SACRAMENT VAN DE VERZOENING (BIECHT)

Schuld en zonde

Schuld is het bewustzijn van een tekortkoming t.o.v. de anderen, een heersende orde...
Dit is een zuiver menselijk begrip.

Zonde daarentegen is een christelijk begrip: het is het bewustzijn van een tekortkoming t.o.v. de medemens... en daardoor t.o.v. God (zowel individueel als collectief).
Het is een grondhouding die er in bestaat 'het geluk van zichzelf en van de mensen' tegen te gaan. Dit geluk is de grondboodschap van Christus.
De betekenis van het woord zonde is in de loop van de tijden vervlakt door de sterke koppeling van 'zonde' aan 'wetsovertreding'. Dit is een verenging omdat vele wetten tijdsgebonden zijn en zelfs de meest fundamentele normen in elke tijd anders geïnterpreteerd worden.

Het Nieuwe Testament over zonde

'Zij zal een zoon ter wereld brengen die gij Jezus moet noemen, want Hij zal zijn volk redden uit hun zonden' (Mt. 1, 21)

De evangelisten zien de betekenis van Jezus' leven vooral in het wegnemen van de zonde (zie ook: Mt. 26,28 - Joh. 20, 23). Onder zonde verstaan ze:
. dat waardoor de mens van zichzelf vervreemdt
. dat waardoor de mens zijn roeping als mens uit het oog verliest
. het afschuiven van verantwoordelijkheid
. het doden van elk initiatief
. het berusten in zijn 'lot' zonder krachten vrij te maken om de situatie grondig te veranderen
B.v. : wat haalt het allemaal uit?; Het is water naar de zee dragen!; Het is zonde van je tijd!
Als je jezelf durft te zien zoals je bent, ligt de weg open naar een nieuwe levenshouding, kun je je omkeren, je bekeren: nl. de verantwoordelijkheid voor je leven in handen nemen.

Kerk-zonde-biecht

Algemeen

Het 'sacrament van de verzoening' / 'biecht' is iets van de kerk (=gemeenschap van volgelingen van Christus). Als christenen zondigen, gaan zij in tegen de leer van Christus en scheuren ze zich zo af van zijn gemeenschap. Dit sacrament geeft hen de kans om die geschokte eenheid te herstellen, om zich terug tot God te richten en 'zaken op orde te stellen' en zo tot verzoening te komen.
Niettegenstaande al het menselijk falen geeft God steeds nieuwe kansen (= barmhartigheid)
(B.v. parabel van de verloren zoon, parabel van het verloren schaap)
De priester vertegenwoordigt de kerkgemeenschap en heeft door zijn wijding volmacht om op te treden als tussenpersoon tussen God en mens.

De kerkgeschiedenis over de biecht

Christenen hebben altijd beseft dat zij niet alleen misdeden t.o.v. mensen, maar ook t.o.v. Christus en t.o.v. God. 'Wat je aan de minste der mijnen hebt gedaan, heb je aan Mij gedaan', geldt voor hen niet alleen voor het goede, maar ook voor het kwaad. Voor de gelovige is zonde de vervreemding van zijn uiteindelijke bestaansgrond: de liefde van God.
De manier waarop men zijn schuld onder worden bracht en er vergiffenis voor kreeg, kende in de loop van de eeuwen een hele evolutie:

Eerste eeuwen: openbare biecht en boete
Over de eerste eeuwen weet men maar weinig. Waarschijnlijk bekende men zijn schuld in de kleine groep christenen waartoe men behoorde en kreeg men vergiffenis.

Langzaamaan waren er drie zonden, die men moest belijden: afvalligheid, moord en echtbreuk (later ook diefstal). Het ging om tekorten tegen de gemeenschap. De 'zondaar' moest zijn schuld belijden aan de bisschop en berouw tonen. De bisschop legde hem een openbare boete op en verbood hem aan de eucharistieviering deel te nemen. Op het einde van de boetetijd werd vergiffenis geschonken. Dit gebeurde meestal op Witte Donderdag.
De overige zonden werden vergeven door het bijwonen van de eucharistie, door de onderlinge verzoening, gebed, goede werken, enz.

