Genesis 15, 1-12.17-181, 1-3: De belofte aan Abram

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p.28-29)

Korte tijd later had Abram een droom. In die droom zei de Heer: ‘Wees niet bang, Abram. Ik zal je beschermen. En ik zal je rijk maken.’ Abram zei: ‘Heer, mijn God, waarom wilt u mij rijk maken? U hebt me geen kinderen gegeven. Na mijn dood is al mijn bezit voor mijn knecht Eliëzer uit Damascus.’
Maar de Heer zei: ‘Nee, je bezit is niet voor je knecht. Je zult een kind krijgen.’ Toen nam de Heer Abram mee naar buiten. ‘Kijk eens naar de hemel,’ zei de Heer. ‘Tel de sterren eens, als je dat kunt. Zo veel nakomelingen zul je krijgen.’
Abram geloofde wat de Heer zei, en daarom vond de Heer Abram een goed mens.

Toen nam de Heer Abram mee naar buiten. ‘Kijk eens naar de hemel,’ zei de Heer. ‘Tel de sterren eens, als je dat kunt. Zo veel nakomelingen zul je krijgen.’
Abram geloofde wat de Heer zei, en daarom vond de Heer Abram een goed mens.

De Heer zei ook tegen Abram: ‘Ik ben de Heer. Ik heb je uit Ur gehaald, uit het land Babylonië. Want ik wil het land Kanaän aan jou geven.’ Abram zei: ‘Heer, mijn God, hoe kan ik weten of dat echt zal gebeuren?’
Toen zei de Heer: ‘Haal een koe, een geit, een schaap en twee duiven.’ Abram haalde die dieren en sneed ze doormidden, behalve de duiven. De helften van elk dier legde hij tegenover elkaar. Er kwamen roofvogels op de dode dieren af. Maar die werden door Abram weggejaagd.
Toen de zon bijna onderging, viel Abram in slaap. In zijn slaap werd hij vreselijk bang.

Toen de zon onder was, zag Abram in zijn droom opeens een oven. Er kwam rook uit. Er was ook vuur, en dat vuur ging tussen de dode dieren door, die daar nog lagen.
Toen deed de Heer een belofte aan Abram. Hij zei: ‘Dit land zal ik aan jouw nakomelingen geven. Het hele gebied van de rivier de Nijl tot de rivier de Eufraat is voor hen.'

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Op een dag zei God in een droom tegen Abram:
‘Vrees niet, Abram, Ik zal je beschermen. Je loon zal heel groot zijn.'
Abram vroeg: 'Maar God, wat heb ik eraan dat Je me zoveel geeft?
Ik krijg maar geen kinderen.
En als ik sterf, zal mijn vriend Eliëzer uit Damascus mijn huis krijgen.'
Toen zei God tegen hem: 'Eliëzer zal je huis niet erven.
Dat huis is voor je eigen kind.'

Dan nam God Abram mee naar buiten en zei:
- Kijk eens naar de hemel en tel de sterren, als je kunt.
Wel, zo talrijk zal je nageslacht zijn.’
Abram vertrouwde God en die vond dat goed.

God zei:
- Ik ben de God, die je uit Ur leidde om je dit land te geven.
- Ach God, zei Abram, hoe kan ik weten dat ik het echt zal krijgen?
- Haal een driejarige koe, een driejarige bok, een driejarige ram,
een tortel en een jonge duif.
Abraham deed dat.
Hij sneed de dieren doormidden en legde de stukken tegenover elkaar.
Alleen de vogels sneed hij niet door.
Er kwamen roofvogels op de dode dieren af, maar Abram joeg ze weg.

Toen de zon onderging viel Abram in een diepe slaap.
Hij werd overvallen door een hevige angst en duisternis.
- Je moet weten dat je nakomelingen als vreemden zullen wonen
in een land dat niet van hen is, zei God.
Zij zullen hen als slaven dienen
en men zal hen onderdrukken, vierhonderd jaar lang.
Maar daarna zullen ze wegtrekken.
Je zult zelf in vrede tot je vaderen gaan.
Je zult pas sterven als je heel oud bent.’
Intussen ging de zon onder en werd het helemaal donker.
Abram zag een rokende oven en een vurige fakkel.
Ze gingen tussen de doormidden gesneden stukken door.
Op die dag sloot God een verbond met Abram.
- Ik schenk dit land, vanaf de beek van Egypte tot aan de Eufraat,
aan je nakomelingen zei God.

Stilstaan bij …

Visioen / droom
Een visioen is als een droom. In de Bijbel is het vaak een middel om God aan het woord te laten. Door te zeggen dat Abram een visioen had, voorkomt men dat men zou denken dat Abram God rechtstreeks zag.

