is goed, want in de maatschappij moet je hard zijn.
NEEN
Pesten is nooit goed. De gevolgen voor slachtoffer, pester én omstanders kunnen heel groot zijn op korte en lange termijn. Het helpt wanneer men een groep zegt: pesten is niet 'stoer' of 'cool', en niet te aanvaarden.

Wie zegt dat er gepest wordt, klikt.
NEEN
Zeggen dat er gepest wordt, is nooit klikken. Integendeel. Zo laat je het probleem kennen en toon je dat je het niet oké vindt. Het vraagt veel moed om pesten te melden.

Ruzie maken is hetzelfde als pesten.
NEEN
Ruzies tonen aan dat mensen van mening verschillen, andere belangen hebben en er soms tegenop zien om te delen. Mensen moeten leren grenzen stellen en opkomen voor zichzelf. Iemand die nooit ruzie maakt, is misschien wel te inschikkelijk. Maar bij pesten wil de pester het slachtoffer kwetsen en schade toebrengen.

Volwassenen pesten elkaar niet.
NEEN
Pesten is een probleem bij elke leeftijd. Wel neemt het pesten af, naarmate men ouder wordt. In de lagere school en de eerste jaren van het middelbaar, wordt er meer gepest dan in de hogere jaren.

Pesters zijn zelf onzeker.
JA
Pesters zijn vaak onzeker en bang. Ze proberen dit te verbergen achter stoer gedrag. Ze pesten vaak uit angst om zelf gepest te worden en durven niets te ondernemen als ze zich onvoldoende gesteund voelen. Ze menen ook dat ze meer populair worden door hun gedrag, maar in werkelijkheid keuren de meeste groepsgenoten het pesten af en zijn ze alleen aardig voor de pester omdat ze er bang voor zijn.

Pesters hebben veel vrienden.
NEEN
Dat is vaak niet waar. Pesters komen populair over, omdat anderen hen te vriend willen houden uit angst om zelf slachtoffer te worden.

Meelopers zijn niet verantwoordelijk wanneer er gepest wordt.
NEEN
Wie pest, doet dit bijna altijd voor de groep. Een pester pest meestal niet als er geen toeschouwers zijn. Als de groep toejuicht of lacht met wat er gebeurt, krijgt de pester de aandacht waar die om vraagt. Meelopers zijn heel belangrijk om een einde te maken aan pesterijen.

Door mee te doen met de pester, hopen de meelopers zelf niet gepest te worden .
JA
Pesters pesten meestal als ze in een groep zijn. Deze meelopers steunen hen vaak verbaal en moedigen hen aan. Soms doen ze ook mee aan pesterijen op vraag van de pester(s). Vaak zijn ze bang voor de pester of menen ze dat zijn gedrag 'stoer' is. Door met de pester op te trekken en mee te doen hopen ze te voorkomen dat ze zelf gepest worden, of hopen ze zelf ‘stoer' te zijn. De meelopers zijn meestal zelf bang voor de pester, maar laten hem meestal vallen als hij zelf gezichtsverlies lijdt.

Toekijken en niet reageren, is even erg als pesten.
JA
Wie gewoon toekijkt en niets zegt, geeft de pester het signaal dat het oké is. Toeschouwers vrezen dat hun reactie negatieve gevolgen zal hebben voor henzelf en zijn vaak bang om zelf slachtoffer te worden. Maar het kan helpen om de pester te negeren. Nog beter is het om een duidelijk signaal te geven aan het slachtoffer en om het pesten te melden aan een leerkracht of leerlingbegeleider.

Sommige kinderen lokken uit dat ze gepest worden.
NEEN
Niemand lokt het uit om gepest te worden! Iedereen heeft het recht om zichzelf te zijn. Als pesters willen pesten, zullen ze altijd wel iets vinden.

Sommige kinderen worden gepest omdat ze weinig zelfvertrouwen hebben.
JA
Het is belangrijk om niet alleen de pester aan te spreken op zijn gedrag, maar ook het zelfvertrouwen van het slachtoffer te stimuleren.

Wat doe jij als je ziet dat iemand gepest wordt?

(Bron uitspraken: Samuël, uitgeverij Averbode, 03 2016-2017)

Ik roep gewoon: stop ermee!
(Lisander, 10 jaar)

Samen met mijn vrienden ga ik naar het kind dat gepest wordt en ik vraag of het met ons wil meespelen.
(Achmed, 11 jaar)

Zelf pest ik niet en bemoei me niet met pesters. En eigenlijk ook niet met wie gepest wordt.
(Lotte 10 jaar)

Pesten kan niet, nooit! Als ik zoiets zie, bespreek ik het in de praatronde in onze klas. Zo kan het nooit te ver gaan.
(Ine, 11 jaar)

Meestal ga ik snel een andere kant uit. Ik wil er liever niets mee te maken hebben.
(June, 11 jaar)

Ik ga het tegen de juf of de meester vertellen. Die moet het oplossen!
(Cynthia, 9 jaar)

Als ik er iets van durf te zeggen, word ik zelf ook gepest. Daar heb ik geen zin in!
(Laila, 10 jaar)

Iedereen wordt wel eens gepest. Daar moet je tegen kunnen. Ik doe ook wel eens mee met pesten. Dat hoort er gewoon bij.
(Boris, 12 jaar)

Soms moet je al eens spelen met kinderen die je misschien niet zo tof vindt. Gewoon omdat ze er ook bij horen. En meestal valt dat best mee.
(Marie, 12 jaar)

Bespreek enkele uitspraken naar keuze:
- Ga je akkoord met die uitspraak?
- Waarom wel? Waarom niet?

