Het boek Ruth

Een novelle

Het boek, dat zich presenteert als een novelle, ontstond in kringen van wijzen, waarschijnlijk in de tijd van Esra en Nehemia (500-450 voor Christus).

De novelle maakt ook duidelijk dat er buiten Israël rechtvaardige mensen zijn. Een belangrijk gegeven omdat sommige Israëlieten dachten dat zij alleen rechtvaardig waren en door God werden bemind.

Sommigen menen dat de auteur van deze novelle een vrouw is, omdat die in dit boek de hoofdpersonen zijn en omdat de gebeurtenissen vanuit hun netelige positie verteld worden.

Echt gebeurd?

Deze novelle, waarin personen met symbolische namen optreden, heeft geen historische waarde. Dat is waarschijnlijk de reden waarom ze in de joodse traditie niet opgenomen is bij de historische boeken.
De novelle bevat wel herinneringen aan het feit dat koning David, de belangrijke figuur achter dit verhaal, Moabitische voorouders had en gaat in op de vraag of een huwelijk met vreemden wel kan en wat de consequenties ervan kunnen zijn voor de vreemde.

God in het boek Ruth

In het boek Ruth valt op hoe discreet en onopvallend God aanwezig is in het leven van gewone mensen: er zijn geen bijzondere openbaringen en er is ook geen uitgesproken geloofsleven.
Alle hulp in het verhaal komt van mensen en van hun sociale afspraken onder elkaar.

De voortdurende aanwezigheid van God wordt heel subtiel te kennen gegeven.
Bijvoorbeeld:
. Ruth 1, 6: JHWH trok zich het lot van zijn volk aan.
. Ruth 4, 13: Ruth wordt zwanger door JHWH's gunst.
. De zegeningen waarmee mensen elkaar begroeten.
. De jammerklachten en verwijten van Naomi.
Dit is een heel andere manier om over God te spreken dan in de verhalen over de aartsvaders en Mozes, waarbij God zelf aan het woord komt en alle initiatief neemt.

In het jodendom van na de ballingschap (post-exilisch jodendom) zien de joden hun uitverkiezing door God als een dienst aan de mensheid: ze moeten een licht zijn voor de heidenen en het geluk aan alle volkeren brengen. Dat wordt duidelijk gemaakt in dit verhaal over Ruth.

Merk op
Beide zonen van Naomi huwen een Moabitische vrouw. In de tekst worden geen bezwaren geuit, hoewel de joodse wetgeving gemengde huwelijken uitsloot. Een terloops pleidooi voor verdraagzaamheid?

Naomi laat Orpa naar haar eigen goden terugkeren. Een getuigenis van verdraagzaamheid en zin voor pluralisme?

Verhaallijn

Het boek Ruth begint troosteloos om te eindigen met de geboorte van Obed, hét teken van hoop in dit boek.

1e dieptepunt: er is hongersnood in Betlehem.
2e dieptepunt: het gezin van Naomi vlucht naar Moab om te overleven
3e dieptepunt: de man van Naomi sterft.
4e & 5e dieptepunt: de twee zonen sterven

1e lichtpunt: bericht dat de hongersnood in Betlehem voorbij is
2e lichtpunt: Ruth, een schoondochter van Naomi, vergezelt haar naar Betlehem
3e lichtpunt: Ruth mag aren rapen op het veld van Boaz
4e lichtpunt: Boaz trouwt met Ruth
5e lichtpunt: Ruth krijgt een zoontje: Obed

Het boek Ruth kent dus een verhaallijn van ongeluk naar geluk, van duisternis naar licht, van dood naar leven, van uitzichtloosheid naar zinvol leven.
Zo'n verhaallijn is vaak te vinden in Bijbelse teksten. Ze dragen in zich de boodschap van de nieuwe wereld die God voor ogen heeft voor de mensen: een wereld vol vrede en harmonie.