Toen het christendom staatsgodsdienst werd, werd het berouw over de zware zonden getest. Zo moest men b.v. een jaar lang elke zondag in een boetekleed aan de kerk staan of moest men een gevaarlijke bedevaart naar Jeruzalem of Rome ondernemen. Pas als die boete volbracht was, kon de zondaar vergiffenis krijgen en opnieuw in de gemeenschap opgenomen worden.

Vierde eeuw
Omdat de kerkelijke boete maar eenmaal in het leven werd toegestaan, stelde men de biecht meestal uit tot aan het einde van het leven. Geleidelijk groeide het inzicht dat andere zonden dan de drie genoemde, ook ernstig waren en een uitgesproken teken van vergeving nodig hadden.

Zevende eeuw: private biecht
Ierse en Schotse monniken brachten de private biecht naar het Europese vasteland. Dit is een biechtvorm waarbij men individueel en privaat zijn zonden beleed en vergiffenis ontving voordat de boete voltooid was. Deze boete bestond meestal in vasten en bidden. Ook kon men meer dan eens in het leven biechten. Die manier van zondenvergeving werd niet zonder tegenstand door het kerkelijk gezag aanvaard. (synodes van Tours, Chalon, Reims 813).

Na de zevende eeuw
Naarmate de gemeenschapsbindende factoren in de kerk minder beklemtoond worden, wordt de biecht steeds meer een persoonlijke aangelegenheid. De wet van God, die overtreden wordt, komt op de voorgrond te staan en de biecht wordt in een juridische vorm gegoten: men belijdt het getal en de soort van de zonden. Hierdoor beginnen sommige mensen de biecht te zien als een soort vergiffenisauto-maat, een wasmachine die zonden wit wast.

XXIe eeuw: de biecht, een haast onbekend sacrament
Ontwikkeling van de menswetenschappen
Erfelijkheidsleer, psychologie, psychotherapie, sociologie... geven een andere visie op de menselijke schuld. Wat vroeger zonde was, wordt nu vaak als menselijke gegevenheid gezien: b.v. onbewuste motivering, vooringenomenheid, voorafbepaaldheid in zogenaamde vrije beslissingen en bewuste handelingen.
Deze ontwikkeling zorgde ervoor dat 'zonde' tot zijn juiste religieuze proporties herleid werd.

Andere visie op de Kerk
De kijk op de Kerk is veranderd: waarom moet ik mijn zonden zeggen aan een priester?
Men beschouwt de kerk als een gemeenschap van gelovigen die leven vanuit het evangelie en die Christus in hun leven centraal plaatsen. De kerk wordt niet langer meer gezien als een hiërarchie waarvan de priester de vertegenwoordiger is.

Een andere tijdsgeest
De 'zondenlijsten' van vroeger kaderden in een tijdsgeest van rationalisme en objectivering: zoals het hele denken moest ook de zonde helder en onderscheiden, klaar en duidelijk zijn.
Nu beseft men dat ongenuanceerd spreken over zonde niet kan; zonde wordt ook niet langer 'privé' gezien - er is collectieve schuld (b.v. onderdrukking van de derde wereld). Daarom kent men nu boete- of biechtvieringen waarbij men ook als groep zijn verantwoordelijkheid onderzoekt.

Zonden volgens paus Franciscus

Klik hier

Betekenis

Het sacrament van de verzoening is een moment waarbij je in je leven even stilstaat. Je kijkt achterom en zegt: dat was verkeerd - daar kan ik als gelovige niet achter staan. Je kijkt vooruit en zegt: zo wil ik het doen - dit beantwoordt het meest aan Gods droom.

Gelovigen spreken van een boeteviering of een biechtviering. Je kunt je hierbij afvragen of er dan wel wat te vieren valt. Op het eerste zicht graaf je toch in je eigen tekortkomingen. Maar... als je bedenkt, hoe moeilijk het vaak is om iets kleins aan elkaar te vergeven, dan is het toch echt bijzonder dat God zonden vergeeft wanneer je er oprecht spijt over hebt. Daarom wordt er gevierd dat je opnieuw als Jezus wil leven en dat je daar voluit de kans toe krijgt.

