Lucas 1, 57-66: Johannes is zijn naam
De tekst
’Bijbel in gewone taal’
(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1617)
Toen kwam het moment dat Elisabets kind geboren werd. Ze kreeg een zoon. Haar buren en familie hoorden het nieuws. Ze waren blij en zeiden tegen elkaar: ‘Wat is God goed geweest voor Elisabet!’
Een week later werd het kind besneden. De mensen die erbij waren, wilden hem Zacharias noemen. Want dat was de naam van zijn vader. Maar Elisabet zei: ‘Nee, hij moet Johannes heten.’
De mensen zeiden: ‘Johannes? Maar zo heet niemand in jullie familie!’ Met gebaren vroegen ze aan Zacharias hoe hij het kind wilde noemen. Toen pakte Zacharias een schrijfbordje en schreef daarop: ‘Het kind heet Johannes.’ Iedereen was verbaasd. Meteen daarna kon Zacharias weer praten, en hij dankte God.
Alle mensen die in de buurt woonden, waren diep onder de indruk. En in heel het bergland van Judea vertelden de mensen elkaar wat er gebeurd was. De mensen dachten: Hoe zal het verdergaan met dit kind? Want het was duidelijk dat God een bijzonder plan met hem had.
Dichter bij de tijd
(Bewerking: C. Leterme)
Bij de dag van de bevalling, kreeg Elisabet een zoon.
Toen haar buren en haar familie hoorden
hoe goed God voor haar was geweest,
waren ze blij samen met haar.
Acht dagen na de geboorte werd het kind besneden
en wilde men het Zacharias noemen, zoals zijn vader.
Maar Elisabet, zijn moeder, zei: ‘Nee, hij zal Johannes heten!’
‘Maar er is niemand in je familie die zo heet,’ zeiden ze.
Toen vroegen ze aan zijn vader:
‘Welke naam wil jij jouw zoon geven?’
Zacharias nam een schrijftablet en schreef erop:
‘Johannes is zijn naam.’
Iedereen was verbaasd.
Meteen was de verlamming van zijn mond en zijn tong weg.
Zacharias begon te spreken en loofde God.
Iedereen uit de buurt was diep onder de indruk.
Overal in het bergland van Judea werd erover gesproken.
Ieder die het hoorde bleef erover nadenken, en vroeg zich af:
Hoe zal het verder gaan met dit kind?
Want God heeft het beschermd.
Stilstaan bij ...
Barmhartigheid / goedheid
Het Hebreeuwse woord voor barmhartigheid is verwant aan hhet Hebreeuwse woord voor baarmoeder. Zoals kinderen in de baarmoeder groeien, zo mogen mensen groeien in de veilige omarming van God.
In deze context verwijst de barmhartigheid van God naar het feit dat Elisabet een kindje krijgt, niettegenstaande haar hoge leeftijd. Hierbij valt op dat in de Bijbel de meeste moeders van belangrijke personen aanvankelijk geen kinderen kunnen krijgen. Hiermee wil de Bijbel zeggen dat de geboorte van zo'n kind door God gewild werd.
Besnijdenis
Besnijdenis bestaat erin de voorhuid van de penis te verwijderen. Joden zien dit als het teken van de verbondenheid van God met zijn volk en hun verbondenheid met God.
Bij de besnijdenis krijgt het jongetje zijn naam, waarmee men duidelijk maakt dat van dan af zijn werkelijke leven begint.
Naam
In die tijd was het de gewoonte om de eerste zoon in het gezin te noemen naar zijn vader en hem zo te plaatsen in de geschiedenis van de familie. Door van deze gewoonte af te wijken, beklemtoonde men dat dit kind een nieuw tijdperk, een nieuw begin aankondigde en maakte men via de naam duidelijk wat zijn betekenis zou zijn voor de mensen.
Johannes
Deze naam wil zeggen: 'God is genadig'.
Bijbel en kunst
Icoon
De geboorte van Johannes de Voorloper / Doper
FRA ANGELICO
De naamgeving van Johannes de Doper (1434-1435)
GHIRLANDAIO
Zacharias schrijft de naam van Johannes (1486-1490)
Domenico Ghirlandaio (1449 – 1494) maakte een serie fresco's over het leven van Johannes de Doper voor de kapel van de familie Tornabuoni in de Santa Maria Novella in Firenze.
