1 Koningen 19, 4-8: Elia onder een bremstruik

De tekst

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Meer dan 800 jaar voor Christus,
trouwde Achab, de koning van Israël,
met Izebel, een prinses uit Fenicië.
Izebel vereerde de god Baäl.
Ze bekwam dat de koning zich tot haar godsdienst bekeerde.
Zo kwam het dat hij een tempel voor Baäl liet bouwen.

Wat later wilde Izebel een groot aantal profeten van Jahwe doden.
Elia was daarbij, maar hij kon ontsnappen.
Een tijd daarna daagde hij 450 profeten van Baäl uit.
Toen Elia won, liet hij ze allemaal doden.

Koning Achab vertelde dit aan zijn vrouw Izebel.
Die stuurde de volgende boodschap naar Elia:
'Als jij morgen rond deze tijd uur niet gedood wordt
zoals de profeten van Baal,
mogen de goden met mij doen wat ze willen.'
Elia werd bang. Hij stond op en vluchtte voor zijn leven.

Na een dag stappen in de woestijn
ging Elia onder een bremstruik zitten.
'God, het is mij allemaal teveel,' zei hij,
'laat mij maar sterven
want ik ben niet beter dan mijn voorouders.’
En hij ging neerliggen en viel in slaap.

Een engel kwam naar hem toe en zei:
‘Sta op en eet.’
Elia wreef zijn ogen uit.
Naast zijn hoofd zag hij een gebakken brood en een kruik water.
Hij at ervan en dronk van het water.
Daarna legde hij zich terug neer om wat te rusten.
Maar de engel kwam een tweede keer, stootte hem aan en zei:
'Sta op en eet, anders wordt de reis voor jou te zwaar.'
Elia stond op, at en dronk, en kwam zo terug op kracht.
Dan stapte hij veertig dagen en nachten door de woestijn
tot hij kwam bij de Horeb, de berg van God.

Stilstaan bij ...

Elia
Klik hier voor meer info over deze belangrijke profeet.

Engel
Dit Nederlandse woord komt van een Griekse woord 'angellos' dat 'bode', 'boodschapper' betekent.
Omdat de mensen zo'n eerbied hadden voor God, durfden ze zijn naam niet uit te spreken en hadden ze het over 'een engel' of 'een engel van de Heer'. Zo komt het dat telkens als God iets wil 'zeggen' aan de mensen er een engel optreedt. Engelen vertegenwoordigen in de Bijbel de werkelijkheid achter deze wereld, waar God is. Ze worden meestal met vleugels voorgesteld om met grote snelheid de boodschap van God (boven in de hemel), te kunnen brengen aan de mensen.

'Sta op'
Deze woorden doen aan 'opstanding' denken, aan verrijzenis: niet bij de pakken blijven zitten, het leven voluit kansen geven.

'eet'
Dit woord maakt van de engel een figuur die nuchter en praktisch is: om kansen te geven moet men zelf ook kracht bezitten.

Veertig
Dit getal doet denken aan de tocht uit Egypte onder leiding van Mozes, net zoals de berg van God (Horeb) herinnert aan de berg Sinaï, waar Mozes de tien woorden van God ontving.

Horeb
De berg Horeb ligt in het zuidelijk deel van het schiereiland Sinaï,
'Horeb' was de naam die men in het Noordrijk gebruikte voor de berg Sinaï. De Horeb is niet zomaar een berg in de woestijn, het is dé plaats waar God zich volgens de Bijbel aan Mozes openbaarde, zich met het volk Israël verbond en de Tora (de Wet) gaf .
Deze berg is niet meer te lokaliseren. Pas veel later zei men dat die berg op het Sinaï-schiereiland te vinden was.

Bij de tekst

Wat deze tekst voorafgaat

Elia liet op de berg Karmel aan het volk zien dat niet de vruchtbaarheidsgod Baäl, maar JHWH de enige echte God is. Hierdoor raakte hij in conflict met koningin Izebel, die de Baälcultus in Israël sterk had bevorderd. Daarom vluchtte de profeet de woestijn in. Het begin van een tocht die veertig dagen duurde en hem leidde tot aan de Horeb, de berg van God.
Net zoals Mozes met het volk Israël veertig jaar door de woestijn trok. Toen zorgde God voor voedsel en drank onderweg (manna en water uit de rots). Nu doet Hij dit - via een engel - nog eens.
In beide gevallen verwijzen het voedsel en de drank naar het woord van God dat kracht geeft als voedsel.

Herinnering aan het Nieuwe Testament

Op het einde van zijn leven maakte Jezus een crisis mee die te vergelijken was met die van Elia.

"Jezus ging volgens zijn gewoonte naar de Olijfberg, en zijn leerlingen gingen met Hem mee. Toen Hij daar was, zei Hij hun: ‘Bid dat jullie in de beproeving niet bezwijken.’ Hij verwijderde zich van hen, ongeveer een steenworp ver; daar viel Hij op zijn knieën en bad: ‘Vader, neem alstublieft deze beker van Mij weg; maar toch, laat niet mijn wil gebeuren, maar die van U.’ Toen verscheen Hem een engel uit de hemel die Hem kracht gaf."
(Lucas 22, 39-43)

Bijbel en kunst

D. BOUTS

Elia onder de bremstruik

(Sint-Pieterskerk, Leuven)

Dirk Bouts (ca. 1410-1475) zag in het verhaal over Elia een voorafbeelding van de betekenis van de eucharistie.
Klik hier voor meer informatie over dit kunstwerk.

Suggesties

Grote kinderen

EVEN TESTEN

Plaats in de juiste volgorde

Correctiesleutel
Na een dag stappen in de woestijn
gaat Elia onder een bremstruik zitten.