Het boek van het wekenfeest

Het boek 'Ruth' is één van de vijf feestrollen bij de joden. Dit zijn bijbelboeken die gelezen worden op de vijf belangrijkste feestdagen.
Op het wekenfeest - zeven weken na Pesach (vgl. met Pinksteren)- leest men voor uit het boek Ruth. Dit heeft verschillende redenen:

Het Wekenfeest, dat zeven weken na Pesach gevierd wordt, valt in de oogsttijd.	In het verhaal van Ruth is er sprake van de gerst- en tarweoogst.
Tijdens het Wekenfeest hebben de joden extra veel aandacht voor de armen.	Boaz had aandacht voor Naomi en Ruth.
Het Wekenfeest viert dat Israël op de Sinaï de Tora heeft aanvaard.	Ruth aanvaardt het joodse leven en de Tora.

Spreken met beelden

Wie?	Symbool van ...	Waarom?
De verbitterde weduwe Naomi	symboliseert Jeruzalem	zoals het aan bod komt in het boek Klaagliederen (Klaagliederen 1, 14)
Ruth	stelt het nieuwe Jeruzalem voor.	Zij is het die het leven herstelt.
Boaz	weerspiegelt de houding van God.	Hij doet wat men van God verwacht.

Zo heeft het verhaal een boodschap van hoop voor een volk met ellende:
. God laat zijn verbond met de mensen nooit los.
. Sta op, steek de handen uit de mouwen!

Namen

In het boek Ruth betekenen de namen van de personen die erin voorkomen het volgende:

NAAM	BETEKENIS	WIE?
Naomi	= de gelukkige, de lieflijke.	Vrouw van Elimelek
Mara	= de ongelukkige, de bitter bedroefde	Omdat Naomi zoveel ellende heeft meegemaakt, koos ze een nieuwe naam die beter bij haar paste: Mara.
Ruth	= vriendin, gezellin	Toen Ruth in Betlehem kwam, was ze voor de mensen daar een vreemdeling. Maar als ze zien hoe ze zorgt voor Naomi vinden ze dat deze naam heel goed bij haar past.
Elimelek	= God is koning	Man van Naomi
Machlon	= de zieke	Zoon van Naomi en Elimelek
Kiljon	= de zwakke	Zoon van Naomi en Elimelek
Orpa	= zij die de rug toekeert, afvallige, weerspannige	Orpa was gehuwd met één van de twee zonen van Naomi.

Een naam blijkt dus de weergave van iets van het leven of het karakter van de persoon in kwestie.

Thema's in het verhaal

Vreemdelingen

In het begin van het boek Ruth zijn Naomi en haar gezin vreemdelingen in Moab, daarna is Ruth een vreemdeling in Juda.
Dat Ruth, een Moabitische vrouw, wordt opgenomen bij de Israëlieten is opmerkelijk omdat Moabieten en Israëlieten elkaars vijanden zijn.

Familie

Vroeger was een familie van levensbelang:
Mannen zorgden voor hun vrouw en kinderen door geld te verdienen, en ze te beschermen.
Vrouwen zorgden voor hun gezin door voor eten te zorgen en kleding te maken.
Kinderen zorgden voor hun ouders als die oud geworden waren.

Trouw

. de trouw van Ruth aan haar schoonmoeder en aan de familie van haar man.
. De trouw van Jahwe / God die ook vreemdelingen insluit.

Geloof

De manier waarop de verschillende hoofdpersonen in het verhaal geloven loont de moeite om van nabij te bekijken.

Wie?	Hoe?	Waarom?
Naomi	Ze ontmoet God in het geluk en ongeluk dat ze meemaakt.	Haar geloof is gebaseerd op gewoonte en traditie: God beloont of straft. Daarom is ze gelaten en gaat ze gebukt onder de wil van God, aan wie ze zich slaafs onderwerpt ('De mens wikt, maar God beschikt'). Geloven blijkt voor haar een handelen vanuit plichtsbewustzijn.
Boaz	Hij ontmoet God in zijn dagelijkse inzet en zorg voor de medemens.	Voor hem staan centraal: rechtvaardigheid en zorg om de andere. Door zijn verplichtingen op zich te nemen, maakt hij de bescherming van God zichtbaar voor Ruth.
Ruth	''Ze ontmoet God wanneer ze zelfstandig haar lot in handen neemt.	Ze is trouw aan Jahwe zoals ze trouw is aan Naomi, haar overleden echtgenoot en haar schoonvader. De manier waarop ze gelooft, toont zowel haar respect voor de wet, gehoorzaamheid, afhankelijkheid, als haar vrijheid, initiatief, zelfstandigheid. Die twee manieren van geloven laat ze naast elkaar bestaan, waardoor heil / redding ontstaat.

