Genesis 15, 5-12.17-18: Verbond met Abraham

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p.28-29)

Toen nam de Heer Abram mee naar buiten. ‘Kijk eens naar de hemel,’ zei de Heer. ‘Tel de sterren eens, als je dat kunt. Zo veel nakomelingen zul je krijgen.’
Abram geloofde wat de Heer zei, en daarom vond de Heer Abram een goed mens.

De Heer zei ook tegen Abram: ‘Ik ben de Heer. Ik heb je uit Ur gehaald, uit het land Babylonië. Want ik wil het land Kanaän aan jou geven.’ Abram zei: ‘Heer, mijn God, hoe kan ik weten of dat echt zal gebeuren?’
Toen zei de Heer: ‘Haal een koe, een geit, een schaap en twee duiven.’ Abram haalde die dieren en sneed ze doormidden, behalve de duiven. De helften van elk dier legde hij tegenover elkaar. Er kwamen roofvogels op de dode dieren af. Maar die werden door Abram weggejaagd.
Toen de zon bijna onderging, viel Abram in slaap. In zijn slaap werd hij vreselijk bang.

Toen de zon onder was, zag Abram in zijn droom opeens een oven. Er kwam rook uit. Er was ook vuur, en dat vuur ging tussen de dode dieren door, die daar nog lagen.
Toen deed de Heer een belofte aan Abram. Hij zei: ‘Dit land zal ik aan jouw nakomelingen geven. Het hele gebied van de rivier de Nijl tot de rivier de Eufraat is voor hen.'

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

God nam Abram mee naar buiten en zei:
- Kijk eens naar de hemel en tel de sterren, als je kunt.
Wel, zo talrijk zal je nageslacht zijn.’
Abram vertrouwde God en die vond dat goed.

God zei:
Ik ben de God, die je uit Ur leidde om je dit land te geven.
- Ach God, zei Abram, hoe kan ik weten dat ik het echt zal krijgen?
- Haal een driejarige koe, een driejarige bok, een driejarige ram,
een tortel en een jonge duif.
Abraham deed dat.
Hij sneed de dieren doormidden en legde de stukken tegenover elkaar.
Alleen de vogels sneed hij niet door.
Er kwamen roofvogels op de dode dieren af, maar Abram joeg ze weg.

Toen de zon onderging viel Abram in een diepe slaap.
Hij werd overvallen door een hevige angst en duisternis.
- Je moet weten dat je nakomelingen als vreemden zullen wonen
in een land dat niet van hen is, zei God.
Zij zullen hen als slaven dienen
en men zal hen onderdrukken, vierhonderd jaar lang.
Maar daarna zullen ze wegtrekken.
Je zult zelf in vrede tot je vaderen gaan.
Je zult pas sterven als je heel oud bent.’
Intussen ging de zon onder en werd het helemaal donker.
Abram zag een rokende oven en een vurige fakkel.
Ze gingen tussen de doormidden gesneden stukken door.
Op die dag sloot God een verbond met Abram.
- Aan je nakomelingen schenk Ik dit land,
vanaf de beek van Egypte tot aan de Eufraat, zei God.

Stilstaan bij ...

Abram
Klik hier voor meer info.

Sterren
De zichtbare aanwezigheid van de sterren is een teken van de belofte van God. Het is eigen aan volkeren die dicht bij de natuur leven om in de sterren een voorteken te zien van een aanstaande geboorte. (Vgl. Matteüs 2, 1-12)

Goed vinden
(Omschrijving van: God rekende hem die aan als gerechtigheid / als een rechtvaardige daad)
God vond de houding van Abraham juist en passend. Geloven mag men niet verengen tot het onderhouden van wetten en plichten, het heeft ook met een levenshouding te maken: zich juist en passend gedragen in een juiste (rechte) verhouding tussen mensen onderling en tussen de mensen en God, zoals die door het verbond van God met zijn volk in het leven is geroepen.

