Matteüs 2, 13-15 . 19-23: De vlucht naar Egypte

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1523)

Toen de wijze mannen weggegaan waren, kreeg Jozef een droom. In zijn droom zag hij een engel van de Heer, die zei: ‘Sta op! Je moet met Maria en het kind naar Egypte vluchten. Daar moeten jullie blijven totdat ik zeg dat jullie terug kunnen gaan. Want Herodes is op zoek naar het kind, hij wil het doden.’
Meteen stond Jozef op. Midden in de nacht vertrok hij met Maria en het kind naar Egypte. Daar bleven ze tot de dood van Herodes.
Dat moest zo gebeuren. Want dat wordt al verteld in de heilige boeken. Daar staan deze woorden van God: «Ik heb mijn Zoon teruggeroepen uit Egypte.» (…)

Toen Herodes gestorven was, kreeg Jozef weer een droom. In die droom zag hij een engel van de Heer, die zei: ‘Sta op! Je moet teruggaan naar het land Israël, met Maria en het kind. Want de man die het kind wilde doden, is gestorven.’ Jozef stond op. Hij ging met Maria en het kind terug naar Israël.

Na de dood van Herodes werd zijn zoon Archelaüs koning van Judea. Toen Jozef dat hoorde, durfde hij niet naar Judea te gaan. God zei tegen hem in een droom dat hij naar Galilea moest gaan. Daar ging Jozef met Maria en Jezus wonen, in de stad Nazaret.
Dat moest zo gebeuren, want dat wordt al verteld in de heilige boeken. Daar staat: «Hij zal Nazoreeër genoemd worden.»

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Toen de wijzen vertrokken waren,
verscheen een engel van God in een droom aan Jozef.
Hij zei: 'Sta op, neem het Kind en zijn moeder,
vlucht naar Egypte en blijf daar tot ik het je zeg,
want Herodes wil het Kind doden.'
Jozef stond op en vluchtte in de nacht naar Egypte
samen met het Kind en zijn moeder.
Daar bleef hij tot Herodes gestorven was.
Zo gingen de woorden in vervulling
die God had gesproken door de profeet:
Ik heb mijn zoon geroepen uit Egypte. (…)

Toen Herodes gestorven was, verscheen in Egypte
een engel van God in een droom aan Jozef en zei:
‘Sta op, neem het Kind en zijn moeder en trek naar Israël,
want hij die het Kind wilde doden, is gestorven.”
Jozef stond op, nam het Kind en zijn moeder en ging naar Israël.
Maar toen hij hoorde, dat Archelaüs nu over Juda heerste,
in plaats van zijn vader Herodes,
schrok hij ervoor terug om daarnaar toe te gaan.
Toen God hem daarvoor in een droom waarschuwde,
ging hij zich naar Nazaret, een stad in Galilea.
Zo ging in vervulling wat de profeten hadden gezegd:
Hij zal een Nazoreeër genoemd worden.

Stilstaan bij …

Droom
In de oudheid werd een droom gezien als de toegangsweg tot het bovennatuurlijke.
In de Bijbel is wat in een droom gezegd wordt vaak een manier om te zeggen dat het om een boodschap van God gaat – vgl engel.

Egypte
Land waar de joden vroeger als slaven werden behandeld.
Zoals zijn volk, zo zal ook Jezus de uittocht uit Egypte meemaken.

Herodes
Herodes werd door de Romeinse keizer tot koning benoemd. Onder zijn heerschappij werden grote werken uitgevoerd. In Jeruzalem liet hij straten en pleinen aanleggen en een nieuwe tempel, een theater en een renbaan bouwen. Ook elders in het land werden grote bouwwerken uitgevoerd. Herodes was ook een wrede koning die er niet voor terugschrok zijn eigen familie te doden als die hem in de weg stond.

Profeet
Een profeet is iemand die spreekt in naam van God: iemand die een concrete situatie aanklaagt en oproept om ze te veranderen, om ze om te keren vanuit Gods droom over de wereld.

Archelaüs
Zoon en opvolger van koning Herodes.

Juda
Zuidelijk deel van Palestina. Overwegend woestijnachtig gebied. Jeruzalem, de belangrijkste stad voor de joden, ligt in Judea.

