Matteüs 8, 5-13: Jezus en de honderdman

Matteüs 8, 5-13 // Lucas 7, 1-10 // Johannes 4, 43-54

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1532)

Jezus ging naar Kafarnaüm. Daar kwam een Romeinse officier bij hem. Hij vroeg Jezus om hulp. Hij zei: ‘Heer, mijn zoon kan niet lopen en heeft erge pijn. Hij ligt thuis op bed.’ Jezus zei: ‘Ik zal met je meegaan en hem beter maken.’
Maar de officier zei: ‘Heer, kom alstublieft niet naar mijn huis, want dat ben ik niet waard. U hoeft alleen maar te zeggen dat mijn zoon beter moet worden. Dan zal dat gebeuren. Want ik moet zelf ook doen wat mijn generaal zegt. En mijn soldaten moeten doen wat ik zeg. Als ik tegen een soldaat zeg: ‘Je moet gaan,’ dan gaat hij. En als ik zeg: ‘Je moet komen,’ dan komt hij. En als ik tegen mijn knecht zeg: ‘Doe dit,’ dan doet hij het.’

Toen Jezus hoorde wat de officier zei, was hij verbaasd. Hij zei tegen de mensen die met hem meegingen: ‘Luister goed naar mijn woorden: Zo’n groot geloof heb ik in heel Israël nog niet gezien!
Mensen uit alle landen zullen in Gods nieuwe wereld komen. Ze zullen er feestvieren met Abraham, Isaak en Jakob. Maar er zullen ook mensen zijn die niet naar binnen mogen. Ook al was de nieuwe wereld wel voor hen bedoeld. Ze worden weggestuurd naar de donkerste plaats. Daar huilen ze van ellende en spijt.’
Daarna zei Jezus tegen de officier: ‘Ga maar rustig naar huis. Je geloofde dat je zoon beter zou worden. Dat zal ook gebeuren.’ Precies op dat moment werd de jongen beter.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Toen Jezus in Kafarnaüm aangekomen was,
kwam er een honderdman naar Hem.
Hij vroeg de hulp van Jezus en zei:
‘Heer, mijn zoon ligt verlamd in mijn huis
en heeft hevige pijn.’
Jezus zei: ‘Ik kom hem genezen.’
Maar de honderdman zei:
‘Heer, ik ben het niet waard dat Je onder mijn dak komt,
maar een enkel woord van Jou is voldoende
om mijn zoon te doen genezen.
Want al ben ik zelf een ondergeschikte,
ik heb wel manschappen onder mij.
Tot de een zeg ik: ga, en hij gaat.
En tot een ander: kom, en hij komt.
En aan mijn knecht: doe dit, en hij doet het.’
Toen Jezus dit hoorde, was Hij verbaasd.
Hij zei tegen hen die Hem volgden:
‘Echt waar, Ik zeg jullie:
Ik heb bij niemand in Israël zo’n groot geloof gevonden.
Ik zeg jullie:
velen uit het oosten en het westen zullen komen
en in het Rijk der hemelen aanzitten
met Abraham, Isaak en Jakob.
Maar de kinderen van het Rijk
zullen buitengeworpen worden in het donker.
Daar zullen ze wenen en knarsetanden.’
Jezus zei tegen de honderdman: ‘Ga,
zoals je geloofd hebt, zo zal het gebeuren.’
En op datzelfde ogenblik werd zijn zoon gezond.

Stilstaan bij ...

Kafarnaüm
(= 'Stad van Nahum')
Deze drukke handelsstad lag aan de oever van het meer van Galilea aan de grens van het grondgebied van Antipas en van Filippus. De Romeinen hielden toezicht op die grensstreek omdat ze een belangrijk overgangspunt was voor de karavanen.
Kafarnaüm was ook de woonplaats van Jezus.

Een honderdman / centurio
Romeinse legeraanvoerder die het bevel uitoefende over honderd soldaten. Later werden dat er een tachtigtal. Meestal was een honderdman een gewoon soldaat, die door zijn veldheer werd bevorderd omwille van zijn moed of trouw.
De honderdman geeft blijk van moed als hij Jezus vraagt zijn zoon te genezen. Contact opnemen met een joodse rabbi was voor een officier in het Romeinse leger politiek gezien helemaal niet vanzelfsprekend.

