Algemeen
Schapen en herders
Schapen
In streken die niet geschikt waren voor akkerbouw, hield men schapen en geiten. Dieren die behoren tot het klein vee, dat in kuddes geleid werd naar groen gras.
Schapen en geiten werden gehouden in schaapskooien aan de rand van het dorp. Dit waren omheiningen van ruwe steenblokken op manshoogte of een heg van doornstruiken. Die boden bescherming tegen roofdieren en dieven.
Door in de doorgang te gaan staan konden herders gemakkelijk hun schapen tellen. Om de toegang tot de kooi af te sluiten, gebruikten ze een bundel droge takken of wat stokken en balken.
Het gebeurde ook dat de herder zelf in de doorgang ging liggen en er de nacht doorbracht. Zo werd hij dan zelf een ‘levende deur’.
Herders
Herders zorgden voor schapen of ander klein vee. Ze gingen voor hun dieren uit, kenden ze bij naam en kennen hun eigenschappen. De schapen volgen hem zonder aarzelen.
Meestal waren herders gewapend met een knuppel / knots om de aanvallen van wolven en rovers af te slaan.
Feest
Alleen bij feestelijke gelegenheden slachtte men dieren om te eten. Zo werd bij het joodse paasfeest een lam geroosterd.
Maar doorgaans werd vlees gekookt.
Nut
Schapen waren belangrijk als voedsel (vlees en melk).
De wol werd verwerkt in kleding.
De huid werd bewerkt om te gebruiken als kleding (mantel), waterzak of boterkarn. De mooiste huiden werden geprepareerd als perkament om te gebruiken bij het schrijven van de heilige boekrollen.
De darmen werden gebruikt om het net van een zeef te maken.
Van de horens van de ram maakte men 'bazuinen' / sjofars. Daarmee werden / worden allerlei soorten geluiden uitgestoten in een bepaalde volgorde.
Men gebruikte de sjofar
. om tot oorlog op te roepen,
. te alarmeren bij gevaar,
. het begin van een jubeljaar aan te kondigen,
. bij de troonsbestijging van een koning,
. bij feesten en optochten.
Offer
Elke dag was er zowel ’s morgens als ’s avonds een lamsoffer in de tempel om de reinheid van het volk te bewaren. Hiervoor zocht men de dikste en beste lammeren uit, die geen enkel gebrek vertoonden.
Taal
Een wolf in schaapskleren
Een gevaarlijk iemand die doet alsof hij onschuldig is.
Het zwarte schaap
Iemand die de dupe is
zijn schaapjes op het droge hebben
Voldoende hebben om niet meer te moeten werken.
Spreken met beelden
| Lam | Een lam betekent nieuw leven, maar is ook weerloos en kwetsbaar. Zo brengt Jezus, het Lam van God, nieuw leven: Hij ijvert voor een nieuwe wereld, voor nieuwe verhoudingen tussen mens en mens en tussen mens en God en gaat daarbij geweldloos te werk. |
| Herder | Zoals een herder zorg draagt voor zijn schapen, zo moest een koning omgaan met zijn onderdanen. |
Bijbel
Oude Testament
Offer
Genesis 22, 13
“Abraham keek om zich heen en bemerkte een ram, die met zijn horens in het struikgewas vastzat. Hij greep de ram en droeg die als brandoffer op, in plaats van zijn zoon.”
In de tijd van Abraham waren brandoffers gewoon. Door een dier te verbranden en zelf niet op te eten wilde men God gunstig stemmen en eren. Hierbij valt op dat het Abraham is en niet een priester die het offer voltrekt. De cultus is nog helemaal geïntegreerd in het dagelijks leven en is er nog geen afzonderlijk terrein van.
Exodus 28, 38
"De volgende offers moeten jullie op het altaar opdragen: elke dag twee eenjarige lammeren, het een 's morgens, het ander tegen de avond."
Vroeger offerde men in de tempel van Jeruzalem elke ochtend en avond een lam aan God om zo de reinheid van de Israëlieten veilig te stellen.