Nazoreeër
Dit woord kan verwijzen naar Nazaret, maar voor de joden was dit vooral een schelwoord: voor hen was Nazaret een onbeduidend plaatsje.

Bij de tekst

Wortels in het Oude Testament

Als Matteüs schrijft: 'Opdat in vervulling zou gaan wat de Heer gesproken had door de profeet ...' verwijst hij impliciet naar de profeet Hosea die zegt: Toen Israël nog jong was, kreeg Ik hem lief en uit Egypte heb Ik mijn zoon geroepen.' (Hosea 11, 1)

Merk op dat in het tweede hoofdstuk van Matteüs de geschiedenis van Israël opgeroepen wordt:
. De moord op de pasgeboren jongetjes in Egypte
. De tocht naar Egypte omwille van de hongersnood
. De dromen van Jozef

De kindermoord

Over de kindermoord van koning Herodes bestaan geen historisch betrouwbare bronnen. Maar zo'n moord past wel in de handelswijze van die wrede koning, die er niet om verlegen was familieleden te doden als ze hem in de weg stonden.
Dit verhaal staat niet bij Lucas. Hij had trouwens niet de joodse achtergrond als Matteüs, en was daarom minder gevoelig voor de joodse afwijzing van Jezus.
Bovendien associeert Matteüs Jezus met Mozes. Ook Mozes ontsnapte aan een kindermoord.

Solidair

Met het jonge gezin dat naar Egypte vluchtte, toonde Matteüs de solidariteit van Jezus met zijn volk dat ook naar Egypte moest vluchten om te kunnen overleven tijdens de hongersnood.

Waarom aan kinderen vertellen over koning Herodes?

Het is niet omdat herders uit Betlehem en wijzen uit het oosten Jezus kwamen bezoeken, dat iedereen enthousiast was om de komst van Jezus, de nieuwe koning / redder. Koning Herodes en de Schriftgeleerden in Jeruzalem vertegenwoordigen die minder enthousiaste groep.

Zo vind je in de verhalen rond de geboorte van Jezus de grote lijnen van zijn leven terug:
- Hij had grote aandacht voor wie door de maatschappij in de marginaliteit werd geduwd. (herders)
- Zijn boodschap voor bedoeld voor alle mensen - dus niet voor de joden alleen. (wijzen uit het oosten)
- Zijn aanwezigheid werd niet door iedereen op prijs gesteld. (Herodes / Schriftgeleerden) Hun afwijzende houding voor wie Hij was, wat Hij zei en wat Hij deed lag aan de basis voor zijn dood op een kruis.

Het is goed dat kinderen al heel jong vernemen dat Jezus niet door iedereen met open armen ontvangen werd. Zo kunnen ze beter sommige reacties in hun omgeving plaatsen: ook vandaag is niet iedereen even enthousiast over Jezus.

Een nieuwe Mozes?

Matteüs zag in Jezus een nieuwe Mozes. Daarom vind je in heel wat gebeurtenissen die hij over Jezus vertelt aspecten die ook in het leven van Mozes aan bod kwamen:

MOZES		JEZUS
	Kindermoord
Farao		koning Herodes
	Egypte
Uittocht		terugkeer naar Nazaret

Bijbel en kunst

P.P. RUBENS

De kindermoord in Betlehem (1610)

Eeuwenlang schreef men dit werk toe aan verschillende kunstenaars. Pas in 2001 herkenden specialisten er duidelijk de hand in van P.P. Rubens.
Dit werk werd gekocht werd door de Canadese zakenman Ken Thomson. Het is het duurst verkochte schilderij van Rubens.

REMBRANDT Van Rijn

De vlucht naar Egypte

Typisch voor dit werk dat Rembrandt in 1627 schilderde, is het spel van licht en donker.
De heilige Familie baadt in het licht. De omgeving is dreigend zwart en verwijst zo naar koning Herodes die het Kind wil doden.

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

Inkleuren

Grote kinderen

EVEN TESTEN

Vluchten om te leven (Invullen)

Klik hier voor een kant en klaar werkblad.

