Lucas 6, 39-45: Wijze woorden van Jezus

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1628-1629)

Daarna gaf Jezus een voorbeeld. Hij zei: ‘Kan een blinde een andere blinde de weg wijzen? Nee, want dan vallen ze samen in een kuil. En een leerling weet niet zo veel als zijn leraar. Pas als een leerling alles geleerd heeft, weet hij net zo veel.’

Daarna zei Jezus: ‘Jullie letten goed op de fouten van anderen. Maar je eigen fouten zie je niet. Het is alsof je een splinter ziet in het oog van een ander, maar niet ziet dat er in je eigen oog een balk zit. Je zegt tegen die ander: ‘Kom, ik haal die splinter wel even uit je oog.’
Doe niet zo schijnheilig! Haal eerst die balk uit je eigen oog! Dan kun je zelf weer goed zien. En pas dan kun je de splinter uit het oog van de ander halen.

Een goede boom herken je aan zijn vruchten. Een goede boom geeft geen slechte vruchten, en een slechte boom geeft geen goede vruchten. Van een doornstruik kun je geen vijgen of druiven plukken.
Zo zegt een goed mens goede dingen omdat hij van binnen goed is. En een slecht mens zegt slechte dingen omdat hij van binnen slecht is. Je woorden laten zien hoe je van binnen bent!’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Verder sprak Jezus tot hen in beelden:
‘Kan een blinde wel een andere blinde leiden?
Vallen ze dan niet samen in een kuil?

Een leerling staat niet boven zijn leraar.
Maar elke leerling zal als zijn leraar zijn.

Wat kijk je naar de splinter in het oog van een ander
terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt?
Hoe kun je tegen je broer zeggen:
“Vriend, laat me de splinter weghalen die in je oog zit”,
terwijl je de balk in je eigen oog niet ziet?
Schijnheilige, haal eerst de balk uit je eigen oog.
Pas dan zie je scherp genoeg om de splinter weg te halen
die in het oog van je broer zit.

Er is geen goede boom die slechte vrucht draagt,
zoals er geen slechte boom is die goede vrucht draagt.
Want iedere boom is te herkenen aan zijn eigen vrucht.

Van een doornstruik pluk je geen vijgen
en van een braamstruik oogst je geen druiven.

Een goed mens haalt uit de voorraad van zijn goede hart
het goede tevoorschijn,
en een slecht mens uit zijn slechte hart het slechte.
Want waar iemands hart vol van is,
daarvan spreekt zijn mond.

Bijbel en kunst

P. BRUEGEL de oude

De parabel van de blinden (rond 1568)

Pieter Bruegel beeldt op dit werk een uitspraak van Jezus uit over blinden. In de context van die uitspraak bedoelde Jezus met de ‘blinden’: de Schriftgeleerden en de Farizeeën.

- Kan een blinde wel een blinde leiden?
- Vallen ze dan niet beiden in de kuil?

Suggesties

Grote kinderen

REFLECTEREN

Voor of tegen?

(naar: Zonneland 2004, nr 33, p. 17-18)

Lees de volgende uitspraken:

Wie Jordan gelijk geeft, maakt een lijstje met argumenten voor verdraagzaamheid.
Wie Jolien gelijk geeft, maakt een lijstje met argumenten tegen verdraagzaamheid.

Begin dan met het overlopen van de verschillende argumenten voor of tegen.
Stop na tien minuten en kijk eens waar je staat: wat heb je geleerd?
Denk je nog steeds hetzelfde?

Jongeren

REFLECTEREN

Kan een blinde een andere blinde leiden?

Bekijk goed deze illustratie van Fano.
- Wie staat er op afgebeeld?
- Wat staat er op afgebeeld?

Als Jezus zich de vraag stelt: ‘Kan een blinde een andere blinde leiden?’, wat stelt Fano met zijn illustratie als antwoord voor?

- Heb hierbij aandacht voor de Jezus figuur (met groen kleed)
- Heb ook aandacht voor de letters op de lichtbak. (justicia = rechtvaardigheid) of zou een ander woord volgens jou beter zijn?
- Waar kunnen de glazen van de bril voor staan?
- Waarom staat de wereldbol in de achtergrond?

Verwerk de antwoorden in een gedicht dat bij deze illustratie past.
Laat de volgende zin regelmatig terugkomen in dat gedicht:
‘Kan een blinde een andere blinde leiden?’

Spiegel

'Als je fouten zoekt,
gebruik dan een spiegel
en geen verrekijker.'

- Wat wil de bovenstaande uitspraak zeggen?
- Welk verband zie je met één van de uitspraken vaan Jezus?

Overwegingen

Valérie Kabergs

Bevrijden

(V. KABERGS in Kerk en Leven, Lezingen en commentaar, 27 februari 2019, p. 18)

Ten einde anderen te kunnen genezen van hun blindheid, naar het voorbeeld van Jezus zelf, is het nodig dat zijn leerlingen eerst de eigen blindheid onderkennen. Die verblindende balk in het eigen oog komt voort uit het zich boven anderen willen stellen of het zich laten leiden door andere 'blinden'. In de plaats daarvan roept Jezus op zich te laten gidsen door zijn woorden en zich te laten vormen naar gelijkenis met zijn meesterschap. Pas wanneer die omvorming zich tot in het hart heeft voltrokken, zal het spreken - en dat mag ook een kritisch spreken zijn als het tot doel heeft splinters uit de ogen te halen - van zijn leerlingen bevrijdend zijn.

Frans Mistiaen s.j.