Suggesties

REFLECTEREN

Een eigen manier van gewetensonderzoek

(Luc Versteylen)

De geluiden achter het geluid
Ik mocht ooit eens de mis gaan vieren
op een wolfkenskamp
ik bewonder de leiders van vandaag
die daar nog aandacht voor hebben
maar anderzijds laten ze vaak na
de kinderen op die mis voor te bereiden
ze laten alles maar aan de priester over
hebbende namelijk kennis van zaken
bij mijn aankomst zei ik dan ook
dat ik even tijd nodig had om de groengemutste horde
enig vieringsbesef bij de brengen
vol benieuwde verwachting
kwamen ze in een kring om mij heen zitten
als was ik de grijze akela uit het djungelboek
ik vertel hier nu alleen maar het begin van de mis
de rest was navenant
ik zei: geen mis kan beginnen
zonder vergiffenis te hebben gevraagd
willen we eens allemaal samen vergiffenis vragen
over het kwaad van de wereld?
ja dat wilden zij
dan moeten we eerst ons oor te luisteren leggen
naar dat kwaad in de wereld en proberen te horen
het geluid dat achter de geluiden ligt
dus achter het geraas van de auto's op de weg
& het loeien van de koeien in de wei hier vlakbij
een voor een gingen ze luisteren
eentje met zijn oor tegen een boomstam
een ander gewoon met zijn hand achter zijn oor
een derde als een heuse indiaan
met zijn oor tegen de grond gedrukt
daarna kwamen ze terug in de kring
& vroeg ik hen wat ze hadden gehoord
van het geluid dat achter de geluiden ligt
vingertje: ja?
ik heb een soldaat horen huilen van de pijn
omdat hij geschoten was
nog een vinger: ja?
ik heb een moeder horen wenen
omdat haar kindje onder de puinen lag
vinger: ja?
vinger: ja? ...
de een na de andere vertelde vol overtuiging
van de geluiden die zij echt hadden gehoord
hun blikken en gebaren logen er niet om:
die pasten volmaakt bij het gehoorde
uiteindelijk stak de kleinste van den hoop
vanonder zijn groen klakske
zijn vingertje op
ja?
en ik heb Jezus horen wenen
omdat hij er allemaal niets aan kon doen

VERTELLEN

Woensdagnamiddag!

Els en Jan spelen met legoblokken.
Ze maken samen een dorp met huisjes
en daartussen zijn heel wat wegen waar auto's op rijden.
Mama is buiten in de tuin.
Het is mooi weer en dan zorgt ze voor de bloemen en de planten.
Mama staat vol bewondering voor de mooie tulpen
die ze vorig jaar samen met Els geplant heeft.

Ineens hoort mama groot lawaai vanuit het huis
en even later komt Jan buiten.
Hij snikt en weent: 'Mama, Els heeft mijn rode legoblokken afgepakt
en ik heb die nodig voor mijn auto en Els wil ze niet teruggeven.'
Jan weent en is heel verdrietig.
Mama neemt Jan bij de hand en gaat naar binnen.
Daar zit Els rustig te spelen.
Mama vraagt: 'Els, wat is er nu precies gebeurd?
'Maar mama, zegt Els, 'ik heb die blokken nodig voor mijn huisje,
en Jan heeft daarnet mijn vensters genomen,
en nu kan ik helemaal geen huisje meer maken.'
En Els begint ook te wenen.
Dan zegt mama: 'Jan heb jij nooit eens blokken van Els genomen?
en Els heb jij echt nooit eens blokken van Jan genomen?
Els en Jan kijken alletwee erg beteuterd.
Natuurlijk hebben ze beiden wel eens blokken van de ander afgepakt.

- Wat zou jij doen als je Els was of Jan?
- Is dat dan een goede oplossing?