ACTUALISEREN

Een bezorgde papa

Koning Herodes wilde Jezus doden. Daarom ging Jozef met Maria en Jezus naar Egypte.
Wat een papa al niet overheeft voor het welzijn van zijn zoon!

Vraag aan de kinderen:
- Hoe toont je papa dat hij van je houdt?
In bepaalde gevallen is het wellicht nodig die vraag uit te breiden naar iedereen die zich als een 'papa' gedraagt tegenover een kind (vriend van de moeder, opa, oom, grote broer).

Op de vlucht

Niet echt een opbeurend verhaal, dit stukje evangelie:
mensen die in het holst van de nacht moeten vluchten omdat hun leven bedreigd wordt.
Jammer genoeg blijft zoiets actueel.
Een gelegenheid om het met de kinderen te hebben over vluchtelingen
en de manier waarop we hen een voorlopige veilige thuishaven kunnen bieden.

SPELENDERWIJS

Voor wie kan tellen tot 122

Klik hier om te weten naar welk land Jozef, Maria en Jezus wegvluchtten.

Jongeren

ACTUALISEREN

Wereldwijd op vlucht

Mensen gaan op vlucht om heel wat redenen:
. oorlog
. natuurramp (overstroming, vulkaanuitbarsting...)
. hongersnood
. politiek regime
. armoede
Laat de jongeren op een wereldkaart aanduiden uit welke gebieden mensen om welke redenen dan ook op de vlucht slaan.

Lees het evangelie van deze zondag voor.
Jozef, Maria en Jezus waren in zekere zin politieke vluchtelingen die asiel vonden in Egypte.
(Bijbelvaste jongeren herkennen hier de 'trek' van de broers van Jozef naar Egypte, omdat hun land hongersnood kende)

'Bespreek'
- Vinden alle vluchtelingen asiel?
- Hoe zou dat komen?
- Hoe zou onze maatschappij hierop het best kunnen reageren?

REFLECTEREN

Elfje

Maak een 'elfje' waarvan het eerste woord is:
VLUCHTEN
Meer info: zie: Dichten: Mogelijkheden - elf

Of Maak een gedicht waarvan elke zin begint met een letter van VLUCHTELING.
V................................................................................................................
L................................................................................................................
U...............................................................................................................
C...............................................................................................................
H...............................................................................................................
T................................................................................................................
E...............................................................................................................
L................................................................................................................
I.................................................................................................................
N...............................................................................................................
G...............................................................................................................

TIP
Bij het maken van een gedicht is het aan te raden eerst een brainstorm te houden van alle woorden die opkomen bij het horen van 'vluchten' of 'vluchteling'.

ZINGEN /BELUISTEREN

Herman VAN VEEN: De vluchteling

Toen de vijand is gekomen
als dieven in het donker
werd mijn land vertrapt
en liet ik alles achter

Ik ben mijn naam vergeten
heb vrouw en kind verloren
maar ik ben niet alleen
de bergen zijn mijn vrienden

Een boerin heeft mij verborgen
onder kolen in de kelder
toen de vijand kwam
ze stierf zonder iets te zeggen

Voor wie vlucht is elke schaduw
een soldaat of een verrader
en er is steeds de angst
die je nooit alleen laat

Nu de aarde is besmeurd
en de hemel wordt verscheurd
door geschreeuw om hulp
is het leven zinloos

En in Warschau of in Praag
1940 of vandaag
er is geen verschil
voor wie op de vlucht is

Hoor de wind, de wind die fluistert
en belooft als je goed luistert
dat er vrede komt
misschien vandaag of morgen

Klik hier om dit lied te beluisteren.

Overwegingen

Frans Mistiaen s.j. 

Een gezin waar "dank u" en "alstublieft" wordt gezegd

De heilige Familie is een gezin
dat zich, onmiddellijk na de geboorte van het Kind,
al moet beveiligen tegen de dreigende gevaren.
Vreugde en zorgen gaan er samen.
Is het eigenlijk niet zo in elke familie?
Als Gods Liefde komt wonen onder de mensen
dan is het blijkbaar geen gemakkelijke liefde, maar een liefde die,
vanaf het begin, getekend is door de strijd tegen onmacht en pijn.
Maar blijkbaar bloeit juist daarin de echte liefde open,
nl. de dankbare en zichzelf-gevende liefde,
die mensen zo diep gelukkig maakt.

