Wat?

Een ruimte waarin iemand ‘bewaard’ wordt omdat hij of zij volgens de heersende opinie misdadig handelde.
In de oudheid werden mensen meestal slechts korte tijd gevangen gehouden in het vooruitzicht van een ondervraging, een straf (boete, lijfstraf, dwangarbeid, verbanning) of een veroordeling (executie). Ze werden onder toezicht geplaatst van een gevangenisbewaarder.

Of gevangenen hun tijd in de gevangenis konden overleven, was afhankelijk van familie, vrienden of sympathisanten die eten en drinken meebrachten, want gevangenen kregen geen voedsel van de staat.

Soms konden gevangenen hun situatie verbeteren door wachters om te kopen.
Wie geen bezoek kreeg, wachtte vaak uithongering of ernstige ondervoeding. Wie ziek was of verzwakt, stierf vaak snel door infectie, koude, uitputting, onhygiënische omgeving.

Soorten gevangenissen

Put / cisterne / waterput

Genesis 37, 23-24
“Zodra Jozef bij zijn broers kwam, trokken zij hem het kleed uit, het prachtige kleed dat hij droeg, grepen hem en wierpen hem in de put. De put was leeg en er stond geen water in.”
Lees meer’

Jeremia 37, 15-16
“De edelen waren woedend op Jeremia: zij lieten hem stokslagen toedienen en hem in het huis van de schrijver Jonathan opsluiten. Dat was als gevangenis ingericht. Zo kwam Jeremia in de ondergrondse kerker terecht, waar hij geruime tijd zou blijven.”

De profeet Jeremia werd tijdens de belegering van Jeruzalem door de Babyloniërs gevangen gezet in de gevangenis van het huis van Jonathan de schrijver.

Jeremia 38, 6
“Toen grepen ze Jeremia en wierpen hem in de put van prins Malkia, in het kwartier van de wacht. Aan touwen lieten ze hem neer. In de put stond wel geen water, maar Jeremia zakte weg in de modder.”
Lees meer

De leiders van Juda gooiden de profeet Jeremia in een put voor het opslaan van water (cisterne).

Huis van bewaring’ / gevangenis

Dit was een plaats waar men tijdelijk vastgehouden werd in afwachting van een proces of straf.

Genesis 39, 19-20
“Toen de meester van zijn vrouw hoorde, hoe zijn slaaf haar behandeld had, werd hij woedend. Hij liet Jozef grijpen en in de gevangenis zetten, daar waar de gevangenen van de koning opgesloten zaten. Zo kwam Jozef daar in de gevangenis.”

Jozef werd in een ‘huis van bewaring’ geplaatst nadat hij de vrouw van Potifar hem beschuldigde van aanranding. Die gevangenis bevond zich in de nabijheid van het huis van de officier van de farao en zou bedoeld geweest zijn voor politieke gevangenen.

Ruimte in een stadspoort / Kwartier van de paleiswacht

Jeremia 20, 1-2
“Toen Paschur, zoon van Immer, priester en hoofdopzichter van de tempel, deze profetie van Jeremia hoorde, liet hij de profeet stokslagen toedienen en sloot hem boven in de Benjaminpoort van de tempel in het blok.“

Jeremia 32, 2
“Het leger van de koning van Babel had toen Jeruzalem omsingeld en de profeet Jeremia zat gevangen in het kwartier van de paleiswacht.”

Publieke Gevangenis

In publieke gevangenissen werden meerdere gevangenen vasthouden. Ze waren beter georganiseerd en zwaarder bewaakt dan de tijdelijke opsluitingsplaatsen.

Handelingen 5, 18-19
“Zij grepen de apostelen en zetten hen in de stadsgevangenis.”
Lees meer

Bekende gevangenen in de Bijbel

Oude Testament

Jozef

Jozef was de eerste zoon van de aartsvader Jakob en Rachel. Hij kwam in Egypte terecht, waar hij na strubbelingen met de vrouw van Potifar in de gevangenis werd gezet.
Het feit dat hij goed dromen kon verklaren zorgde ervoor dat hij uit de gevangenis kon.

Jeremia

Deze profeet bracht veel slecht nieuws. Dit was dé reden om hem gemakkelijk gevangen te nemen.

Nieuwe Testament

Johannes de Doper

Het fort Machaerus (nu in het huidige Jordanië) lag aan de zuidgrens van Perea op een hoge rots met hellingen en ravijnen aan de verschillende zijden. Van daaruit kon men Jeruzalem zien en de andere Herodiaanse forten, zodat men in noodsituaties snel via vuursignalen waarschuwingen kon doorgeven.
Na de dood van Herodes kwam het fort in handen van één van zijn zonen: Herodes Antipas. Die verbleef er wanneer hij in Perea was. Volgens Flavius Josefus was hij het die Johannes de Doper in Machaerus ter dood liet brengen.

Petrus

De apostel Petrus werd gevangen gezet in Jeruzalem en ook in Rome, maar daar bestaan geen historische documenten over.

In de kerk San Pietro in Vincoli worden twee kettingen bewaard als relikwie: de ene waarmee Petrus in Jeruzalem zou geboeid geweest zijn, de andere waarmee hij in de gevangenis te Rome (Mamertinum) geboeid zou zijn geweest.

Paulus

Paulus werd op veel plaatsen gevangen gezet:
Het boek Handelingen vermeldt o.a.: Damascus, Jeruzalem, Filippi.

Een oude legende vertelt dat Paulus in de Marmentijnse gevangenis, dichtbij het forum van Rome werd opgesloten.

Ruïnes van gevangenissen in de oudheid

Filippi: gevangenis

Er is één plaats in Filippi waarvan gezegd wordt dat Paulus er kan geweest zijn: een laag gelegen overwelfde ruimte, die wellicht door Romeinen werd gebouwd en zich nu ongeveer drie meter onder het huidige straatniveau bevindt. Omdat boven de gewelfde ruimte een kapel gebouwd was, vermoeden archeologen dat dit wel eens die gevangenis zou kunnen zijn waar Paulus samen met Silas opgesloten werd. Die kapel was dan wellicht een soort herdenkingsmonument toen men nog wist waar die gevangenis zich bevond.

Rome: Marmertijnse gevangenis / Tullianum

Onder de kerk San Giuseppe dei Falegnami (Sint-Jozef van de Timmerlieden), ten noorden van het Forum in Rome, bevinden zich de overblijfselen van de plaats die nu Marmertijnse gevangenis wordt genoemd. Daar zouden volgens een middeleeuwse legende Petrus en Paulus gevangen gezeten hebben. Maar geen enkel historisch document kan dit staven.

In het oude Rome was dit de enige gevangenis. Wie ter dood veroordeeld was, werd daar naartoe gebracht in afwachting van zijn executie (dood door wurging of uithongering) die snel volgde. Het was er onhygiënisch en overvol. Gevangenen werden er vaak vastgeketend. Wie Romeins burger was kreeg er soms een iets betere behandeling dan slaven of buitenlanders.
Nu bevinden de paar cellen van deze gevangenis zich ondergronds, maar aanvankelijk bevond de bovenste cel zich op het niveau van de straat.