'Ik ben niet waard dat Gij onder mijn dak komt...'
Voor de joden waren de Romeinen 'heidenen': mensen die een ander geloof hadden en waar ze niet mee mochten omgaan: ze mochten de Romeinen niet bij hen thuis ontvangen en ze mochten zelf niet op bezoek gaan in het huis van een Romein.
Deze uitspraak laat zien hoeveel waardering de centurio heeft voor Jezus als persoon en hoeveel hij rekening hield met de joodse afspraken.

Geloof
Het geloof van de honderdman blijkt een innerlijke houding van vertrouwen te zijn. Het heeft niets sensationeel en beroept zich op niets: geen verdiensten, geen rechten. Jezus wordt hierdoor getroffen.

Bij de tekst

Betekenis

. Door te zeggen dat het geloof van de Romein voorbeeldig is, neemt Jezus afstand van de traditionele visie van de priesters.
. Door de honderdman te waarderen en zijn zoon beter te laten worden, zegt Hij zonder woorden dat God houdt van ieder mens en dat het rijk van God er is voor iedereen.

Honderdman

Dat er in het Nieuwe Testament vaak over een honderdman wordt gesproken komt omdat Palestina in die tijd door de Romeinen bezet werd. Toch was de relatie tussen joden en honderdmannen niet altijd zo grimmig als men kon verwachten:

. Zo was er een honderdman die de bouw bekostigde van de eerste synagoge van Kafarnaüm respectvol rekening houdt met de gebruiken van het volk dat hij bezet.

. Sommige honderdmannen hadden waardering voor Jezus en zijn volgelingen:
- de honderdman die bij het overlijden van Jezus zegt: 'Waarlijk, deze man is een zoon van God,
- de honderdmannen Cornelius (die Petrus ontmoet) en Julius (die Paulus ontmoet) in het boek 'Handelingen van de apostelen'.

Op deze website wordt gesproken van een honderdman, maar men kan hem op veel manieren benoemen:

Honderdman	Zo iemand was een legeraanvoerder over honderd soldaten.
Centurio	Dit is de Latijnse naam van zo'n legeraanvoerder. Deze Latijnse benaming verwijst naar de Romeinse bezetting toen Jezus leefde. ‘Cent’ in het woord ‘centurio’ komt van ‘centum, het Latijnse woord voor honderd.
Officier	De 'Bijbel in Gewone Taal' noemt een honderdman een officier, omdat die Bijbel ervoor kiest woorden te gebruiken die iedereen kent.

Spreken met beelden

Honderman	belichaamt het geloof van niet-Joden in Jezus.
Verlamd	'beeld' voor alle vormen van nood

Eucharistie

‘Heer, ik ben niet waardig dat Gij tot mij komt, maar spreek en ik zal gezond worden’.
Deze woorden die in een eucharistieviering driemaal uitgesproken worden vlak voor de communie, zijn geïnspireerd door de woorden van de honderdman van Kafarnaüm.

Eigen bedoelingen van de evangelist

MATTEÜS	LUCAS
(Matteüs 8, 5-13)	(Lucas 7, 1-10)
schreef voor christenen die voordien jood waren	schreef voor niet-joodse christenen
maakt met deze tekst duidelijk dat Jezus niet alleen voor het joodse volk gekomen is.	maakt duidelijk dat iemand die geen jood is (in dit geval: een Romein) door bemiddeling van de joden bij Jezus mag / kan komen.

Bijbel en kunst

Schilderkunst

P. VERONESE

Christus en de honderdman

Paolo Veronese (1528-1588), een Italiaans kunstschilder uit de renaissance, heette Paolo Caliari. Hij werd ‘Veronese’ genoemd omdat hij in Verona geboren werd.

Merk op dat Jezus en de apostelen geen schoeisel dragen.
De persoon met de grijze haren en het gele bovenkleed die naast Jezus staat, is Petrus.