MURILLO
De geboorte van Johannes de Doper (1655)
De Spaanse kunstschilder Bartolomé-Esteban Murillo (1617-1682) schilderde vooral religieuze onderwerpen.
Op het kunstwerk van de geboorte van Johannes geven vroedvrouwen de eerste verzorging aan het kind.
Zijn moeder bekomt van de bevalling (rechts op het schilderij).
Zijn vader spreekt een profetie uit over zijn kind (Lucas 1, 68-79)(links op het schilderij).
De ‘engeltjes’ bovenaan het schilderij symboliseren de betrokkenheid van wereld van het goddelijke op de gebeurtenis die wordt afgebeeld.
De hond op de stoel rechts van het kunstwerk symboliseert de trouw van Johannes aan zijn opdracht als profeet.
Het rode gordijn (rechts) herinnert aan de rode doek die op een icoon voorkomt en duidelijk maakt dat het voorgestelde gebeuren zich binnenskamers afspeelt.
Suggestie
Vergelijk dit schilderij met de icoon van de geboorte van Johannes de Voorloper /Doper (zie hoger).
- Wat is hetzelfde?
- Wat verschilt er?
Suggesties
Kleine kinderen
BELEVEN
Hoera voor Johannes!
Bespreek:
- Hoe tonen mensen dat ze blij zijn dat er een kindje geboren wordt?
DOEN
Kleuren
Mogelijkheid 1
Mogelijkheid2
De kinderen zeggen wat er op de afbeelding staat en brengen zo de tekst in herinnering. Nadien kleuren ze de tekeningen.
Grote kinderen
EVEN TESTEN
De juiste volgorde
Bezorg de kinderen dit werkblad per twee. Ze knippen de illustraties uit en kleven ze op een ander blad in de juiste volgorde.
Afhankelijk van hun mogelijkheden vraag je ze om er telkens één zin uitleg bij te geven.
VERTELLEN
Bizon-broeder
(C. LETERME, 99 verhalen met een knipoog, uitgeverij Averbode, 2014)
Lang geleden leefde bij de indianen een jongen die Jongen heette.
Hij vond Jongen maar een domme naam
en vroeg aan Grijze Aarde, zijn vader:
‘Hoe kan ik een andere naam krijgen?’
Zijn vader zei: ‘Een andere naam moet je verdienen
door te laten zien dat je dapper bent.’
‘Wil je me daarbij helpen?’ vroeg Jongen.
Zijn vader dacht na en zei:
‘Morgen is het bizonjacht, je bent oud genoeg om mee te gaan.’
De volgende morgen vertrokken ze op jacht.
Na een lange tocht zagen ze enkele bizons bij een bron drinken.
Grijze Aarde zei: ‘Dood dat vrouwtje daar.’
Jongen spande zijn boog. Maar net toen hij de pijl wou loslaten
zag hij een kleine babybizon naar zijn moeder lopen.
‘Schiet,’ fluisterde Grijze Aarde.
‘Dat kan ik niet,’ zei Jongen,
‘de babybizon zal doodgaan zonder zijn moeder.’
Zwijgend liep hij met zijn vader terug naar huis.
Jongen was droevig, hij had gefaald in zijn opdracht,
en zou geen nieuwe naam krijgen.
’s Avonds rond het kampvuur zei Grijze Aarde:
‘Mijn zoon was zeer moedig.
Hij hield met sterke hand de boog, maar doodde de bizon niet.’
De mensen keken verbaasd op.
Sommigen wilden het kampvuur al verlaten.
Ze zeiden: ‘Wie geen bizon doodt, kan geen naam krijgen.
Want hij heeft niet laten zien dat hij dapper is.’
‘Jongen heeft geen jagershart,’ zei de vader,
‘Hij hield met sterke hand zijn boog op een groot moederdier gericht,
maar doodde het niet toen hij haar hulpeloos jong zag.
Jongen wil het leven van andere schepselen sparen.
Daarom geef ik hem de naam bizon-broeder.’
Naar een Indiaans verhaal
Overweging
Frans Mistiaen s.j.
Het leven, een geschenk van God
De voorloper van Jezus kreeg een naam
met de betekenis van een echte geloofsbelijdenis:
'Johannes' betekent immers: 'geschenk van de genadige God'.
