Jeremia 18-19: De stukgeslagen kruik

De tekst

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Op een dag was de profeet Jeremia bij een pottenbakker.
Hij zag hoe de man klei kneedde en dat op een draaischijf legde.
om uit de klomp klei een kruik te maken.
Maar de kruik die de pottenbakker wilde vormen,
mislukte onder zijn handen.
Toen nam hij verse klei en maakte er een andere kruik van.
Jeremia keek aandachtig toe.
'Zoals de klei in de handen van een pottenbakker,
zo zijn mensen in de handen van God,' dacht hij.
Wat later zei hij tegen de pottenbakker:
'Ik wil deze kruik van je kopen.'

Met de kruik in zijn handen komt Jeremia
bij een toegangspoort van de stad.
De mensen drummen rond hem heen.
Jeremia houdt de kruik omhoog om die neer te gooien.
‘Als de mensen niet meer doen wat God goed vindt,' zegt hij,
'zal met hen gebeuren wat met deze kruik gebeurt.'
En Jeremia gooit de nieuwe kruik op de grond.
Die valt uiteen in tientallen scherven.
'Wat een schande!' roept een vrouw
'Laat die Jeremia toch zwijgen!' roept iemand anders.
En Jeremia wordt opgesloten.
De dag nadien wordt hij terug vrij gelaten.
Maar Jeremia blijft zeggen wat God belangrijk vindt.

Stilstaan bij ...

Profeet
Bijbelse profeten voorspellen niet, zij geven hun visie op de actualiteit vanuit de belofte die God deed in het verleden, zodat het volk in de toekomst anders gaat leven.
Zo'n profeet durft kritiek te geven en praat de mensen niet naar de mond.

Baal
(= meester, heer, eigenaar)
Dit was de naam die de Kanaänieten aan hun goden geven. De aarde was het bezit van deze goden. De godsdienst van de Kanaänieten was typisch voor landbouwers en veehouders.
De Baal was een god van de vruchtbaarheid. De verering ervan ging soms zo ver dat men kinderoffers bracht.
Toen de Israëlieten Kanaän binnentrokken, was de verering van de Baals algemeen verbreid.
De spanning tussen beide godsdiensten heeft geduurd tot aan de ballingschap. Na de ballingschap was er alleen nog sprake van de dienst aan JHWH.

Orakel
Toekomstvoorspelling

Pot in scherven gooien
Beeld van de droom van God die in scherven gaat.

Bij de tekst

De profeet Jeremia

De profeet Jeremia leefde rond 600 voor Christus. In die tijd werd het koninkrijk Israël onder de voet gelopen door de Babyloniërs en hun koning Nebukadnessar. Die had een nieuwe koning aangesteld die over Jeruzalem moest regeren. Maar dat was een zwakke figuur, een koning die niet veel macht had. Korte tijd later kwam Nebukadnessar terug. Hij liet Jeruzalem verwoesten en stuurde de Israëlieten in ballingschap naar Babylonië.
Jeremia zag zijn volk lijden. Hij zei dat dit gebeurde omdat ze ontrouw waren aan God. Hij riep de Israëlieten op om zich te bekeren. Maar ze luisterden niet naar hem.

Betekenis

God is voor Jeremia als een pottenbakker. Zoals een pottenbakker met klei werkt, zo werkt God met mensen.
Soms moet hij halfweg opnieuw beginnen.
Soms lijkt een werkstuk klaar, maar kan hij het niet gebruiken. Dan gaat Gods droom in scherven.

God wil graag iets moois maken, maar de mensen moeten wel meewerken als soepele, kneedbare klei. Als ze star en stijf hun eigen weg gaan en zich niet willen laten vormen, wordt het moeilijk voor God om er iets moois van te maken.

'Straattheater

Jeremia beeldde op straat iets uit en legde daarna aan zijn publiek uit wat de betekenis ervan was.
Doorgaans is zo'n manier van toespreken veel beklijvender dan wanneer men dat gewoon zou zeggen.