VERTELLEN

Natte broek

(C. LETERME, 99 verhalen met een knipoog, uitgeverij Averbode, p. 144)

Jonas is ijverig bezig met zijn taak.
Ineens voelt hij nattigheid.
Hij kijkt naar beneden.
Tot zijn grote schrik ziet hij
een plasje water onder zijn stoel.
Zijn broek is helemaal warm en nat:
hij heeft in zijn broek geplast.
In paniek kijkt hij om zich heen.
Gelukkig heeft niemand het gezien!

Daar komt de juf.
Jonas ziet meteen dat zij het wel gezien heeft.
Nog erger: achter haar komt Sarie.
Ze heeft een grote gieter bij
om de planten water te geven.
Net bij zijn tafel struikelt ze.
Jonas krijgt een deel van het water over hem heen.
Nu is zijn hele broek nat!
Jonas doet of hij kwaad is, maar diep in zijn hart
is hij Sarie dankbaar.
Want nu wordt hij ineens de jongen die pech heeft gehad
en alle aandacht krijgt.
Hij gaat met de juf mee en krijgt schone kleren.

Als ze 's avonds naar huis gaan, loopt Jonas naar Sarie:
- Je deed dat zeker met opzet?
- Ja, ik weet hoe het is.
Het is mij ook eens overkomen.

Bespreek
- Wie had in het verhaal Jonas gerust kunnen pesten?
(Sarie)
- Hoe had ze dat bijvoorbeeld kunnen doen?
...

Maar Sarie is geen pester. Ze is ook geen meeloper, ze is een toeschouwer.
- Wat vind je van Sarie?

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 31 januari 2018, p. 1)

Wat er had kunnen gebeuren:
sommige kinderen van de klas beginnen Jonas uit te lachen,
enkele knijpen hun neus dicht,
nog anderen gaan ver van hem af staan.
Allemaal maken ze op hun manier duidelijk
dat Jonas er niet bij hoort.

Dit is pestgedrag!
En als die kinderen
nu nog eens extra zouden zeggen
dat ze met Jonas
niets te maken willen hebben,
dan is het hek helemaal van de dam.

Volgende week is met ‘STIP’ de week tegen pesten.
STIP is het letterwoord voor:
Samen Tegen Iemand Pesten.
Pesten staat haaks
op wat Jezus zei dat we moesten doen:
van de ander houden als van onszelf.

’t Is natuurlijk gemakkelijk te houden van iemand
die net als jij hetzelfde wilt en verlangt.
Daar is niets aan!
Aandacht, zorg en liefde hebben
voor mensen waar je niet van houdt,
dát is pas lovenswaardig.

Let ook eens op de houding van Sarie.
Ze heeft zelf al eens zo’n pestgedrag te verwerken gekregen.
Ze reageert niet als: wat ze mij toen hebben aangedaan,
dat doe ik een ander terug,
Maar: ik weet wat dat is, ik weet hoeveel pijn dat kan doen.
Ik wil niet dat een ander diezelfde pijn moet meemaken.

De drie zeven

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007, p. 50)

Op een dag kwam er een man bij de Griekse filosoof Socrates.
Hij zei: ‘Luister, Socrates,
ik wil je iets belangrijk over je vriend zeggen.’

‘Wacht even,’ zei Socrates,
‘wat je aan mij wilt vertellen,
heb je dat door de drie zeven laten gaan?’
‘Drie zeven?’ vroeg de man verbaasd.

Socrates zei:
‘De eerste zeef is de zeef van de waarheid.
Weet je wel zeker dat wat je me wil zeggen waar is?
De man zei: ‘Neen, ik heb het horen zeggen en ...’

‘Misschien,’ zei Socrates, ‘heb je wel de tweede zeef gebruikt.
De zeef van de goedheid.
Misschien is het niet helemaal waar, wat je wilt zeggen,
maar het is minstens iets goed over mijn vriend.
Aarzelend antwoordde de man:
‘Nee, het is eerder het tegendeel.’

Toen zei Socrates:
‘Laten we de derde zeef proberen: de zeef van het nut:
Is het wel nuttig om dat allemaal te vertellen?’
‘Nuttig?’ vroeg de man, ‘Niet helemaal ...’
Het werd stil.