Abram
(= verheven vader)
Abram was de stamvader van het joodse volk. Hij leefde rond 2000 voor Christus. Hij kwam uit Ur, een stad nu in het zuiden van Irak ligt. Hij trok naar het land Kanaän, dat nu Israël heet. Daar kreeg hij op hoge leeftijd kinderen: Ismaël bij Hagar, een Egyptische dienares van Sara, en later Isaak bij zijn vrouw Sara. Later (Genesis 17, 5) verandert God zijn naam 'Abram' in ‘Abraham' (= vader van vele volken).

Kinderloos / geen kinderen
Sterven zonder eigen kinderen te hebben, werd vroeger als een vervloeking ervaren. Daarom gebeurde het toen vaak dat kinderloze echtparen een erfgenaam adopteerden.

Eliëzer
(= mijn God is hulp)
Trouwe dienaar van Abraham.

Damascus
Damascus is een van de oudste steden ter wereld.

Huis
Met ‘huis’ bedoelt de Bijbel niet alleen een dak boven het hoofd, maar ook al wie onder dat dak woont.

Sterren
De zichtbare aanwezigheid van de sterren is een teken van de belofte van God. Het is eigen aan volkeren die dicht bij de natuur leven om in de sterren een voorteken te zien van een aanstaande geboorte. (Vgl. Matteüs 2, 1-12)

Goed vinden
(Omschrijving van: God rekende hem die aan als gerechtigheid / als een rechtvaardige daad)
God vond de houding van Abraham juist en passend. Geloven mag men niet verengen tot het onderhouden van wetten en plichten, het heeft ook met een levenshouding te maken: zich juist en passend gedragen in een juiste (rechte) verhouding tussen mensen onderling en tussen de mensen en God, zoals die door het verbond van God met zijn volk in het leven is geroepen.

Ur
Ur was een zeehaven in het zuiden van Mesopotamië (nu: zuidoosten van Irak), waar de Eufraat en Tigris in de Perzische Golf uitmonden. De ruïnes van Ur liggen nu 150 km landinwaarts, in een zandvlakte omdat het estuarium van de Tigris en de Eufraat is dichtgeslibt.

Koe, bok, ram, tortel en duif
Er worden alleen dieren genoemd die toegelaten werden als offer in de tempel. Duiven werden in hun geheel geofferd.

Roofvogels
Deze vogels zijn het beeld van de machten die het verbond tussen God en Abraham willen verhinderen.
Men kan er ook het symbool in zien van Egypte (de Horus-valk).

Diepe slaap
Het visioen van Abraham heeft te maken met een oud verbondsritueel, waarbij dieren geslacht werden en in stukken gesneden. Beide partijen gingen dan tussen de stukken door. Zo laadden zij symbolisch een mogelijke vloek op zich: wie ontrouw zou worden aan het gesloten verbond, mag het vergaan zoals met die geslachte dieren.

Rokende oven en een vurige fakkel
Dit zijn beelden voor God. Heel vaak wordt het beeld van het vuur gebruikt om naar de aanwezigheid van God te verwijzen. (brandend braambos, Godslamp …)
Er staat alleen dat 'God' tussen de stukken dieren gaat. Over Abraham wordt niets gezegd.
Het gaat blijkbaar over een verbond dat vooral vanuit God komt. Het is God die aan Abraham nakomelingen en land zal schenken.

De Heer sloot een verbond
Letterlijk staat er: Jahwe sneed een verbond.
In het Oosten sloot men een verbond als volgt: men sneed een dier of dieren middendoor en legde de stukken aan weerskanten van de weg. Zij die het verbond sloten, gingen dan tussen de brokken door en legden de volgende eed af: 'Zo moge God mij doen en nog erger, als ik mijn belofte niet hou'.

Isaak
(Hebreeuws = God lacht)
Sara moest lachen toen ze van drie bezoekers vernam dat ze op haar hoge leeftijd nog een zoon zou krijgen. Een jaar later lachte ze van vreugde.

Bij de tekst

Context

God heeft aan Abraham een land en een talrijk nageslacht beloofd. Maar Abraham twijfelt: zijn vrouw en hijzelf zijn hoogbejaard en hebben geen kinderen. Daarom overweegt hij om zijn dienaar Eliëzer te adopteren en tot erfgenaam te maken. Maar God zegt dat Abraham zelf een zoon zal krijgen en dat zijn nageslacht zo talrijk wordt als het aantal sterren aan de hemel.

Historische waarde

In deze tekst staan geen precieze historische gegevens over Abram / Abraham. Hoewel er herinneringen in bewaard worden aan hem, toch is dit eerder een verhaal dat beantwoordt aan vragen die later gesteld werden, wellicht in de tijd van de Babylonische ballingschap. Abraham en zijn geloof moesten dienen als model voor de ballingen: ook als de terugkeer naar het land uitblijft, mag men zijn vertrouwen in de belofte van God niet verliezen.

Relatie met het Nieuwe testament

De boodschap aan Maria schreef Lucas (Lucas 1, 26-38) in dezelfde stijl als deze belofte aan Abraham:

ABRAHAM	MARIA
Gij moet niet vrezen Abram	Schrik niet
Abram	Maria
Uw erfgenaam zal iemand zijn die je zal verwekken ...	Je zult zwanger worden en een zoon baren ...