Ook wij worden uitgenodigd
ons leven te leren zien als een godsgeschenk.
Dit is nu een van de basiskenmerken van een gelovig mens.
Die ziet en ervaart immers het leven
niet als de aller normaalste zaak van de wereld
waarop hij eigenlijk recht heeft,
maar als een bewonderenswaardig geschenk van God,
waarvoor hij fundamenteel dankbaar blijft.
Of de éne visie dan wel de andere visie juist of fout is
kan niet zwart op wit worden bewezen.
Wij merken wel een duidelijk verschil in houding en gedrag.
Wie het bestaan beschouwt als een heel normaal recht,
gaat heel vlug veeleisend en krampachtig in het leven staan.
Niet alles lukt immers perfect zoals men het had gehoopt of gedroomd.
En dan heeft men zo vlug de neiging
om de ontgoochelingen te benadrukken.
De krampachtige houding van "zich-verongelijkt-voelen"
en de opstandigheid omdat men ervan overtuigd is
van het leven niet te krijgen waarop men meent recht te hebben,
maakt alles dan nog zoveel zwaarder.
Gelovigen integendeel zijn fundamenteel dankbare mensen.
Wij zien ook wel dat niet alles lukt,
maar wij blijven vooral voor ogen houden
dat er, naast de dingen die wij niet kregen,
toch zo vele andere dingen zijn die wij wel kregen
en nog elke dag krijgen,
te beginnen met het leven zelf,
de mogelijkheid om mens te zijn, de kans om te beminnen.
Als wij 's avonds onze dag overlopen,
dan zijn er honderd keer meer redenen om 'dank u' te zeggen,
dan om verbitterd of opstandig te worden.
En daarbij, wie met een dankbaar hart gaat slapen, slaapt beter.
Gelovigen zien het menselijk leven niet als het resultaat
van een dom noodlot.
Wij zijn niet 'uit het niets' op de aarde geworpen.
Wij ervaren het menselijk leven als een geschenk,
dat wij gratis en onverdiend, elke dag opnieuw krijgen.
En Wie schenkt ons, zomaar gratis, zo'n waardevol geschenk?
Dat doet toch alleen Iemand die heel veel van ons houdt.
Het leven zien en beleven als een geschenk
is terzelfder tijd een belijdenis
dat wij ons dagelijks omringd voelen door een liefdevolle Vader.
Gelovigen die dus nog opstandig zouden worden tegenover God,
wanneer hun een ongeluk overkomt,
hebben nog altijd niet ingezien
dat zij met hun protest aan het verkeerde adres aankloppen.
(een vader van een vermoord meisje zegt dat hij vroeger gelovig was,
maar nu God heeft opgegeven,
want 'Hoe kan God toelaten dat een monster een kind doodt?')
Onze God is niet de ongelukstovenaar
die de mensen en de gebeurtenissen als een marionettenspeler beheerst.
God staat niet achter de ongelukken en de rampen die ons overkomen.
Onze God biedt steeds het nieuwe leven aan, een geschenk uit liefde.
Maar ons menselijk bestaan kent inderdaad heel wat beperktheden
en onze wereld blijft onvolmaakt.
En perfecte robots zijn wij niet. Gelukkig eigenlijk.
Want daardoor hebben wij ook de mogelijkheid
om onze vindingrijkheid te gebruiken
en ervoor te kiezen toch te beminnen.
Dit is wel de hoogste waarde in het mensenleven:
met de beperkte mogelijkheden die wij hebben,
bemind worden en zelf beminnen.
Het enig volwaardig antwoord op het liefdesgeschenk van God is:
de gekregen mogelijkheid gebruiken om zelf te beminnen.
En vele mensen bewijzen dagelijks dat,
ook in heel moeilijke omstandigheden,
juist heel veel liefde kan worden getoond.
Bij de geboorte van elk kind
spreken wij in ons hart de wens uit
dat het gelukkig moge worden.
Wij hopen dat het zal slagen in het leven.
Wanneer is iemands leven geslaagd?
Als die mens, niet verbitterd of opstandig geraakt,
maar eerst en vooral dankbaar blijft;
als hij een 'Johannes' wordt;
als hij zijn bestaan ervaart als een liefdesgeschenk van God
en de concrete levensomstandigheden die hem gegeven zijn,
weet te gebruiken als mogelijkheden om zelf liefde te schenken.