Toen zei Socrates:
‘Vriend, als wat je me wilt zeggen over mijn vriend,
niet waar is, of goed, of nuttig,
dan wil ik het eigenlijk liever niet weten.
Ik raad je zelfs aan het te vergeten.’

Naar Plato

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 27 februari 2019, p. 1)

In veel huishoudens gebruikt men bijna geen zeef meer.
Etenswaren zijn zo goed als men ze koopt en bewaren perfect
zodat men een zeef amper nog nodig heeft voor wat men daar vroeger mee deed:
een product verkrijgen zonder steentjes, zonder kaf, zonder wormpjes.

Daarom ook kon Socrates vroeger dat zeven gebruiken
als een beeld om te zeggen wat hij te zeggen had.
‘Als je over iemand wilt spreken,’ zei hij,
‘laat dat dan eerst door drie zeven gaan.’

Er is veel kans dat Socrates
het nu niet meer over drie zeven zou hebben.
Sinds machines dat werk grotendeels overnamen
staan we er zelfs niet meer bij stil dat dit nog gebeurt.

Socrates zou kunnen getroffen zijn over de snelheid
waarmee mensen via sociale media met elkaar communiceren.
Hij zou daarom wellicht suggereren tijd te maken
om even stil te staan bij een aantal vragen:

Is wat ik wil zeggen wel echt waar?
Is wat ik wil zeggen positief?
Is wat ik wil zeggen wel nuttig?
Drie vragen die het versturen van een bericht even opschorten.

En net dat beetje tijd kan het grote verschil maken
tussen pesten of niet,
tussen positief bijdragen aan de maatschappij of niet,
tussen oorlog en vrede.

ZINGEN

Themalied: Stip na stip

Tekst: Stefaan Fernande
Muziek: Wouter Vander Veken

“Doe niet zo flauw
Het ligt vast wel aan jou”
Wat een onzin
Niet met mij
Want het is echt wel verkeerd
Nee, dit pik ik niet meer
Zoek geen uitvlucht
‘t Is voorbij

Iedereen, schiet in actie
Vertel het voort
Hou niet op tot ook jij je vier stippen scoort …

Stip het op je handen
Laat de wereld zien hoe het zi-i-it
Stip na sti-i-ip
Het verspreidt zich
Stopt wat pesten aanricht
Raast als een bra-and
Over het la-and
Zet gauw een stip op je hand!

Als je het ziet
Waarom doe je dan niets
Toon je afkeer
Stip het aan
Want wie gepest wordt verdient
Alle hulp van een vriend
Geen excuus meer
Voortaan

Elke stip die je zet doet je sterker staan
Samen kunnen we iedere pestkop aan!

Stip het op je handen
Laat de wereld zien hoe het zi-i-it
Stip na sti-i-ip
Het verspreidt zich
Stopt wat pesten aanricht
Raast als een bra-and
Over het la-and
Zet nog een stip op je hand!

Een nieuw tijdperk breekt aan
Pesten is vanaf morgen voorbij en gedaan …

Jongeren

INLEVEN

Kwaliteitenslinger

(Geïnspireerd door: Schoolpraat, voorjaar 2020, Pelckmans, p. 19)

Zoek allerlei complimenten die men kan geven: iets waar iemand goed in is, een eigenschap van iemand, …)
Maak hiermee een kwaliteitenslinger. Schrijf een eerste kwaliteit op. Zoek dan een volgende kwaliteit waarvan het woord begint met de laatste letter van het vorige woord.

Bijvoorbeeld: geweldigevoeligrappigeveraadselachtig rootrouwaardevoliefantastischoopvoleuk

TIPS
. Maak zo'n kwaliteitenslinger voor verschillende groepen in de klas, voor de groepen die zich op het vormsel voorbereiden.

. Wie vast zit, kiest een nieuwe 'kwaliteit'.

Overweging

Sander Gillis

Spreek erover

“Pesten is zowat het vreselijkste wat je kan overkomen (…). Het gebeurt nog steeds veel te vaak, en niet alleen op de speelplaats, ook op sociale media. We maken, op een toffe en muzikale manier, pesten bespreekbaar.”

Pesten in 'bijbelin1000seconden'

. Genesis 37, 1 - 50, 26: Jozef
Jozef, de zoon van Jakob en zijn lievelingsvrouw Rachel, wordt door de overige zonen gepest. Dit gaat zover dat Jozef in een put geduwd wordt en later verkocht aan handelaars op weg naar Egypte.
Daar geraakt Jozef in de gevangenis, maar eens eruit, ontpopt hij zich als een wijs man die van aanpakken en organiseren weet.
Op een dag staat hij oog in oog met zijn broers die hem letterlijk naar Egypte hebben gepest ...

. 1 Samuel 1, 2-18: Hanna is ongelukkig
Kinderen kennen de profeet Samuel. Maar kennen ze ook zijn moeder?
Zijn moeder was Hanna. Ze was lange tijd doodongelukkig, want ze was getrouwd, maar kreeg maar geen kinderen. De eerste vrouw van haar man pestte haar daarom ...

. Psalm 91