Bijbel en kunst

J. A. KOCH

Landschap met Ruth en Boaz (1823-1825)

De Oostenrijkse kunstschilder Joseph Anton KOCH (Obergilben, 27 juli 1768 – Rome, 12 januari 1839) behoort tot de romantiek en is vooral bekend om zijn landschappen.
In dit werk is het verhaal van Ruth een geschikte aanleiding om een landschap te schilderen zonder de bedoeling het landschap weer te geven dat de echte Ruth gekend heeft. Ook Betlehem in de achtergrond lijkt eerder een Italiaanse stad.

E. BURNE-JONES

Ruth ontmoet Boaz (1879)

De Engelse kunstenaar Edward Burne-Jones (Birminghan, 28 augustus 1833 – Fulham, 17 juni 1898) was nauw verbonden met de prerafaëlieten.

Suggesties

Kleine kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Tekenfilm

Klik hier om kennis te maken met Ruth, Naomi en Boaz.

Grote kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Tekenfilm

Klik hier om kennis te maken met het verhaal van Ruth.

TIP
Teken de figuren van de tekenfilm over op stevig papier. Knip die uit.
De kinderen kunnen er het verhaal mee navertellen.

EVEN TESTEN

Rarara, wie is het?

(naar H. BERGHMANS in Simon, uitgeverij Averbode, 2010 nr 1, p 6)

De zoon van Ruth, Obed, werd de vader van ...
O Saül
O Isaï
O Noach

TIP
De profeet Samuël ging bij hem op bezoek om één van zijn zonen te zalven tot koning.

Obed werd de grootvader van
O David
O Goliat
O Jonatan

TIP
Zo heette de jongen die door Samuël tot koning werd gezalfd.

Correctiesleutel
Obed is de vader van Isaï.
Obed is de grootvader van David.

Waar of niet waar

(Naar: ‘debijbel.nl/Bijbel Basics, Ruth en Naomi, 27 januari 2020, p. 9)

. Naomi ging in een ander land wonen vanwege het werk van haar man.
(Niet waar: vanwege hongersnood)

. Naomi is in Moab gaan wonen.
(Waar)

. De man van Naomi heet Elimelek.
(Waar)

. Ruth is de dochter van Naomi.
(niet waar: de schoondochter)

. Naomi wil terug naar haar eigen land omdat haar twee zonen gestorven zijn.
(Niet waar: omdat de hongersnood voorbij is)

. Orpa en Ruth gaan eerst allebei met Naomi mee.
(Waar)

. Orpa gaat terug naar haar eigen land, Ruth blijft bij Naomi.
(Waar)

. Naomi en Ruth gaan wonen in Betlehem.
(Waar)

. Naomi is heel gelukkig nu ze weer terug is in haar eigen land.
(Niet waar: ze zegt dat de mensen haar beter ‘de ongelukkige’ kunnen noemen)

. Ruth en Naomi komen in Betlehem aan als de landbouwers net beginnen met de oogst.
(Waar)

Kies het juiste antwoord

(Bron: ‘debijbel.nl/Bijbel Basics, Ruth en Boaz, 3 februari 2020, werkblad (8-12 jaar))

Wat betekent de naam Ruth?
a. vriendin (x)
b. schoondochter

Hoe heet de man van Naomi?
a. Elimelech (X)
b. Abraham

Uit welk land komt Ruth?
a. Egypte
b. Moab (X)

Hoe heet de andere schoondochter van Naomi?
a. Hadassa
b. Orpa (X)

Waar gaat Boaz heen om te vragen of hij met Ruth mag trouwen?
a. naar de stadspoort (X)
b. naar het gemeentehuis

Hoe heet de zoon van Ruth en Boaz?
a. David
b. Obed (X)

Wie stamt er ook van Ruth af?
a. Jezus (X)
b. Paulus

Zet de tekst in de juiste volgorde

(naar H. BERGHMANS in Simon, uitgeverij Averbode, 2010 nr 1, p 6)

A. Ruth ontmoet Boaz. Ze krijgen samen een kindje, Obed.

B. Als haar zonen gestorven zijn, keert Naomi terug naar haar geboorteland. Orpa blijft in Moab. Ruth gaat met Naomi mee.