Met de spons erover

(K. JANSSEN, Ik geloof dat ik geloof, Averbode, 1997, p. 55-57)

Vandaag hebben we op school geleerd over de biecht, vertelt Pieter.
Ik vind het maar gemakkelijk: je doet iets verkeerds, je gaat biechten, en hup! je bent er vanaf!
- Zo gemakkelijk is het nu ook weer niet, zegt Sara uit ervaring. Om zo te zeggen waar je fout was, dat vind ik best moeilijk!
- Het heeft ook geen zin om te biechten als je er geen spijt van hebt en niet wilt proberen om voortaan je best te doen, zeg ik. Het is geen knopje waarop je drukt en dat zomaar automatisch je schuld doet verdwijnen. Je moet zelf goed beseffen wat je aan het doen bent.
- Ik snap toch niet goed waarom je dat allemaal nog eens moet zeggen tegen de priester, bedenkt Sara. Waarom is het niet even goed om er zelf over na te denken en erover te bidden met God? Die priester heeft er toch niets mee te maken!
- Het is een hulpmiddel, leg ik uit. Zelf over iets nadenken sla je gauw over. En bij ons mensen zit het nu eenmaal zo in elkaar: als we het niet uitspreken, bestaat het ook niet. Stel je voor dat twee mensen van elkaar houden, maar nooit de moeite nemen dit tegen elkaar te zeggen. Dat zou toch ook niet gaan? Zo is het ook met je fouten: je moet ze uitspreken om ze helemaal te beseffen. Dat zal je ook helpen om ze in de toekomst te vermijden.
- Je moet trouwens niet bang zijn om je zonden aan een priester te vertellen, wil Pieter zijn zus helpen. Wij hebben geleerd dat hij gebonden is door het biechtgeheim. Hij mag er tegen niemand iets van verdervertellen. Lekker spannend, als je dan een moordenaar in de biechtstoel krijgt!
- De meeste mensen begaan geen moorden, temper ik Pieters wilde fantasie. De priester krijgt waarschijnlijk vaak hetzelfde te horen: mensen die elkaar pijn hebben gedaan, die alleen aan zichzelf hebben gedacht... Ik denk dat het niet zo leuk is om dat allemaal te moeten aanhoren. Je houdt dat enkel vol als je weet dat de mensen via de priester tot God spreken.
- Zou het niet logischer zijn om het gewoon goed te maken met de mensen die je onrechtvaardig behandeld hebt? vraagt Sara.
- Dat kan natuurlijk niet voor alle fouten, zeg ik. Maar als je een eerlijke biecht hebt gehouden, hoort dat er eigenlijk bij. Maar je weet best dat dat niet gemakkelijk is. Vast nog moeilijker dan biechten zelf!
- Dus je hebt er spijt van dat je vanmorgen zo boos op mij werd toen ik per ongeluk mijn melk omgooide? Iacht Pieter.
- Hé, wacht even! roep ik. Mag ik misschien zelf bepalen wanneer ik wil biechten?
- Wij helpen je alleen maar een beetje, zegt Sara schijnheilig. Had Pieter geen gelijk?
- Eigenlijk wel, zucht ik. Ik geef niet graag iets toe. Misschien kunnen we proberen elkaar wat vaker onze excuses aan te bieden. Dat is ook al niet gemakkelijk. Sara lacht geheimzinnig.
- Sorry hoor, mama, maar ik vrees dat je helemaal bent vergeten dat we al lang in bed moesten zitten!

Ik schrik als ik zie hoe laat het is.
- Snel naar boven jullie!

VIEREN

Tips

. Laat de kinderen zoveel mogelijk zelf een boeteviering samenstellen. Hou je gemakshalve aan een bepaalde structuur en aan een thema
Laat de kinderen zelf de gebeden maken
Indien er collages gemaakt werden, vergeet ze niet te laten functioneren in de viering.

. Je kunt ook een biechtviering uitbouwen n.a.v. een lied.
Kunnen de kinderen deze liederen op de een of andere wijze zelf begeleiden?

. Zorg ervoor dat alle kinderen betrokken worden bij de voorbereiding of de viering zelf.

Verwerk, indien het thema zich daartoe leent, zoveel mogelijk symbolen in woord en handeling.
b.v. licht/kaars - duisternis/kaars uitblazen
bloemen/vreugde/dankbaarheid

. Indien je wil dat een priester deze viering leidt, tracht dan van hem te bekomen dat hij minstens een stuk voorbereiding meemaakt.

Een boeteviering met kinderen

'Materiaal''
Twaalf kaarsen of theelichtjes / lucifers

Verloop
Twaalf kinderen komen naar voren met brandende kaarsen in de hand. Zes van hen zeggen iets over duisternis. Na ieder stukje blazen twee kinderen hun kaarsen uit, zodat na het zesde stukje alle twaalf kaarsen gedoofd zijn.