Koe, bok, ram, tortel en duif
Er worden alleen dieren genoemd die toegelaten werden als offer in de tempel. Duiven werden in hun geheel geofferd.

Roofvogels
Deze vogels zijn het beeld van de machten die het verbond tussen God en Abraham willen verhinderen.
Men kan er ook het symbool in zien van Egypte (de Horus-valk).

Diepe slaap
Het visioen van Abraham heeft te maken met een oud verbondsritueel, waarbij dieren geslacht werden en in stukken gesneden. Beide partijen gingen dan tussen de stukken door. Zo laadden zij symbolisch een mogelijke vloek op zich: wie ontrouw zou worden aan het gesloten verbond, mag het vergaan zoals met die geslachte dieren.

Rokende oven en een vurige fakkel
Dit zijn beelden voor God. Heel vaak wordt het beeld van het vuur gebruikt om naar de aanwezigheid van God te verwijzen. (brandend braambos, Godslamp …)
Er staat dat alleen 'God' tussen de stukken dieren gaat. Over Abraham wordt niets gezegd.
Het gaat blijkbaar over een verbond dat vooral vanuit God komt. Het is God die aan Abraham nakomelingen en land zal schenken.

De Heer sloot een verbond
Letterlijk staat er: JHWH sneed een verbond.
In het Oosten sloot men een verbond als volgt: men sneed een dier of dieren middendoor en legde de stukken aan weerskanten van de weg. Zij die het verbond sloten, gingen dan tussen de brokken door en legden de volgende eed af: 'Zo moge God mij doen en nog erger, als ik mijn belofte niet hou'.

Bij de tekst

Context

God heeft aan Abraham een land en een talrijk nageslacht beloofd. Maar Abraham twijfelt: zijn vrouw en hijzelf zijn hoogbejaard en hebben geen kinderen. Daarom overweegt hij om zijn dienaar Eliëzer te adopteren en tot erfgenaam te maken. Maar God zegt dat Abraham zelf een zoon zal krijgen en dat zijn nageslacht zo talrijk wordt als het aantal sterren aan de hemel.

Historische waarde

In deze tekst staan geen precieze historische gegevens over Abram / Abraham. Hoewel er herinneringen in bewaard worden aan hem, toch is dit eerder een verhaal dat beantwoordt aan vragen die later gesteld werden, wellicht in de tijd van de Babylonische ballingschap. Abraham en zijn geloof moesten dienen als model voor de ballingen: ook als de terugkeer naar het land uitblijft, mag men zijn vertrouwen in de belofte van God niet verliezen.

Bijbel en kunst

V. VAN GOGH

Sterrennacht

S. KÖDER

Abraham

Beelmeditatie
Let eens extra op de houding van Abraham
- Wat doet hij met zijn ogen?
(Hij kijkt naar omhoog)
- Wat zou de kunstenaar Sieger Köder daarmee willen zeggen?
(Hij kijkt naar de ster die in die kunstwerk God zelf oproept)

- Wat zegt Abraham met zijn handen?
(Hier ben ik, ik zal ingaan op wat u zegt)

Let ook op zijn kleding
- Wat zou de groene kleur van het kleed van Abraham kunnen duidelijk maken?
(Groen is de kleur van hoop, van leven)
- De strepen op het witte doek dat Abraham op zijn hoofd heeft, doen denken aan de gebedssjaal van de joden. Hiermee maakt de kunstenaar duidelijk dat Abraham aan het bidden is.

Let ook op de achtergrond
- Met okergeel wordt een woestijn opgeroepen.

- De donkerblauwe lucht met witte stippen herinnert aan de woorden die God tot Abraham sprak: ‘Uw nageslacht wordt zo talrijk als er sterren aan de hemel zijn.'

R. FUCIKOVA

De belofte

Renata Fučiková werd in 1964 in Praag geboren. Ze studeerde illustratie en grafisch ontwerp aan de Academie voor Kunst, Architectuur en Design te Praag. Ze legde zich vooral toe op boekillustratie.