De heilige Familie is een echt gezin
omdat het Kind er centraal staat.
Al het mogelijke wordt gedaan
voor de bescherming van het Kind en Zijn Moeder.
Dit klinkt als een heel moderne opdracht
voor onze maatschappij van vandaag:
"Al het mogelijke doen
voor de bescherming van het kind en zijn moeder."

Ook in onze tijd hebben wij kinderen echt nodig.
Maar allerlei omstandigheden, waarin jongvolwassenen
op onze dagen tot een liefdesrelatie komen,
worden als verschoning aangehaald
om het ontvangen van een kind uit te stellen of zelfs te verhinderen.
Men zegt dat de studies moeten voorgaan
of dat het moderne beroepsleven veel te druk is;
dat men eerst toch wat moet kunnen reizen
of dat de toekomst veel te onzeker is.
Sommige redenen lijken redelijk.
Zijn zij het wel?
Jonge gehuwden durven zeggen:
"Wij voelen ons psychologisch nog niet rijp voor een kind!",
terwijl zij op andere gebieden integendeel bewijzen
dat zij reeds grote verantwoordelijkheid kunnen dragen.
In feite is men bang risico te nemen,
té bang wellicht in onze tijd.

Een kind ontvangen en laten geboren worden, vraagt inderdaad
grote edelmoedigheid en veel toewijding, met risico’s.
Het is een engagement waarvan men de inhoud niet volledig kent,
waarvan men de toekomst niet zelf volledig kan bepalen.
Men neemt immers geen knuffeldier op,
maar een persoonlijkheid die, ondanks de beste zorgen,
al heel vlug zijn eigen weg zal gaan.
Jonge ouders die een kind ontvangen kiezen dus voor een liefde
die, vanaf het begin, getekend is door onmacht en pijn.

Wie kan onze jonge koppels ervan overtuigen
dat zo'n investering echt de moeite waard is,
dat zo'n zichzelf-vergetende liefde
juist de bron kan worden van hun diepste vreugde?
Alleen het duidelijk geluk van de gezinnen zelf kan dat!

Welnu, bij de geboorte van een kind
maken jonge ouders een echt religieuze ervaring mee.
Zij voelen aan dat zij hun kind, niet zozeer verwekken of maken,
maar veeleer krijgen en ontvangen.
Zij zijn dankbaar. Ook wel heel fier, maar vooral dankbaar.
Zo merken wij dat een kind, hoe onooglijk klein het nog is,
zijn ouders eigenlijk beweegt tot iets zeer fundamenteels:
nl. "dank u" te zeggen tegen elkaar en tegen de Heer van het leven.
Echt dankbaar zijn, dat bezorgt jonge ouders zo'n diepe vreugde.

En dit is nu juist de meest fundamentele religieuze ervaring:
"Dank u" zeggen voor het leven dat men krijgt.
Het eigen bestaan niet beschouwen als een menselijke prestatie
waarover men zelf mag beschikken, maar
als een ontvangen geschenk, waarvoor men dankbaar is en blijft.
Ook te midden van moeilijkheden en tegenkantingen,
toch déze grondhouding blijven bewaren:
“dank u God voor het leven!”
Dat leert het kind aan zijn ouders als het geboren wordt.

En later gaan gelovige ouders dát vooral weer aan die kinderen
verder leren: ‘niet vergeten “dank u” te zeggen!’.
Telkens als zij iets krijgen,
moet er een kleine “dank u” worden gehoord.
Dat kleine "dank u" is van zo’n groot belang.
Het is het teken van het grote "dank u" tot de Heer van het leven
in het hart van een gelovig gezin.
Maar een kind zal aan zijn ouders nog iets leren.
Eenmaal geboren gaat het kind
bij diegenen die rond zijn wieg staan geweldige krachten losslaan.
Ouders worden ertoe gebracht,
met ontzaglijke opoffering van eigen ontspanning en rust
voor het kind te zorgen, dag en nacht. Wat een toewijding!
Het kind leert zijn ouders zichzelf te vergeten, te delen en te geven,
zonder te rekenen en te tellen, maar graag en gul.
Natuurlijk deden zij dat reeds tegenover elkaar.
Maar nu gaan zij het doen voor iemand
wiens karakter zij niet kennen,
voor iemand die zij niet kozen op basis van wederzijdse sympathie.
De liefde van de ouders wordt dus verdiept
door hun opofferende zorg voor de lieve, onbekende derde.
Hun liefde wordt tastbaar zichzelf-vergetende gave.
Dan ervaren zij aan de lijve
dat "gratis geven" zo diep gelukkig maakt.