Muziek

T. L. DE VICTORIA

Domine non sum dignus (16e eeuw)
De woorden van de honderdman ('Heer, ik ben het niet waard dat u onder mijn dak komt ...') worden aangepast uitgesproken vooraleer christenen naar de communie gaan. Die woorden zette de Spaanse priester-componist Tomas Luis de Victoria op muziek.

Klik hier om die muziek te beluisteren.

Suggesties

Kleine kinderen

VERDIEPEN

Welkom

Bij ons zegt men ‘welkom’ of ‘welgekomen’ tegen wie thuis binnenkomt. Bij sommige kinderen gebruikt men daarvoor een ander woord. Hoe heet men iemand ‘welkom’ in een andere taal?
- Wat betekent het woordje ‘welkom’ (wel = goed; het is goed dat je gekomen bent)
- Wie wordt allemaal ‘welkom’ geheten?
- Zijn er ook mensen die niet welkom zijn? (Waarom? Wanneer?)
- Als een land in oorlog is, zijn de vreemde soldaten dan welkom? (Waarom?)

Vertel over Palestina, het land waarin Jezus woonde. In die tijd waren in Palestina veel Romeinse soldaten. De joden waren er niet zo beste vrienden mee want ze moesten ook extra belastingen betalen aan de keizer van Rome.
Op een dag ... (vertel of lees voor over Jezus en de honderdman - tekst 'Dichter bij de tijd' , zie hoger)

De ontmoeting tussen Jezus en de Romeinse honderdman is bijzonder! In de tijd van Jezus waren de Romeinen de baas in het land waar Jezus woonde. Joden en Romeinen hadden nauwelijks contact met elkaar, omdat de joodse godsdienst dat verbood. Bovendien waren de Romeinen niet erg geliefd bij de joden. Dat de honderdman bij Jezus komt, is dan ook verwonderlijk. Maar voor Jezus is ieder mens een kind van God en daarom is ook die Romeinse honderdman bij Hem welkom.

- Wat vind je ervan dat een Romeins honderdman ook bij Jezus welkom is?

DOEN

Kleuren

Grote kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Jezus geneest de knecht van een honderdman

(C. LETERME in Simon plus, uitgeverij Averbode, 2012 nr 6)

Materiaal
Zorg voor een twintigtal boeken die onderling van elkaar verschillen en op elkaar gelijken.

Verloop
Leg de boeken in een kring, en vraag de kinderen om de boeken te sorteren.
Vooraf bespreken ze hoe ze dat zouden kunnen doen.
Stel met de kinderen vast dat er bij zo'n klassering telkens boeken zijn die er overal kunnen bij horen, en boeken die er tussen uitvallen. Opvallend is dat het niet altijd om dezelfde boeken gaat.

Vertel dat er mensen zijn die ook zo met andere mensen omgaan: ze zeggen van sommige mensen: 'die horen er niet bij'; of: 'alleen die behoren tot mijn groep.'

Vertel:
Toen Jezus leefde, werd zijn land bezet door de Romeinen. Volgens de joden hoorden de Romeinen er niet bij: ze geloofden anders dan zij dat deden en hadden andere leef- en eetgewoontes. Maar sommige van die Romeinen hadden wel wat sympathie voor de Joden. Zo was er een honderdman die met zijn eigen geld een synagoge had laten bouwen voor de joden. Als een Romein zo handelt, dan kun je die toch niet meer in het hokje plaatsen van mensen waar je niets mee wilt te maken hebben.

Op een dag van de knecht van die honderdman ziek. De honderdman was er zelf ziek van: zo'n toffe kerel was die knecht. En nu lag die knecht daar op zijn bed: doodziek, verlamd van de pijn. Hij dacht: Ik ga naar Jezus van Nazaret. Ik heb al zoveel over Hem gehoord. Ze vertellen dat Hij zieken geneest. Misschien kan Hij mijn knecht genezen. Als hij bij Jezus komt zegt hij: 'Heer, mijn knecht ligt thuis in bed met vreselijk veel pijn.'