C. Elimelek trekt met zijn vrouw Naomi naar het land Moab.

D. De zonen van Naomi trouwen met vrouwen uit Moab.

Correctiesleutel
C. Elimelek trekt met zijn vrouw Naomi naar het land Moab.
D. De zonen van Naomi trouwen met vrouwen uit Moab.
B. Als haar zonen gestorven zijn, keert Naomi terug naar haar geboorteland. Orpa blijft in Moab. Ruth gaat met Naomi mee.
A. Ruth ontmoet Boaz. Ze krijgen samen een kindje, Obed.

Zet de tekeningen in de juiste volgorde

Zoek een aantal kleurplaten bij dit verhaal. Als je die groot genoeg uitprint, kun je ze gebruiken bij het vertellen.
Schud daarna de prenten door elkaar. Vraag aan de kinderen om ze in de juiste volgorde van het verhaal te plaatsen.

TIPS
. Verminder het aantal tekeningen bij jongere kinderen.

. Breng een aantal tekeningen bijeen op een blad dat je voor elk groepje kinderen kopieert. De kinderen knippen de tekeningen uit en kleven ze op een ander blad in de juiste volgorde. Eventueel schrijven ze bij de tekeningen een paar zinnen die het verhaal weergeven.

INLEVEN

Wat maakt blij? Wat maakt droevig?

Na het verhaal krijgen de kinderen de kans om te zeggen
. welk stuk uit het verhaal ze mooi vinden
. welk stuk uit het verhaal ze droevig vinden.

Jongeren

INLEVEN

Schrijfgesprek

Elke jongere krijgt een blanco blad en schrijft daarop wat hem/haar raakt in het boek Ruth.
Dit blad wordt doorgegeven aan wie links zit. Die jongere leest de tekst en reageert er schriftelijk op. Daarna worden die blaadjes nog een paar keer doorgegeven. Daarbij wordt opnieuw schriftelijk gereageerd.

De jongeren krijgen de kans om alle reactie door te nemen.
Bespreek:
- Wat valt op? Welke bedenkingen worden vaak gemaakt?
- Hoe zou dat komen?

ZINGEN / BELUISTEREN

Lied van Ruth (Stef BOS)

Ek is n vreemde hier
Ek het my land gelos
Ek het jou pad gekruis
Ek het jou spoor gevolg

Jy het gese gaan terug
Moe nie op my vertrou
Maar jy s n deel van my
Wat doen ek sonder jou

En ek weet die toekoms is onseker
En die donker is digby
En ek weet ons wag n lang reis
Reg deur die woestyn

Maar jou land is my land
Jou volk is my volk
Jou taal is my taal
Jouw God is my God
Jou droom is my droom
Jou pad is my pad
Jou toekoms my toekoms
Jou hart in my hart

Ek weet jou volk is bang
Voor ons wat anders is
Maar ek sal brugge bou
Daar waar die afgrond is

En ek sal terugverlang
Wanneer die wind sal waai
Wat uit die suide kom
Van my geboorte grond

Maar ek sal sterk wees
En ek sal oorleef
Want ek wil naas jou staan
Al sal dit moeilyk wees

Maar jou land is my land
Jou volk is my volk
Jou taal is my taal
Jouw God is my God

Jou droom is my droom
Jou pad is my pad
Jou toekoms my toekoms
Jou hart is my hart

My deel is jou deel
My brood is jou brood
Jou lewe is my lewe
Jou dood is my dood

En wanneer die donker kom
En jou mense my ontwyk
Sal ek my liefde gee
Totdat die haat verdwyn

Want jou huis is my huis
Jou angs is my angs
Jou stilte my stilte
Jou land is my land

Klik hier om dit lied te beluisteren en / of mee te zingen.

“Het idee om Ruth als uitgangspunt voor een lied te nemen ontstond in Zuid Afrika. Ik raakte met een vriendin aan de praat over dit project en vroeg haar naar haar favoriete bijbelpersonage. 'Ruth' was haar antwoord en ze citeerde direct daarna het Bijbelboek: 'My land is jou land. My volk is jou volk.'
Die zinnen bleven een half jaar ronddwalen in mijn hoofd.

