Wat?
‘Synagoge’ is een oud Grieks woord dat ‘samenkomst / bijeenkomst / vergadering’ betekent. Het is de plaats waar joden bijeen komen om te bidden (God loven en danken) en de Bijbel (het woord van God) te bestuderen.
Een synagoge is niet alleen religieus, maar ook sociaal gezien een belangrijke plaats.
Ontstaan
Synagogen zouden ontstaan zijn tijdens de Babylonische ballingschap (586-539), toen de joden niet meer naar de tempel in Jeruzalem konden gaan.
De vroegste bronnen over een synagoge situeren zich in de derde eeuw voor Christus.
Men weet ook dat vanaf de opstand van de Makkabeeën (tweede eeuw voor Christus) tot aan de verwoesting van de tempel (70 jaar na Christus), tempel en synagoge naast elkaar bestonden. Hieerbij ontstond de gedachte dat gebed, studie van de Tora en het naleven van de geboden, de offers die in de tempel konden vervangen.
Gebouw
Aanvankelijk was de plaats waar men bijeenkwam een gewone huiskamer, die synagoge werd genoemd. De nadruk ging er vooral naar het lezen en het leren van de Tora. Later gebruikte men hiervoor speciaal opgerichte gebouwen.
Het belangrijkste meubel in een synagoge is een kast, die ‘Ark’ genoemd word. Daarin worden de boekrollen van de Bijbel bewaard.
Er is ook een verhoog, de bima, waarop een tafel of een lessenaar staat. Daar staat de persoon die uit een boekrol leest.
Toen Jezus leefde, stonden tegen de muren eenvoudige banken waarop de vooraanstaande mannen uit de gemeente zaten. De andere mannen zaten op de grond. De vrouwen volgden de dienst vanop de vrouwengalerij, die zo is ontworpen dat ze de Ark en de Biema kunnen zien.
In de synagoge las men de grote verhalen voor van het joodse volk. Er waren zeven lezingen elke week, de eerste zes waren vast bepaald, de zevende werd door de voorlezer gekozen en was altijd een stuk uit de profeten. Elke volwassen jood mocht zich opgeven voor die zevende lezing. In overleg met de overste van de synagoge, werd hem dan de boekrol aangereikt, waarin het gekozen fragment stond.
Belangrijke voorwerpen in een synagoge
. Torarollen
die bevinden zich in de Ark, die afgesloten is met een mooi versierd doek.
. Negenarmige kandelaar / chanoekia
herinnert aan het inwijdingsfeest (chanoeka) van de tempel uit de tijd van de Makkabeeën.
. Sjofar
hoorn waarop geblazen wordt bij belangrijke feestdagen: Jom Kipoer, het feest van de verzoening, en op Rosj Hasjana, het joodse nieuwjaar.
Herinneringen aan de tempel in Jeruzalem
. De gebedsrichting: een synagoge is gericht op Jeruzalem waar de tempel stond.
. De ‘Ark’, de kast waarin men de torarollen bewaardt, wordt soms ‘heiligdom’ genoemd, zoals men de tempel noemde.
. Voor de ark hangt meestal een zwaar gordijn, dat herinnert aan het voorhangsel in de tempel.
. Boven of naast de Ark hangt het eeuwig brandende licht (ner tamied), dat herinnert aan de zevenarmige kandelaar in de tempel.
. Vaak wordt de Ark geflankeerd door twee zuilen, die herinneren aan de zuilen Jachin en Boaz in de tempel van Salomo (1 Koningen 7, 15-22).
. De tijden waarop de vaste gebeden worden gezegd in de synagoge, komen overeen met die van het brengen van offers in de tempel: ’s morgens, ’s middags en ’s avonds.
Activiteiten
Bidden
Godsdienstige plechtigheden / vieren
Lezen uit de Tora
Om de drie jaar de hele bijbel uitgelezen in de synagoge en elk jaar leest men er de hele Tora voor. Die cyclus begint en eindigt met het feest Simchat Thora (vreugde van de wet), waarop de Tora in processie dansend wordt rondgedragen.
Onderwijzen uit de Tora
Doorgaans alleen toegankelijk voor jongens.