Hypocriete woorden van verblinde leiders

Wij hoorden drie reacties van Jezus
tegen de hypocrisie van de Farizeeën en de Schriftgeleerden van zijn tijd.
Hij noemt hen huichelaars, want zij zijn verblinde religieuze leiders,
strenge veroordelers van eenvoudige gelovigen
en schijnheilige, op macht beluste, geloofspredikers.

Het plastische beeld van “blinden die andere blinden in de put sleuren”
is een aanklacht tegen de moedwillige weigering van de joodse leiders
om Jezus te zien en te erkennen als de echte Vertegenwoordiger van God.
Nochtans was Hij door zijn menslievendheid
het meest zichtbare Teken van de barmhartige Vader.
De zieken, de armen en de marginalen,
die de sabbatwet niet strikt onderhielden
werden door Jezus uitdrukkelijk ontvangen,
maar door de strenge joodse religieuze gezagsdragers
als slechte zondaars geminacht.
Die zogezegde zondaars beluisterden echter Jezus met aandacht,
terwijl die strenge heren, overtuigd dat zij de goeden waren,
op voorhand hun ogen en oren afsloten voor Jezus’ boodschap
over een God die een hartelijke en vergevende Vader is voor allen.
De gemeende luisterbereidheid van diegenen
die door het joodse religieus gezag werden uitgesloten,
was voor Jezus een hoopvol teken van beginnende bekering,
van verlangen naar ontmoeting met de LiefdeGod.

Zijn boodschap blijft ook vandaag diegenen raken
die, ondanks hun uiterlijk religieus non-conformisme,
innerlijk echt verlangen naar vergeving en heling.
Maar hij spreekt veel minder de verblinden aan,
die uiterlijk met de religieuze voorschriften in orde zijn,
maar ondertussen hun medemensen genadeloos verachten.
Die halsstarrige verblinding die anderen meetrekt in het onheil
wordt uiteindelijk de oorzaak van Jezus’ verwerping en kruisdood,
maar maakt ook nog andere slachtoffers, tot in onze tijd toe.

“Laat eerst de balk uit je eigen oog halen,
dan zal je scherp genoeg kunnen kijken
om de splinter uit het oog van je broeder te halen !”
Dit tweede plastisch beeld betekent een verdere aanklacht
tegen de pretentie van diegenen die menen
hun naaste te mogen oordelen en veroordelen.
Eenvoudige joodse gelovigen werden
uit de gemeenschap uitgesloten,
als zij de strenge joodse eisen over de offerwetten niet vervulden.
De zelfgenoegzame, puriteinse religieuze verantwoordelijken
brachten onderdanig hun offers aan Jahweh,
maar sloten ondertussen hun zwakkere medemensen uit.

Maar de christelijke God
kijkt ook vandaag niet op de eerste plaats naar het uiterlijk gedrag,
om te zien of wij al onze plichten hebben vervuld,
of wij geen overtredingen hebben begaan
en of wij uiterlijk in orde zijn.
Jezus' Vader kijkt vooral naar onze binnenkant, naar ons hart.
Hij spreekt onze innerlijke, diepere zwakheid aan,
onze onvrede met onszelf en de anderen
en Hij biedt ons Zijn barmhartigheid en Zijn vergeving aan.

Wat nog opvalt is dat Jezus
de zwakkere, die beoordeeld wordt, “broeder” noemt,
dus iemand met wie wij in genegenheid verbonden zijn.
Dit is dus ook voor ons een sterke les in bescheidenheid
bij ons oordelen over onze naaste..
Het is de liefde die ons mild maakt.

Ten derde hadden de Farizeeën en de Schriftgeleerden
hun mond vol van vrome woorden en citaten uit de Schrift,
maar in hun hart zaten zij vol kwade bedoelingen.
Zij probeerden met hun interpretaties van de heilige teksten
de mensen in hun macht te houden
en Jezus en zijn boodschap te veroordelen voor godslastering.
Jesaja had reeds hevig geprofeteerd tegen het verschil tussen
de binnenkant en de buitenkant van de religieuze mens:
‘Dat volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is ver van Mij!”
Als Jezus scherp is dan is het vooral in zijn aanklacht
tegen de schijnheiligheid van de joodse religieuze verantwoordelijken,
die de godsdienst misbruikten
om hun eigen prestige en macht te verdedigen, dus voor hun eigenbelang.
Jezus veroordeelt ondubbelzinnig dit kwaad
en ontmaskert feilloos hun hypocrisie.
“Aan de vruchten kent men de boom!”
Hoe kunnen wij toch zorgen
dat onze woorden echt zijn en ons hart eerlijk?
De christelijke godsdienst mag in ieder geval
niet zelfzeker, moraliserend of dwingend spreken,
maar alleen getuigen, uitnodigen
en vooral de vrijheid en de vrije medewerking van mensen aanspreken.
Een christen die zijn geloof aan anderen wil meedelen
blijft een zwakke mens, een zoekende gelovige,
soms moe, ontgoocheld of kwaad,
soms bevrijd, genezen of opgestaan.
Het is iemand die zijn twijfels, die ook heel reëel aanwezig zijn,
heeft weten te overstijgen.
Als wij spreken, dan spreken wij met het bezield geloof van een getuige,
niet als een functionaris die zijn lesje afdreunt.

Wat een geluk dat de Heer Jezus
ons niet vroeg een leer te onderwijzen,
maar ons uitnodigde zijn levenswijze na te volgen.
Zijn woord in ons hart te beleven.
Daardoor worden ook anderen in liefde en vrijheid
tot zijn weg bewogen.
Waar ons hart van vol is, daar loopt onze mond van over.