Ruth is het lied van de vreemdeling die wil assimileren met alle moeilijkheden vandien want je blijft altijd een relatieve buitenstaander en dat gevoel ken ik al vanaf de tijd dat ik in België ging wonen.
Vond haar absolute overgave in het verhaal zo mooi en van deze tijd dat het wel een lied moest worden. En misschien omdat ik de kernzin het eerst in het Afrikaans hoorde vond ik ook dat dat de taal moest worden om in te zingen, ook omdat het voor mij mijn derde thuisland is.”
Stef Bos, Juni 2009

Vluchtelingenlied

Lied dat het Bijbelverhaal van Ruth brandend actueel maakt.
(Tekst en Muziek: Johan Govaerts en Pol Hendrix)

Klik hier om dit lied te beluisteren en / of mee te zingen.

Overweging

Anne Dupont

Trouw

(A. DUPONT in Suara 54 (Missio), december 2013-februari 2014, p. 2)

Het verhaal van Ruth geeft ons een blik op de trouw van een vreemdelinge tegenover haar adoptiegezin. Het huwelijk verbindt deze Moabitische met een familie uit Betlehem, die door hongersnood in Juda haar toevlucht zocht in de velden van Moab. Wanneer Ruth, net als haar schoonmoeder Naomi, weduwe wordt, staat ze op een kruispunt in haar leven. Er is niets meer dat Naomi met Moab verbindt en de welvaart is teruggekeerd in Juda. Ze besluit dan ook om naar daar terug te keren.

Ze raadt haar Moabitische schoondochters aan om ook naar hun families terug te keren en hun leven weer op te bouwen. Naomi staat immers één van de grootste vernederingen voor een migrante te wachten: terugkeren naar het thuisland en dit niet met een waaier aan verwezenlijkingen, maar wel helemaal alleen. Zonder have en goed, zonder nageslacht, compleet aan de grond. In deze omstandigheden komt het als een verrassing dat Ruth ervoor kiest om bij haar schoonmoeder te blijven, dat zij kiest voor het statuut van vreemdelingen. Haar wacht een moeilijk lot, wan Naomi is haar sociale positie in de clan kwijt. Om te kunnen voorzien in hun levensonderhoud, sprokkelt Ruth korenaren op de geoogste velden. Ze belichaamt zo voor mij het ideaal van vriendschap, geloof en liefde. Ze had ervoor kunnen kiezen om gewoon haar eigen weg te gaan en een gemakkelijk leven te leiden, maar in plaats daarvan kiest ze ervoor om Naomi niet in de steek te laten. Ruth is vastbesloten haar lot te verbinden met dat van Noomi.

Haar vastberadenheid en vertrouwen openen de deur naar een toekomst, namelijk in de ontmoeting met Boaz, eigenaar, rijp man, gerespecteerd. Hij schenkt haar zijn volledige bescherming. Waarom? Hij meent in deze jonge, dappere, vindingrijke vrouw een waardige erfgename van Abraham te zien. Net als hij verlaat Ruth alles wat ze kent om zich erop te wagen het ongekende te ontdekken, gewapend met een flinke dosis geloof. Het gaat niet om redelijke of rustige overtuigingen, maar over het avontuur om in te zetten op de toekomst, net wanneer de situatie uitzichtloos lijkt. Boaz integreert deze vrouw en trouwt met haar. Hun zoon Obed - wat 'dienaar' betekent - zal de vader zijn van Isaï en dus de grootvader van David. Ruth wordt zo door God uitgekozen om het geslacht te starten waaruit later de Messias geboren zal worden.

Het boek Ruth in ‘bijbelin1000seconden’

Ruth 1: Naomi en Ruth
Ruth 1, 1.3-6.14b-16.22: Naomi en Ruth

Ruth 2: Ruth ontmoet Boaz
Ruth 2, 1-3.8-11 . 4, 13-17: Ruth en Boaz

Ruth 3: Ruth krijgt hulp van Boaz

Ruth 4: Een zoon voor Ruth en Boaz