Suggesties

Grote kinderen

VERTELLEN

De profeet Jeremia

Jeremia ging naar Jeruzalem. Zomaar op straat, vlak bij de tempel, begon hij tegen de mensen te praten:
- Jullie doen fout. Jullie gaan naar de tempel om te bidden, maar jullie houden voor de rest geen rekening met God. Jullie doen alsof jullie in God geloven, maar als het erop aan komt, doen jullie alsof jullie God niet kennen.
- Hou je mond, riepen de mensen die hem hoorden
- Maar ik ben een profeet, zei Jeremia. God gebruikt mijn woorden om tot jullie te spreken. En nu moet ik zeggen dat God boos is, omdat jullie in niets rekening met Hem houden. Als jullie zo verder doen, dan hoeft deze tempel niet meer. Dan kan hij net zo goed verdwijnen. Ik zie het zo al gebeuren dat men deze prachtige tempel kapot maakt.
- Pak hem, riepen de mensen die hem zo hoorden praten. Pak hem en doe hem dood.

De mensen sleurden Jeremia tot bij de rechters. Toch was Jeremia niet bang.
- Doe maar met mij wat je wilt. Ik weet dat het waar is wat ik zeg, want God spreekt in mij.
- Het zou wel eens kunnen dat hij echt een profeet is, zei iemand.
En ze lieten Jeremia gaan.

Maar nog steeds luisterden de mensen niet echt naar Jeremia.
- God, ik hou ermee op, zei Jeremia tegen God. Ik wil helemaal geen profeet meer zijn.
Maar hij voelde dat God hem verder deed spreken.

Toen kocht Jeremia een grote aarden kruik. Hij gooide die kapot voor de ogen van de mensen.
- Zo al het gaan met Jeruzalem!
Maar de mensen lachten hem uit.
- Wat een pessimist! zegden ze.

EVEN TESTEN

Om in te vullen: het verhaal van de kruik

Kies uit de volgende woorden om de tekst volledig te maken:
leem, klei, hard, opnieuw, handen, voeten, God, mens, goed , niet goed

De aarde die pottenbakkers gebruiken is ......... .
Als een kruik nergens op gelijkt
begint een pottenbakker helemaal .............
Jeremia vergelijkt de mensen
met de klei in de ............... van een pottenbakker
Jeremia vergelijkt ................. met een pottenbakker
Jeremia breekt een kruik om te tonen
dat God vindt dat de mensen ............... handelen

ACTEREN

De profeet Jeremia en de kruik

Personages:
Verteller, God, Jeremia, enkel toehoorders, een pottenbakker, enkele toeschouwers

Benodigdheden:
twee 'kommen' die met duploblokken (lego) gemaakt zijn.
of een pot die mag vallen en breken.

Verteller
Het is zowat 600 jaar voor Christus ...
Jeremia, een welgestelde jonge man, is op stap naar Jeruzalem.
Hij hoort de stem van God:

God
Jeremia, ik heb je uitverkozen als profeet.

Jeremia
Ach God, Je hebt echt geen goede keuze gemaakt: ik kan niet spreken in het openbaar en ik ben ook veel te jong.

God
Je moet niet zeggen ‘ik ben veel te jong’. Ga naar iedereen tot wie ik u zend.

Verteller
En Jeremia werd een profeet van God.
Hij gaat naar Jeruzalem. Bij één van de poorten van die stad spreekt hij de mensen toe.

Jeremia
Beste mensen, jullie komen bidden en offeren in de tempel. Proficiat daarvoor.
Maar jullie stelen ook en moorden en zijn elkaar niet trouw...
Daarom, verander jullie manier van leven.
Wees rechtvaardig en verdruk geen mensen die geen rechten hebben.
Denk niet dat jullie niets kan overkomen, omdat de tempel van God hier staat.
Ga maar eens naar Silo. Alles is daar verwoest.

Verteller
Op een dag was Jeremia bij een pottenbakker.
(Een pottenbakker is aan het werk: hij draait leem tot een pot op een draaischijf. Jeremia staat tussen een paar mensen die kijken naar zijn werk.)

Pottenbakker
(De pottenbakker bekijkt de pot eens goed vanuit alle kanten.)
Deze pot gelijkt nergens op. Ik zal hem opnieuw maken.