- God, het is mij allemaal teveel, bidt hij,
laat mij maar sterven.

Een engel komt naar hem toe en zegt.
- Sta op en eet.

Elia ziet naast zijn hoofd een gebakken brood en een kruik water.
Hij eet ervan en drinkt van het water.

Dan stapt hij veertig dagen en nachten door de woestijn
tot aan de Horeb, de berg van God.

VERDIEPEN

Elia en de woestijn

Materiaal
foto's van een woestijn

Verloop
Bekijk met de kinderen foto's van een woestijn.
- Waar moet je aan denken als je deze foto's ziet?
- Elia vlucht naar de woestijn. Past de woestijn bij wat Elia bij zichzelf voelt?
- Als jij 'het niet meer ziet zitten' ... Hoe kun je dan daar uit komen?
Wie zou dan je 'engel' kunnen zijn? of wat kan dan dat 'brood' voor je zijn?

Jongeren

VERDIEPEN

Op weg naar de bron

De berg Horeb wordt de berg van God genoemd.
Op andere plaatsen in de Bijbel wordt de berg van God de Sinaï genoemd.
Elia, die opgejaagd wordt door Izebel, is helemaal het noorden kwijt.
Hij ligt aan de basis van het doden van 450 profeten van de god Baal.
Nu zoekt men hem te doden. Is hij wel goed bezig?
Gedeprimeerd gaat hij zitten onder een bremstruik.
Hij ziet het helemaal niet meer zitten.
Iemand stoot hem aan en moedigt hem aan om wat te eten.
Elia vindt dat hij met een beetje genoeg heeft.
Maar die engel van een persoon heeft door dat dit veel te weinig is.
Hij stoot Elia terug aan en stimuleert hem om steviger te eten.
Wanneer Elia op krachten is,
wil hij zijn leven opnieuw in handen nemen.
Hij besluit naar de Horeb te gaan.
Op die berg - elders in de Bijbel wordt die ook Sinaï genoemd -
ontving Mozes de wetten van God.
Daarrond heeft zich het joodse volk gevormd.
Dat was voor hen de start.
Daar wil Elia een nieuwe start geven aan zijn leven.
Door zich eerst te bezinnen over de bron
wil hij op het spoor komen van wat hij met zijn leven wil doen.

- Wie is in ons leven de 'engel' die ons kracht geeft om iets van ons leven te maken?
- Wat is voor ons de bron voor wat wij doen en laten?
- Welke waarden willen wij door dik en dun verdedigen?

BELUISTEREN

Lied van Elia

Stef Bos (Recht door zee)

Ik ben de spiegel
Ongenaakbaar
Ik ben de hofnar
Van mijn tijd
Niet te koop
Niet te lijmen
Twee punten en
Een rechte lijn

Ik ben een man
Zonder een masker
Recht uit het hart
Ik zeg wat ik denk
Ik ben een luis in de pels
Van de wolf aan de macht

Te vuur en te zwaard
Ga ik door de wereld
Ik praat geen mens naar de mond
Ik ben een rechter
Zonder genade
Ik heb het hart op de tong

En ik ben niet een storm
In een glas water
Maar woedende wind
Op een donkere zee
Dans langs de afgrond
En als ik moet vallen
Sleur ik het hele verval
Met mij mee

En ik jaag ze op
De valse profeten
Zolang als het moet en
De eeuwigheid duurt
En als ik wegga dan is het
Met wagens van vlammen
En paarden van vuur

Ik ben de bliksem
Zo wil ik leven
Liefde en haat tot het bot
Ik ben geen verlosser
Ik ken geen vergeving
Ik zet de leugen het mes op de strot
Geen vredestichter

Ik ben het onweer
Het licht uit de hemel
Een zelfmoordcommando
Een idealist
Ik ben geen dichter
Van metaforen
Ik maak het niet mooier
Het is wat het is

Ik ben niet een storm
In een glas water
Maar woedende wind
Op een donkere zee
Ik sta langs de afgrond
En als ik moet vallen
Sleur ik het hele verval
Met mij mee

En ik jaag ze op
De valse profeten
Zolang als het moet en
De eeuwigheid duurt
En als ik wegga dan is het
met wagens van vlammen
En paarden van vuur
Ik ben de bliksem
Zo wil ik leven
Liefde en haat tot het bot
Ik ben geen verlosser
Ik ken geen vergeving
Ik zet de leugen het mes op de strot

Overweging

Paul Kevers

Superperfect? Hoeft niet!

(Paul Kevers in Ezra, nr 38, p. 57)

Het is voor ons een troostende gedachte dat ook de grootste figuren in de Bijbel, zoals de profeet Elia, niet volmaakt waren en dat ook niet hoefden te zijn. Zij kenden periodes waarin ze het niet meer zagen zitten en ontmoedigd werden, en zij kwamen daar doorheen. Dat is een belangrijke boodschap voor onze tijd, die veeleisend en streng is: alles moet superperfect zijn, iedereen moet een foutloos parcours afleggen, we moeten altijd alles onder controle hebben... (...)

We moeten weer leren leven met blutsen en builen en beseffen dat falen en mislukken bij het leven horen. Dat het geen ramp is om een depressieve periode door te maken en dat je daar doorheen kunt komen. Onze samenleving zou daar erkenning aan moeten geven. Je zou de ruimte en de gelegenheid moeten krijgen om op adem te komen, om zoals Elia uit te slapen, te eten en te drinken (...). En hopelijk komt er dan ook een engel op je weg in de persoon van een medemens of een instantie die zich om je bekommert, je op krachten laat komen en je een nieuw perspectief geeft op de toekomst.