En later gaan gelovige ouders
ook dát aan hun kinderen verder leren:
‘niet vergeten ook te geven, steeds ook "alstublieft" te zeggen!’.
Telkens als zij iets krijgen,
moet er niet alleen “dank u” worden gezegd,
maar moet er ook gedeeld worden, met broertjes en zusjes
en ook soms met de verre kinderen die minder kansen kregen.
Dat kleine "alstublieft" van het gulle meedelen
is het teken dat men leeft in een christelijk gezin.

Wat is het verschil tussen een gelovige en een ongelovige familie?
Voor mij is het antwoord duidelijk:
"danken" en "geven".
Die levenshouding zullen gelovige ouders prioritair
aan hun opgroeiende kinderen aanleren,
wel wetend dat zij dat juist
nergens anders zo goed hebben geleerd
dan van hun kind zelf, toen het hun leven binnenkwam.
Een christelijk gezin is een gezin waar de onmacht en de pijn,
die de echte liefde onvermijdelijk tekent,
overstemd worden door de diepe vreugde
van het steeds herhaalde en hoorbare "dank u" en "alstublieft".

Marc Gallant, trappist (Orval)

Vluchteling (2014)

Het is treffend dat God, om onder ons te komen, niet koos voor een bevoorrechte of sociaal vooraanstaande familie. Omdat de Bijbel geen boek is van wetenschap of geschiedenis, gebruiken de evangelisten feiten die ze vertellen om er Gods plan mee uit te drukken. Lucas en Matteüs halen feiten aan die de problemen tonen waarmee Jezus’ komst zijn familie heeft belast. Marcus van zijn kant signaleert de onenigheid die Jezus’ prediking teweeg bracht in zijn familie (Marcus 3, 21), die niet in Hem geloofde, zegt Johannes (Johannes 7, 5). Het is een moeilijk begin. Zijn moeder en zijn aangenomen vader zijn reeds in een onmogelijk parket als gevolg van zijn onbegrijpelijke ontvangenis. Daarna maken ze zijn geboorte mee, op reis, in complete ontbering, om vervolgens te moeten vluchten om hun hachje te redden.

En zo komt de familie van Jezus terecht in de mensenstroom van vluchtelingen, die alles moeten achterlaten en op weg gaan zoals Abraham “die niet wist naar waar hij ging” (Hebreeën 11,8). Op onbekende wegen, naar een bestemming waar niemand hen verwacht, zonder beschutting, met heel hun bezit op de rug en een kindje in de armen.

God is onder ons de meest onterfden komen vervoegen. Jezus staat in de lijn van zijn voorvaders: Abraham, Isaak en Jakob moesten tijdens hun leven vluchten omwille van de hongersnood (Genesis 12, 10; 26, 1; 42, 1-2). Ze zouden vandaag economische vluchtelingen genoemd worden. Later moest Mozes, na het doden van een Egyptenaar, vluchten voor de farao (Exodus 2,11-15). Een Bijbels voorbeeld van politieke vluchteling. David, achtervolgd door koning Saül, was dat ook (1 Samuel 19 tot 31). Als waardige ‘zoon van David’, moet Jezus voor koning Herodes vluchten. Hij herbeleeft tevens wat God tegen zijn voorvader Jakob zei: ‘Ik ben het die met u naar het land van Egypte zal afdalen, Ik ben het die u ook van uit Egypte zal doen terugkomen’ (Genesis 46, 5). Jezus zet zijn voetstappen in het spoor van de patriarchen.