Voedsel
Exodus 12, 3-9
“Maak aan heel de gemeenschap van Israël het volgende bekend. Op de tiende van deze maand moet ieder gezin een lam uitkiezen, ieder huis een lam. Als een gezin te klein is voor een lam, dan moeten ze, rekening houdend met het aantal personen, samen doen met hun naaste buurman. Bij het verdelen van het lam moet er rekening gehouden worden met ieders eetlust. Het lam moet gaaf zijn, van het mannelijk geslacht en eenjarig. Ge kunt er een schaap of een geit voor nemen. Ge moet de dieren vasthouden tot aan de veertiende van de maand. Dan moet heel de verzamelde gemeenschap van Israël ze slachten in de avondschemering. Vervolgens moet gij wat bloed nemen en dat uitstrijken over de beide deurposten en over de bovenbalk van de deur van alle huizen waar het lam gegeten wordt. In dezelfde nacht moet het vlees gegeten worden, op het vuur gebraden. Het moet gegeten worden met ongezuurd brood en bittere kruiden. Ge moogt het niet rauw eten of gekookt in water, maar alleen gebraden op het vuur, met kop, poten en ingewanden.
Mozes krijgt richtlijnen bij het klaarmaken van het paaslam.
2 Samuel 12, 7-10.13
“Op een dag kreeg de rijke man bezoek, maar hij kon er niet toe komen om een schaap of rund uit zijn eigen kudde te nemen en dat klaar te maken voor de reiziger die bij hem was gekomen. Daarom pakte hij het lam van de arme en maakte dat klaar voor zijn gast.”
Schapen en herders
1 Samuel 16, 10-11
“Zo stelde Isaï zeven van zijn zonen aan Samuël voor, maar Samuël zei tot Isaï: `Geen van hen heeft Jahwe uitverkoren.' Daarop vroeg hij aan Isaï: `Zijn dat al uw jongens?' Hij antwoordde: `Alleen de jongste ontbreekt; die hoedt de schapen.' Toen zei Samuël tot Isaï: `Laat die dan halen, want we gaan niet aan tafel voordat hij hier is.'”
Nieuwe Testament
Schapen en herders
Lucas 15, 4
"'Wanneer iemand onder u honderd schapen heeft en er een van verliest, laat hij dan niet de negenennegentig in de wildernis achter om op zoek te gaan naar het verlorene, totdat hij het vindt?'"
Beeld voor Jezus
Johannes 1, 29
“De volgende dag zag Johannes de Doper Jezus naar zich toekomen en zei: “Zie, het Lam Gods, dat de zonden van de wereld wegneemt.”
Wanneer Johannes dit zegt, gaat hij eigenlijk dieper in op de betekenis van de naam Jezus: 'Hij die redt, bevrijdt.'
Openbaring 7, 9
"Daarna zag ik een grote menigte, die niemand tellen kon, uit alle rassen en stammen en volken en talen. Zij stonden voor de troon en voor het Lam gekleed in witte gewaden en met palmtakken in de hand."
In het boek ‘Openbaring’ wordt over een lam gesproken als men er Jezus mee bedoelt.
Keuken
Geroosterd lamsvlees met warme muntsaus
Dit is het recept voor de saus:
Dit heb je nodig:
1 kopje verse muntblaadjes, 0,5 ui, 40 g boter, 2dl heet water, 4 el vloeibare honing, peper zout
Zo maak je het:
Hak de ui fijn. Fruit die in de boter. Voeg hierbij de honing en 2 dl heet water. Kruid met peper en zout. Hak de muntblaadjes fijn en voeg ze bij de rest.
IJslammetje
Wie zijn/haar eerste communie doet, krijgt op het feest vaak een ijslammetje als dessert.
Dit is niet omdat tijdens de periode van de eerste communie nog veel lammetjes in de wei rondlopen, maar wel omdat een lam doet denken aan Jezus. Dit gebruik inspireerde zich aan het evangelie van Johannes waarbij de evangelist schrijft: ‘Toen Jezus op een dag voorbijging zei Johannes de doper tegen zijn leerlingen: 'Zie, het Lam Gods ...'