Kind 1
Er zijn kinderen aan het spelen
Het eindigt met ruzie
't is zonde van die kinderen
't is zonde voor de anderen
Nu is er minder licht.

Kind 2
Er zitten kinderen in de klas
Het is er gezellig
tot iemand brutaal wordt
het eindigt met straf
't is zonde van dat ene kind
't is zonde voor de hele klas
Nu is er minder licht.

Kind 3
Een meisje kan goed leren
Maar zij is lui
Het eindigt met een slecht rapport
't is zonde van dat meisje
Minder licht.

Kind 4
Een meisje doet haar moeder verdriet
ze haalt stiekem wat weg
't is zonde van dat meisje
't is erg voor die moeder
Nog minder licht.

Kind 5
Een kind heeft iemand verdriet gedaan
Het krijgt de kans om het goed te maken
Toch doet het kind het niet
't is zonde van dat kind
wat jammer voor die ander
Alweer minder licht.

Kind 6
Kinderen hebben iets heel fijns gemaakt
God is goed geweest voor hen
Maar niemand dekt eraan te bedanken. Jammer!
't is zonde van die kinderen
't is zonde van ons allemaal.
Minder licht.

Gebed om vergeving
allen:
het spijt ons
als we geen licht brengen aan elkaar
door onze schuld
is het soms duister en onaangenaam.
Maar we willen het weer goed maken
met God en met elkaar.
Jezus is ons licht
hij geeft het voorbeeld van een goed leven.
We willen ons licht bij Hem opsteken
en proberen zelf licht te zijn voor anderen.

priester
Als wij vergeving vragen, geeft God ons die.
Moge hij al onze fouten uitwissen,
de almachtige God,
Vader, Zoon en de H. Geest. Amen.

Dan steekt de priester de paaskaars aan die centraal in de klas staat. Dan komen de zes andere kinderen, na ieder stukje dat ze voorlezen hun kaars aan de paaskaars aanmaken. Ze geven dat licht nog aan één kind door, zodat na het zesde stukje weer alle kaarsen branden.

Kind 7
De paaskaars is aan
Dat betekent: Jezus leeft!
Hij is het licht van de wereld
Wij moeten, net als Hij,
het ook weer licht maken om ons heen.

Kind 8
Er zijn kinderen, die altijd blij zijn,
die anderen uit de put helpen.
Juist zoals Jezus deed.
Zij maken het licht voor die anderen.

Kind 9
Er zijn kinderen,
die graag anderen helpen,
die ook thuis klaar staan
om de handen uit de mouwen te steken.
Zij zijn een licht voor anderen.

Kind 10
Er zijn ook kinderen
die iets kunnen missen
die graag anderen laten delen
van wat zij hebben.
Ook die zijn licht.

Kind 11
Er zijn kinderen
die niet kwaad blijven,
als een ander hen iets gedaan heeft
Daardoor zijn zij licht voor die ander.

Kind 12
Er zijn kinderen,
die altijd vriendelijk en dankbaar zijn.
Zij willen de mensen blij maken
en een beetje licht brengen.

Overweging

Maurice BELLET

In hoeverre is schuldbesef een vereiste? In zoverre als ook een zieke eerst eens erkend moet hebben dat hij ziek is en zich moet verzorgen, om van zijn ziekte genezen te kunnen worden. Zo moet de mens tot de erkenning van zijn zonde komen om ervan bevrijd te kunnen worden. Maar hoe zal hij zijn zonde leren kennen? Doordat de 'dokter', Christus, hem over gezondheid spreekt. Juist de grootheid, de kracht en de schoonheid van het nieuwe leven dat door Jezus Christus verkondigd en tot stand gebracht wordt, openbaart ons hoe ver we er nog van af staan. Om dit léven - vrijheid, vreugde en liefde - is het op de allereerste plaats te doen. In zoverre legt het christendom de nadruk op de zonde: het opent onze ogen voor de macht waarmee de geest van leugen en moord (Joh. 8, 44) onder ons en in elk van ons werkzaam is. Maar deze nadruk legt het slechts zoals de geneeskunde de nadruk legt op de ziekte.