Amos 8, 4-7: Dit zal Ik nooit vergeten

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1466-1467)

God, de Heer, zegt: ‘Luister goed, Israëlieten! Jullie doen arme mensen kwaad, mensen die zich niet kunnen verdedigen.
Jullie zeggen: ‘Wanneer is deze feestdag voorbij? Dan kunnen we weer geld verdienen. Is de sabbat nu nog niet afgelopen? Dan kunnen we weer graan gaan verkopen.’ Jullie vragen te veel geld. Jullie gebruiken oneerlijke gewichten. Jullie verkopen slecht graan. En jullie laten arme mensen als slaven werken voor een klein beetje geld, of voor een paar schoenen.
Nooit zal ik vergeten wat jullie gedaan hebben. Dat beloof ik, de God waar jullie zo trots op zijn.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Luister even!
Jullie die valstrikken spannen voor de armen,
om hen te kunnen uitroeien.
Jullie die zich afvragen:
‘Wanneer zijn de feesten voorbij?
... dan kunnen we ons koren verkopen!
Wanneer is de sabbat gedaan?
... dan kunnen wij ons graan uitstallen!
Dan verkleinen we de maten
en vergroten we de gewichten om het geld te wegen
en gebruiken we een vervalste weegschaal.
Dan kopen wij de misdeelde voor geld,
de arme omdat hij een paar schoenen niet kon afbetalen
en verhandelen we zelfs het kaf van ons koren.

Wat ze doen, zegt God
dat zal Ik nooit vergeten!

Stilstaan bij ...

Nieuwe maan
De nieuwe maan was - net als de sabbat - de reden om handelsactiviteiten op te schorten.

Sabbat
Hebreeuws woord dat vermoedelijk ‘zevende dag’ betekent.
Bij de joden is dit de zevende dag van de week, dé dag om dankbaar te zijn om wat God geschapen heeft. Omdat die dag aan God gewijd was, mochten / mogen de joden op sabbat niet werken. Die verplichting werd in meer dan 360 wetten omschreven.

Efa
(= schepel)
Ongeveer 40 liter.

Vervalste weegschaal
Voor de Babylonische ballingschap werden geen geslagen munten gebruikt, maar stukken metaal - meestal zilver - die werden afgewogen. Door zwaardere gewichten te gebruiken bij het wegen wilde men de hoeveelheid van dat metaal verhogen.

Kaf
De schutblaadjes van het koren. Het koren wordt gezien als waardevol: het wordt gemalen tot meel en opgegeten. Het kaf wordt gezien als iets wat waardeloos is.

De Heer
Gewoonlijk is ‘Heer’ een respectvolle manier om iemand aan te spreken. De joden gebruiken het woord ‘Heer’ wanneer ze over God spreken. Want uit eerbied voor God willen ze zijn eigen naam niet uitspreken.

Jakob
Kan zowel verwijzen naar Jakob, één van de aartsvaders als naar het land Israël zelf.

Bij de tekst

Betekenis

De profeet Amos vindt het niet kunnen dat rijke mensen gewone mensen bedriegen en uitbuiten, zodat die nog armer worden en in schulden raken. Dit past niet bij een volk dat zich het volk van God noemt.

Suggestie

Jongeren

VERDIEPEN

De kijk van Fano

- Beschrijf wat je op de illustratie ziet.

De illustratie valt uiteen in twee delen:
LINKS
Een man die het geld aanbidt, en met zijn handen aan het altaar ervoor gebonden is.
RECHTS
Een man (een arme) die geruggesteund door God die de ruimte weggaat.

- Amos gaat in deze eerste lezing dieper in op de manier waarop mensen aan ‘geld gebonden zijn’, ‘geld dienen’. Noteer hoe dat gebeurt:
. de korenmaat verkleinen
. een hogere prijs aanrekenen
. een vervalste weegschaal gebruiken
. een ander bedrag geven naargelang de persoon (hoe armer hoe minder men krijgt)
. afval verhandelen

- Herschrijf de tekst van Amos. Ga er nu van uit dat mensen het geld niet langer meer ‘dienen’, maar gebruiken om te realiseren wat God voor de mensen droomt.

ACTUALISEREN

Amos in de XXIe eeuw?

"Wie zijn onze moderne profeten
die haat en ruzie,
uitbuiting en onderdrukking aan de kaak stellen?

Wie heeft nog zoveel lef als Amos,
de eenvoudige vijgenkweker en schapenboer,
die met een heldere blik wist te analyseren.

Ik hoor het hem vandaag over mensen en situaties al zeggen:
‘Hoort toe, gij die de gasprijs niet durft te beheersen,
en miljarden aan overwinst in handen van holdings laat.’

‘Hoort toe, gij die prijsstijgingen ongemoeid laat,
de mens offert voor het partijbelang
en de armoede van uw landgenoten negeert.’