Abraham en Sara, twee zichtbaar oude mensen, staan bij een hoop stenen die een altaar vormen. Daarop brandt een vuur. Een offer? Ze kijken omhoog in de richting van de omhoog krullende rook. In de donkere hemel zijn heel veel sterren te zien. Er zijn ook bomen en tenten. Daar wonen Abraham en Sara en hun bedienden. De kunstenares vond hiervoor inspiratie in Genesis 13, 18: 'Toen sloeg Abram zijn tent op en ging wonen bij de eik van Mamre te Hebron. Daar richtte hij een altaar op voor de HEER.'

Maar in de tekst die bij deze illustratie hoort (Genesis 15, 1-6), wordt niets gezegd van een vuur, en ook niet dat Sara mee naar buiten ging.
Met dit vuur brengt de kunstenares God zelf aanwezig. Want de rook stijgt omhoog naar de hemel, de plaats waar men God situeert.
Dat Sara ook mee naar buiten gaat om de sterren te bekijken of mee te helpen tellen, heeft te maken met de kunstenares die leeft in een maatschappij waarbij de vrouw evenwaardig staat naast de man.

Suggestie
Lees / Beluister eerst de tekst van de eerste lezing van deze zondag.
Vergelijk daarna met deze illustratie.
- Wat komt overeen met de tekst?
- Wat verschilt met de tekst?
- Hoe zou de kunstenares deze verschillen kunnen verantwoorden?

Teresa CARTER

Stars becoming

Suggesties

Kleine kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Heel veel sterren!

(inspiratie: Toddler Bible Blog)

Materiaal
Voor elk kind een kopie van deze illustratie.
Stickers in de vorm van een ster.

Verloop
. Bespreek eerst de illustratie:
- Wat zie je?
(palmbomen, woestijn / zand, donkere lucht, sterren, man met lange kleren...)

- Welke kleuren zie je?

- Wie zie je?
(man met lange kleren - Waarom zou hij zo gekleed zijn?
met armen wijd open - Waarom zou hij dat doen?)

. Vertel dan het verhaal over Abraham vanuit de illustratie.

. De kinderen kleven nadien stickers op de uitprint (zie: materiaal).

DOEN

Een grootse sterrenhemel

Materiaal
Wit en geel tekenpapier, schaar, lijm, donkerblauw blad
Afbeelding van Abraham die naar de sterren kijkt.

Verloop
Vertel het verhaal over Abraham. Nadien maken de kinderen elk een eigen ster. Die wordt uitgeknipt en gekleefd op een donkerblauw blad, waarop een afbeelding / tekening van Abraham gekleefd werd.

Variatie
Gele en gouden sterren die uitgeknipt of geprikt worden. Kinderen die dat al kunnen, schrijven hun eigen naam op de ster.
De sterren worden aangebracht op een donkerblauw of zwart doek.
De kinderen vullen dit aan met sterren van wie ze nog kennen. Zo maken ze visueel duidelijk dat ze behoren tot de grote familie van mensen die in God geloven.

Collage

Laat je door de volgende illustratie inspireren om de kinderen een collage te laten maken over deze tekst.

De snippers papier worden in dit geval gebruikt in plaats van kleuren uit een verfdoos of een set kleurpotloden of stiften.

ZINGEN

Achterachterachter ... kleinkind

Klik hier om dit lied te beluisteren of mee te zingen.

Overweging

A. Lameire

Duisternis wordt licht

"Abram maakt een crisismoment mee: hij had alles achtergelaten op basis van Gods belofte van zegen en land en nageslacht. Maar na jaren omzwerven was er nog niets daarvan terecht gekomen. Hoe kan ik weten dat ik het inderdaad zal krijgen? klaagt hij tegen God. Bij zonsondergang viel Abram in een diepe slaap. Hevige angst en duisternis overvielen hem. Maar in DIE nacht, toen het helemaal donker was, zag Abram hoe God hem in rook en vuur nabij was en hem van zijn trouw verzekerde."