Bijbel en kunst

V. VAN GOGH

Sterrennacht

S. KÖDER

Abraham

Beelmeditatie
Let eens extra op de houding van Abraham
- Wat doet hij met zijn ogen?
(Hij kijkt naar omhoog)
- Wat zou de kunstenaar Sieger Köder daarmee willen zeggen?
(Hij kijkt naar de ster die in die kunstwerk God zelf oproept)

- Wat zegt Abraham met zijn handen?
(Hier ben ik, ik zal ingaan op wat u zegt)

Let ook op zijn kleding
- Wat zou de groene kleur van het kleed van Abraham kunnen duidelijk maken?
(Groen is de kleur van hoop, van leven)
- De strepen op het witte doek dat Abraham op zijn hoofd heeft, doen denken aan de gebedssjaal van de joden. Hiermee maakt de kunstenaar duidelijk dat Abraham aan het bidden is.

Let ook op de achtergrond
- Met okergeel wordt een woestijn opgeroepen.

- De donkerblauwe lucht met witte stippen herinnert aan de woorden die God tot Abraham sprak: ‘Uw nageslacht wordt zo talrijk als er sterren aan de hemel zijn.'

R. FUCIKOVA

De belofte

Renata Fučiková werd in 1964 in Praag geboren. Ze studeerde illustratie en grafisch ontwerp aan de Academie voor Kunst, Architectuur en Design te Praag. Ze legde zich vooral toe op boekillustratie.

Abraham en Sara, twee zichtbaar oude mensen, staan bij een hoop stenen die een altaar vormen. Daarop brandt een vuur. Een offer? Ze kijken omhoog in de richting van de omhoog krullende rook. In de donkere hemel zijn heel veel sterren te zien. Er zijn ook bomen en tenten. Daar wonen Abraham en Sara en hun bedienden. De kunstenares vond hiervoor inspiratie in Genesis 13, 18: 'Toen sloeg Abram zijn tent op en ging wonen bij de eik van Mamre te Hebron. Daar richtte hij een altaar op voor de HEER.'

Maar in de tekst die bij deze illustratie hoort (Genesis 15, 1-6), wordt niets gezegd van een vuur, en ook niet dat Sara mee naar buiten ging.
Met dit vuur brengt de kunstenares God zelf aanwezig. Want de rook stijgt omhoog naar de hemel, de plaats waar men God situeert.
Dat Sara ook mee naar buiten gaat om de sterren te bekijken of mee te helpen tellen, heeft te maken met de kunstenares die leeft in een maatschappij waarbij de vrouw evenwaardig staat naast de man.

Suggestie
Lees / Beluister eerst de tekst van de eerste lezing van deze zondag.
Vergelijk daarna met deze illustratie.
- Wat komt overeen met de tekst?
- Wat verschilt met de tekst?
- Hoe zou de kunstenares deze verschillen kunnen verantwoorden?

Teresa CARTER

Stars becoming

Suggesties

Kleine kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Heel veel sterren!

(inspiratie: Toddler Bible Blog)

Materiaal
Voor elk kind een kopie van deze illustratie.
Stickers in de vorm van een ster.

Verloop
. Bespreek eerst de illustratie:
- Wat zie je?
(palmbomen, woestijn / zand, donkere lucht, sterren, man met lange kleren...)

- Welke kleuren zie je?

- Wie zie je?
(man met lange kleren - Waarom zou hij zo gekleed zijn?
met armen wijd open - Waarom zou hij dat doen?)

. Vertel dan het verhaal over Abraham vanuit de illustratie.

. De kinderen kleven nadien stickers op de uitprint (zie: materiaal).

DOEN

Een grootse sterrenhemel

Materiaal
Wit en geel tekenpapier, schaar, lijm, donkerblauw blad
Afbeelding van Abraham die naar de sterren kijkt.

Verloop
Vertel het verhaal over Abraham. Nadien maken de kinderen elk een eigen ster. Die wordt uitgeknipt en gekleefd op een donkerblauw blad, waarop een afbeelding / tekening van Abraham gekleefd werd.

Variatie
Gele en gouden sterren die uitgeknipt of geprikt worden. Kinderen die dat al kunnen, schrijven hun eigen naam op de ster.
De sterren worden aangebracht op een donkerblauw of zwart doek.
De kinderen vullen dit aan met sterren van wie ze nog kennen. Zo maken ze visueel duidelijk dat ze behoren tot de grote familie van mensen die in God geloven.

Collage

Laat je door de volgende illustratie inspireren om de kinderen een collage te laten maken over deze tekst.

De snippers papier worden in dit geval gebruikt in plaats van kleuren uit een verfdoos of een set kleurpotloden of stiften.

ZINGEN

Achterachterachter ... kleinkind

Klik hier om dit lied te beluisteren of mee te zingen.