‘Hoort toe, Gij die hele bevolkingsgroepen onzichtbaar wil maken
omdat ze anders voelen en liefhebben
dan dat jezelf kan of wenst te beminnen.’

‘Hoor toe, gij die de stank van daklozen ontvlucht,
gezinnen en alleenstaanden sust met een handvol euro’s."

Deze tekst schreef Johan Poppe, nadat hij de profetie van Amos las.
(Overweging bij zondag 25 jaar C 18 september 2022)

Activiteit
Verdeel de groep deelnemers in vier. Elk groep schrijft apart een actualisatie van de tekst van Amos.
Groep 1 houdt rekening met de realiteit in de omgeving,
Groep 2 met de realiteit in eigen land,
Groep 3 met wat gebeurt in Europa,
Groep 4 met wat gebeurt in de wereld.
Elke groep laat zich hierbij inspireren door de tekst van Amos en door de actualisatie van die tekst door J. Poppe.

Nadien worden de vier bijdragen gepresenteerd als vier strofen.

TIP
De groepen die eerder klaar zijn zoeken ideeën voor een vijfde strofe waarin God zijn droom uitspreekt voor een betere wereld:
'Wie op een andere manier zal leven,
maakt het mogelijk
dat de wereld meer wordt zoals Ik het wil ...
(verder aanvullen)'

Overwegingen

A. Lameire

Niet als profeet geboren (2018)

De profeet Amos die we vandaag aan het woord horen, werd niet als profeet geboren. Nee, hij was een keuterboerke die het aan de rand van de woestijn moest rooien met de kweek van zijn schapen en de opbrengst van enkele vijgenbomen. De glorietijd van koning David was lang voorbij en het land was uiteengevallen in een Noord- en een Zuidrijk. We tellen de 8ste eeuw voor Christus.
Het vruchtbare Noordrijk, Israël, was rijk en het schrale Zuidrijk, Juda, was arm... en net daar woonde Amos.
Hij wist maar al te goed hoe het er in het Noordrijk aan toe ging. Rijken werden almaar rijker en armen almaar armer. De heersende klasse leefde op kap van de geringen; handelaars op de markten gebruikten onrechtvaardige praktijken: weegschalen werden vervalst, stenen gewichten uitgehold en lichter gemaakt en bloem om te bakken werd met krijt vermengd. Het is niet denkbeeldig dat Amos dit zelf aan den lijve had ondervonden toen hij de wol van zijn schapen en de vijgen van zijn boom op de markten van het noorden aan de man wou brengen.
Waar en wanneer precies die Amos tot profeet werd geroepen weten we niet maar de eerste lezing laat over die roeping geen twijfel bestaan waar hij zelf zegt: ‘De Heer heeft mij achter mijn beesten weggehaald en het is de Heer die mij gezegd heeft: Trek als profeet naar mijn volk Israël.’
En zo ontmoeten we hem vandaag als profeet in het Noorden, in het heiligdom Betel dat eigendom was van de koning en waar de priester Amasja de lakens uitdeelde. Die nam het niet dat Amos vanuit het Zuidrijk hier in het Noordrijk rijken de les kwam lezen. Die Amos beantwoordde helemaal niet aan het beeld van een profeet dat men daar voor ogen had. Hij was geen betaalde beroepspredikant zoals koning Jerobeam die daar in dienst had. Hij praatte niet naar de mond van de koning maar voorspelde dat diens rijk, omwille van al het onrecht dat daar geschiedde, ten onder zou gaan. Dus werd Amos uit de koninklijke galerijen weggejaagd: 'Ziener, maak dat je wegkomt!'
Maar wat Amos had voorspeld, werd 30 jaar later werkelijkheid. Israël werd door Assyrië overwonnen en diens inwoners gevankelijk weggevoerd.
En Amos zelf? Een joodse legende vertelt dat de profeet met ezel en al in een ravijn werd gestort.

Hein Jan van Ogtrop

Het andere leven

(H. J. VAN OGTROP, In het leerhuis van Lucas, KBS / Tabor, 1991, p. 159)

"Hij (Amos) noemt zijn eigen volk, maar klaagt alle gelovigen aan, die niets laten doorschemeren van het andere leven dat niet van deze wereld is. Het andere leven waarin niet het recht van de sterkste geldt, niet de macht van het geweld. Zij hebben dan te weinig getuigd van de ommekeer die God teweeg brengt als Hij ons weghaalt uit de duisternis van Egypte 'waar men slaafs neerknielt voor de wisseling der seizoenen, waar men elkaar uitbuit en vertrapt als de goden van de vruchtbaarheid minder kwistig zijn.' De profeet Amos gaat tekeer tegen alle mensen die zich neerleggen bij de bestaande orde."