Jezus denkt niet in hokjes. Of die zieke nu een jood, een Romein of een Griek is ... Voor Hem gaat het allereerst om iemand, die ziek is en hulp nodig heeft.
En Jezus zegt onmiddellijk: 'Ik kom hem genezen.' Maar dan denkt de Romein: Ik ben een Romein en een jood mag niet in mijn huis komen. Ik heb zoveel waardering en bewondering voor die Jezus, dat ik Hem dat niet mag vragen. Ik wil Hem zeker niet in problemen brengen. En de honderdman zegt: 'Heer, ik ben het niet waard dat Je bij mij thuis komt. Maar spreek een woord en mijn knecht zal beter worden. Want ik weet wat woorden kunnen betekenen. Als iemand van mijn officieren iets vraagt, dan doe ik dat, en als ik iets vraag aan mijn soldaten, dan doen die dat.'

Jezus kijkt verbaasd om. Als andere mensen vragen om een zieke te genezen, dan verwachten ze dat Hij die zieke zou aanraken en nu staat Hij voor een man die zegt: 'Je hoeft alleen maar een woord te spreken, en mijn knecht zal genezen zijn. En Jezus zegt tegen zijn leerlingen: 'Hebben jullie dat gehoord? Ik ben al in heel het land rondgetrokken, maar nergens kwam ik iemand tegen met zo'n groot vertrouwen in Mij.' En tegen de honderdman zegt Hij: Ga maar naar huis. Ik hoop dat alles gebeurt zoals je dat vertrouwt.'
De honderdman gaat naar huis. Als hij eraan komt gaat hij direct naar zijn knecht om te zien hoe het ermee is. Daar krijgt hij te horen dat de zieke knecht beter werd rond de tijd dat Jezus met hem sprak.

EVEN TESTEN

Schrijf in de juiste volgorde

Vertel eerst over Jezus en de honderdman.
Nadien lezen de kinderen de verschillende zinnen van dit verhaal op dit werkblad.
Ze schrijven ze dan over in de juiste volgorde.

TIP
Omdat sommige kinderen er veel tijd over doen om zoveel zinnen over te schrijven, kun je ook vragen om de zinnen uit te knippen en in de juiste volgorde op een ander blad te kleven.
Klik hier voor geschikt materiaal.

Waar of niet waar?

.Joden en Romeinen waren goede vrienden van elkaar.	(Niet waar)
. De honderdman die bij Jezus komt is graag gezien door de joden.	(Waar)
. Een knecht van de honderdman is zwaar ziek.	(Waar)
. Jezus gaat naar het huis van de honderdman.	(Niet waar)
. Jezus is niet welkom bij de honderdman.	(Niet waar)
. De knecht geneest door het woord van Jezus.	(Waar)
. De honderdman wil Jezus nooit meer zien.	(Niet waar)

Kies het vervolg van de zin

(J. DE MEYERE in Simon, uitgeverij Averbode, 2007 nr 1)

De vraag om hulp van de Romeinse honderdman wordt door Jezus
O ontweken.
O beantwoord met daden.
O beluisterd zonder iets te doen.

De Romein heeft een groot vertrouwen in Jezus, want …
O hij stelt een moeilijke vraag aan Jezus.
O hij vraagt dat Jezus naar zijn huis zou komen.
O hij gelooft dat een woord van Jezus zijn knecht zal genezen.

Wanneer Jezus naar het huis van de honderdman wil komen, zegt die:
O Mijn huis is veel te klein om bezoek te ontvangen.
O Heer, mijn huis is niet veel waard.
O Heer, ik ben niet waardig dat U bij mij thuis komt.

De ‘Krant van Jeruzalem’

Een andere manier om dit verhaal te hernemen met de kinderen is ze deze tekeningen te bezorgen. In kleine groepjes schrijven ze de tekst die volgens hen bij de tekeningen hoort.

VERDIEPEN

'Iemand waardig zijn'

Sta stil bij de woorden die de honderdman heeft uitgesproken: 'Ik ben niet waardig ...'
Waar hebben jullie die nog gehoord?

O In een grootwarenhuis?
O Tijdens een doopsel?
O Bij een feestmaal?
O Tijdens een eucharistieviering?
O Als je gaat zwemmen?
O Als je op school bidt?