Verteller
Jeremia, die tussen de mensen staat, denkt:
Zoals leem in de handen van een pottenbakker,
zo zijn mensen in de handen van God.
Wat later ...

Jeremia
(Jeremia gaat naar de pottenbakker)
Ik wil deze kruik van je kopen.

Verteller
Jeremia wijst een kruik aan.
In een toegangspoort van de stad drumt een aantal mensen rond Jeremia, die de kruik omhoog in zijn handen vast houdt om neer te gooien.

Jeremia
Als de mensen niet meer doen wat God goed vindt,
zal met hen gebeuren wat met deze kruik gebeurt.

Verteller
De kruik ligt in scherven op de grond. Verschillende mensen geven commentaar. Sommigen beginnen al wat stukken bijeen te rapen.

Vrouw
Wat een schande!

Man
Laat die Jeremia toch zwijgen!

Verteller
Jeremia wordt opgesloten in de gevangenis. De dag nadien laat men hem vrij. Maar hij blijft zeggen wat God belangrijk vindt.

TIP
De kinderen maken met die scherven een nieuw kunstwerk: ze kleven de scherven in een nieuwe samenstelling op een houten plaat. (bv.: in een cirkel, een vierkant, een driehoek, een ster...)
Op de scherven schrijven ze belangrijke woorden uit de Bijbeltekst van Jeremia.

Met de duploblokken maken ze een nieuwe kom. Op zelfklevers schrijven ze belangrijke woorden van Jeremia. Die kleven ze nadien op die kom.

SPREKEN MET BEELDEN

Werken met klei

(Bron: 'Kind op maandag')

Doel: de kinderen ervaren dat ze met harde klei weinig kunnen beginnen.

Voorzie - vooraleer je Jeremia 18 vertelt - een activiteit met klei. Zorg ervoor dat er bij de klei harde en uitgedroogde stukken bij zitten en zachte, soepele stukken.
Zachte klei laat zich niet alleen beter vormen, je kunt er ook nog eens opnieuw mee beginnen.

Bespreek:
- Welk voordeel heb je als je werkt met zachte klei? (als het mislukt, kun je opnieuw beginnen)
- Waar lijken de mensen in het verhaal op? op de zachte klei of op een gebakken kruik?

ZINGEN / BELUISTEREN

Zoals klei in de hand van de pottenbakker...

(tekst en muziek: Elly en Rikkert)

'Zoals klei in de hand van de pottenbakker,
zo ben jij in mijn hand zegt de Heer.
Zoals klei in de hand van de pottenbakker,
zo maak ik jou een at tot mijn eer.'

Klik op http://www.youtube.com/watch?v=JFFDnFPvVGk om het lied in zijn geheel te beluisteren.

Overweging

Paul Kevers

Mensen met een klare kijk

(P. KEVERS in Samuel Plus, uitgeverij Averbode 2006, nr 6)

Profeten zijn geen helderzienden; het zijn wel mensen met een klare kijk op wat er gaande is in de samenleving. Profeten zijn geen toekomstvoorspellers, geen waarzeggers; het zijn wel mensen die onbeschroomd de waarheid durven zeggen. Profeten spreken niet in eigen naam; zij weten zich geroepen door God. Ze proberen met Gods ogen naar de wereld te kijken, klagen aan wat er fout loopt en roepen in Gods naam op tot verandering: 'Zo spreekt de Eeuwige...'. Ze weten de juiste woorden te vinden en gebruiken soms schokkende beelden om hun toehoorders wakker te schudden.
Sommige profeten, zoals Jeremia, verduidelijken hun woorden met symbolische handelingen, een soort straattoneel.
Profeten zijn niet neutraal. Ze kiezen partij voor God die zorg draagt voor de kwetsbare mens. En dus kiezen ze partij voor de zwakken en de verdrukten, en klagen ze corruptie en machtsmisbruik aan. Ook als dat hun duur te staan komt: ze zijn niet bang voor tegenstand of vervolging. Ze stellen zich onafhankelijk op en praten niemand naar de mond. Ze profeteren immers niet 'om den brode': ze hebben niets te verliezen, tenzij zichzelf en hun roeping. Uit zulk hout zijn ware profeten gesneden: in de tijd van de bijbel en ook vandaag.