Een nieuwe paus!

Einde van een pontificaat

Een pontificaat, de naam voor de regeringsperiode van een paus, kan op twee manieren beëindigd worden:

... als de paus sterft

Wanneer de regerende paus overlijdt wordt een strikte volgorde gevolgd van rituelen en tradities. Eerst wordt de dood bevestigd door een arts. Daarna roept een kardinaal de doopnaam van de paus. De Camerlengo verwijdert de zegelring van de paus om die te vernietigen. Dan neemt het college van kardinalen het bestuur van de Kerk en Vaticaanstad in handen. De camerlengo, de kardinaal-schatbewaarder van het Vaticaan, zorgt voor de tijdelijke goederen en de rechten van de Heilige Stoel tot er een nieuwe paus is.
De paus wordt na zijn overlijden enige dagen opgebaard en na de uitvaartmis op het Sint-Pietersplein, bijgezet in de crypte onder de sint-Pietersbasiliek.
Tijdens de dienst ligt op zijn kist een evangelieboek, basis van het christelijk geloof. Naast de kist staat een paaskaars, symbool van de verrijzenis. De aanwezige kardinalen en bisschoppen zijn gekleed met een rood kazuifel, de kleur bij de begrafenis van een overleden paus.

... als de paus aftreedt

De paus kondigt zelf het einde van zijn pontificaat aan omwille van ziekte of een hoge ouderdom, waardoor hij niet meer de kracht heeft om de functie van paus uit te oefenen.

In conclaaf

Wanneer een paus gestorven is of niet meer in functie is, worden de kardinalen die nog geen tachtig jaar zijn, bijeengeroepen in Rome om onder hen een nieuwe paus te kiezen.

Eerst vieren ze de eucharistie in de sint-Pietersbasiliek, daarna gaan ze in processie naar de Sixtijnse kapel terwijl ze het lied 'Veni creator spiritus' (Kom heilige Geest) zingen. Daar klinkt het 'Extra Omnes' (= 'Allen naar buiten'): al wie niet mag stemmen moet dan uit de Sixtijnse kapel. De kardinalen blijven in die kapel bijeen in conclaaf (= achter gesloten deuren) tot er een nieuwe paus is. Dit wil zeggen dat ze geen enkel contact mogen hebben met de buitenwereld. Men doet dit om te vermijden dat men van buitenaf druk zou uitoefenen op de keuze van een paus en ook om de duur van een verkiezing te beperken. Om alle mogelijke lekken te vermijden, controleren twee technici voor de aanvang van het conclaaf grondig de Sixtijnse Kapel op afluisterapparatuur.

De kardinalen leggen dan de eed van geheimhouding af en luisteren naar de meditatie van een oudere kardinaal. Daarna worden drie kardinalen door het lot aangeduid om de camerlengo te helpen bij de stemming: iemand die de stemmen verzamelt, iemand die de stemmen telt en iemand die die resultaten controleert.
Er worden papieren verspreid met daarop: 'Eligio in summum pontifical' (= ik kies als paus). Elke kardinaal neemt een stembriefje en schrijft daarop de naam van zijn pauskandidaat. Hij vouwt het in de lengte en steekt het omhoog zodat iedereen het goed kan zien. Dan gaan alle kardinalen één voor één naar het altaar. Na het zweren dat de keuze die ze gemaakt hebben, volgens hen het beste is voor God en de Kerk, leggen ze hun stembriefje op het deksel van een urne. Ze tillen het deksel op en schuiven het papier in de urne. Als iedereen gestemd heeft worden de stemmen geteld. De eerste teller plooit het briefje open, schrijft de naam neer en schuif het door naar een tweede teller die ook de naam noteert. De derde teller zegt de naam van de pauskandidaat luidop. Zo wordt al gauw duidelijk wie de kanshebbers zijn. Indien niemand de vereiste meerderheid heeft (twee derde meerderheid plus één stem ), worden de stemmen verbrand en begint het proces opnieuw.

Na iedere telling, worden de stemformulieren en alle andere geschreven documenten verbrand in een kachel, die tegen een muur van de Sixtijnse kapel staat. Als een stemronde geen paus heeft opgeleverd, wordt er nat stro mee verbrand samen met een chemische stof, zodat er zwarte rook uit de schoorsteen komt. Is er een paus, dan worden in het kacheltje van de Sixtijnse Kapel alleen de stembiljetten verbrand en is er witte rook. Die rook is tijdens het conclaaf de enige vorm van communicatie met de buitenwereld. Om alle twijfel over de kleur van de rook uit de weg te helpen, worden ook de klokken geluid.

Er worden elke halve dag twee stemrondes voorzien tot er een paus gekozen is. Als er na 12-13 dagen nog geen kandidaat is, kiezen de kardinalen een paus bij meerderheid van stemmen.

Habemus papam!

Als een kardinaal tot paus is gekozen, vraagt men of hij met de keuze akkoord gaat. Aanvaardt hij de keuze, dan is hij onmiddellijk de nieuwe paus en vraagt men onder welke naam hij paus wil zijn.

De buitenwereld weet intussen door de witte rook en het klokkengelui dat er een nieuwe paus is. Een grote groep mensen wacht geduldig op het Sint-Pietersplein om kennis te maken met hem.
Eerst krijgt de verkozene pauselijke klederen aan in de rode kamer van de Sixtijnse kapel. Daar zijn een drietal verschillende maten van witte kleren aanwezig, zodat de pas verkozen kardinaal zich al direct als paus kan laten zien op het balkon boven de hoofdingang van de Sint-Pietersbasiliek.
Daar kondigt de oudste kardinaal de nieuwe paus aan met de woorden: 'habemus papam' (= We hebben een paus!’) Dan geeft de nieuwe paus zijn eerste zegen aan de stad en de wereld (Urbi et Orbi).

Suggestie

Werkbladen

Deze werkbladen geven de verkiezing van een paus weer in zeven foto's.

TIP
Knip de foto's en de teksten van elkaar.
Steek dit materiaal in een omslag en geef de opdracht om alles terug op een goede manier bijeen te kleven.
De foto en tekst die horen bij het overlijden van de vorige paus, laat je weg naargelang de actualiteit.