Deze woorden gebruiken we bijna niet meer als we gewoon met elkaar spreken.
Een gelegenheid om er eens dieper op in te gaan, zeker omdat ze ook aan bod komen in de eucharistieviering: 'Heer ik ben niet waardig dat Gij tot mij komt...' woorden die we de honderdman nazeggen.
Wie hier klikt, vindt een werkblad dat helpt om dichter te komen bij de betekenis van deze woorden.

Ongelooflijk!

(Geïnspireerd door: H. Bergmans in Simon 3, uitgeverij Averbode, Januari - Februari 2018, p. 12)

Wat vind je ongelooflijk aan dit verhaal?
O Dat de honderdman neerknielt voor Jezus?
O Dat de honderdman zo bezorgd is om een zieke knecht?
O Dat de honderdman gelooft dat Jezus de zieke knecht kan genezen?
O Dat Jezus luistert naar een honderdman?
O Dat Jezus de zieke knecht van de honderdman geneest?

Waarom vind je dat ongelooflijk?
Vind je sommige uitspraken niet zo speciaal?
Leg telkens je antwoord uit.

DOEN

Boek

Verdeel de tekst van de honderdman in een aantal taferelen. Bij elk van die taferelen maken kinderen een afbeelding. Samen vormen deze afbeeldingen een boek, of een wandfries.
(Indien je telkens na een Bijbelverhaal de tekst verwerkt door er een boek van te maken, krijg je met verloop van tijd een prachtige eigen bibliotheek. Deze boeken stellen je in staat om Bijbelverhalen gemakkelijker bij de kinderen op te roepen.)

Kubus

Verdeel het tekst uit het evangelie in zes delen.
Bijvoorbeeld:
- de knecht van de honderdman is ziek (bv. ligt neer in bed)
- de honderdman gaat naar Jezus (en denkt ...)
- de honderdman vraagt aan Jezus om zijn zoon te genezen
- de honderdman zegt dat hij het niet waard is dat Jezus bij hem aan huis komt, maar dat één woord van Jezus al voldoende is
- Jezus zegt dat de honderdman een heel gelovig man is.
- thuisgekomen is de zoon van de honderdman veel beter (bv. zit rechtop in zijn bed)

De kinderen maken bij elk tafereel een tekening op een vierkant stuk tekenpapier dat je nadien op een kubus kleeft of aanbrengt. De kinderen maken gebruik maken van tekstballonnen (of gedachtenballonnen) om de tekeningen iets meer te verduidelijken.
Gebruik nadien deze kubus gebruiken om voorzichtig te gooien. De tekening die bovenaan komt leggen de kinderen uit. Zo raken ze meer eigen met het verhaal.

Jongeren

ONDERZOEKEN

Zoek het eens op ...

Schrijf rond de helm van een honderdman alles wat je kunt vernemen over de Romeinen en Palestina te tijde van Jezus. Maak hiervoor bv. gebruik van het internet.

- Wat is een honderdman?
- Waarom waren er honderdmannen in Palestina?
- Hoe was de verhouding tussen Romeinen en Joden?

Heb je in die info ook de reden gevonden waarom de honderdman aan Jezus zegt dat 'hij niet waard is dat Jezus onder zijn dak komt'?

Eén gebeurtenis, twee versies

Hierna volgen twee teksten over de honderdman van Kafarnaüm.

- Bij welke tekst kun je de volgende illustratie plaatsen?

- Waarom is dat?

Correctiesleutel
Tekst van Matteüs. Daar spreken Jezus en de honderdman elkaar rechtstreeks aan.

Drie keer hetzelfde?

Marcus, Matteüs en Lucas schreven alle drie over Jezus die de schoonmoeder van Petrus heeft genezen.
Op het eerste zicht vertellen die drie teksten driemaal hetzelfde.
Maar vergelijk die teksten eens grondig met elkaar.
Vraag je af:
- Welke kijk had elk van die evangelisten op Jezus?
- Welke boodschap had elk van die evangelisten voor zijn lezers of toehoorders?

Je kunt je ook afvragen:
- Bij welke evangelist voel ik me het meest thuis? En waarom?