De eerste snelweg in de oudheid
Rome - Zuid-Italië
De Via Appia was een belangrijke weg die Rome verbond met Capua, en later via Malventum en Tarentum met Brundisium (= Brindisi in het zuidoosten van het huidige Italië).
Deze 'Via' (= weg) wordt genoemd naar de censor Appius Claudius Caecus, een belangrijk magistraat in Rome. In 312 voor Christus liet hij de Via Appia aanleggen om een snelle verplaatsing van het Romeinse leger (manschappen en materiaal) mogelijk te maken. Dat is meteen de reden waarom men zo’n weg ook ‘heirbaan’ (heir = leger) noemde.
Het oorspronkelijke traject van de Via Appia is nog op Italiaanse wegenkaarten te volgen, maar slechts op enkele plekken bleef de originele weg bewaard.
Omdat de Strada Statale 7, een autoweg die aangelegd werd vanaf 1920, grotendeels dezelfde wag volgt als de Via Appia, wordt ze daarom ook wel de Via Appia Nuova genoemd.
'Regina viarum'
(= ‘koningin van alle wegen’), de bijnaam die de Via Appia kreeg.
Er waren al eerder wegen, maar dit was de eerste lange, goed uitgeruste weg, die het Romeinse leger gebruikte om snel militair materieel, troepen en bevoorrading naar het zuiden te sturen.
De weg werd economisch heel belangrijk, want ze werd ook gebruikt voor het vervoer van goederen en personen (handelaars, reizigers, vrije burgers, slaven, schrijvers ...) tussen Rome en het zuiden. Dit intense gebruik is tot op vandaag zichtbaar in de oude karrensporen van sommige stevige straatstenen.
Relatief snel lag de Via Appia aan de oorsprong van een uitgebreid wegennetwerk, dat verspreid was over het hele Romeinse Rijk.
Zo waren er in 114 na Christus meer dan 80 000 km wegen.
Technische benadering
Een heirbaan werd aangelegd op een vlak aarden oppervlak waarop cement en kleine stenen werden gelegd. Daarboven kwam een grindlaag waarop grote vlakke basaltstenen werden geplaatst.
Men had ook aandacht aan de drainage van het regenwater, zodat de Via Appia in alle weersomstandigheden gebruikt kon worden. Daarom was het wegdek licht gewelfd zodat het regenwater kon wegstromen. Langs beide kanten van de weg werden greppels gegraven.
Rustplaatsen
Langs de weg waren er rustplaatsen voor de reizigers, waar ze konden eten, overnachten, hun paard laten uitrusten of van paard wisselen. Mijlpalen gaven de afstanden weer. Langs de baan waren ook kleine thermen waar reizigers konden baden.
Forum Appii (= Markt van Appius)
Dit was een halte met herbergen op de via Appia, op ongeveer 64 km van Rome.
Horatius noemde de herbergiers van deze plaats spitsboeven.
Tres Tabernae (= Drie herbergen)
Dit was een halte op de Via Appia op 50 km ten zuidoosten van Rome.
Grafmonumenten
Langs De Via Appia zijn er veel catacomben en grafmonumenten. Dit komt omdat het al vanaf de vijfde eeuw voor Christus om hygiënische redenen verboden was om overledenen te begraven binnen de stadsmuren van Rome.
Een bloedbad
In de eerste eeuw voor Christus liet Marcus Licinius Crassus Dives in het jaar 71 de slavenopstand van Spartacus beëindigen door het kruisigen van 6000 van zijn volgelingen. Volgens Romeinse historici werden ze langs de 200 kilometer lange Via Appia (tussen Rome en Cappua) gekruisigd. Hun lijken hingen jaren langs de weg als ontrading voor nieuwe slavenopstanden.
'Alle wegen leiden naar Rome'
In elke Romeinse stad was een forum, een marktplein, een open plek waar mensen elkaar ontmoetten.
Op het Forum Romanum stond een merkteken. Op elke mijlpaal aan elke weg stond de afstand van die plek naar dat merkteken in Rome. Dit ligt aan de oorsprong van het gezegde dat alle wegen leiden naar Rome.
Geschiedenis van de Via Appia
| 312 voor Christus | Aanleg van de weg |
| 5e eeuw | Na de val van het West-Romeinse Rijk, raakte de weg langzaam in verval en werd ze gevaarlijk voor het transport van goederen (plunderaars en misdadigers). |
| 16e Eeuw | Een aantal pausen (o.a. paus Pius IV rond 1550) gaven sindsdien de opdracht de weg te restaureren. Ze lieten ook de resten van de grafmonumenten restaureren. |
| 20e eeuw | Sinds het einde van de 20e eeuw, maakt de Via Appia deel uit van het ‘Parco regionale dell’ Appia antica’, vlak buiten het centrum van Rome, waar het belangrijkste nog zichtbare stuk van de via Appia ligt. In Brindisi, (Zuid-Italië) eindigt de Via Appia op 600 kilometer van Rome. Daar markeerden twee zuilen de aankomst van de weg en is er nog een stuk van de oude bestrating te zien. |
| 21e eeuw | In 2024 wordt de Via Appia, de ‘eerste autosnelweg van Rome’, erkend als Unesco-werelderfgoed. |
De Via Appia in de Bijbel
. Handelingen 28, 15
"Ook vandaar kwamen de broeders, die al van ons gehoord hadden, ons tegemoet tot aan Forum Appii en Tres Tabernae."
Lees meer
Paulus kwam via de Via Appia in Rome aan.
Suggesties
Grote kinderen
VERTELLEN
Quo vadis?
(C. LETERME, Een parel voor elke dag, uitgeverij Averbode, 2007, p. 185)
Toen Nero keizer van Rome was,
vervolgde hij vele christenen en liet hen doden.
De christenen die aan die vervolgingen ontsnapt waren,
vreesden niet alleen voor hun eigen leven,
maar ook voor dat van Petrus en Paulus,
de belangrijkste apostelen.
Daarom zeiden ze aan Petrus:
- Ga een tijdje weg uit Rome.
Ga naar Sicilië. Daar zul je veilig zijn.
Petrus liet zich overtuigen.
Voor dag en dauw vertrok hij uit Rome,
samen met Nazarius.
Het was nog donker.
Petrus zag in de verte iemand naar hem toekomen.
- Zie je die man op ons afkomen, Nazarius?
- Nee, meester, ik zie niets, zei Nazarius.
- Zie je dan niemand?
Plotseling wierp Petrus zich op zijn knieën.
- Domine, quo vadis? (Heer, waar ga je naartoe?) vroeg Petrus.
Toen zei een stem:
- Jij verlaat je medechristenen, Petrus.
Daarom ga ik naar Rome
om voor de tweede keer gekruisigd te worden.
Petrus was hierdoor erg getroffen.
Hij wist dat het Christus was die zo tot hem sprak.
En in plaats van naar het rustige en veilige Sicilië te gaan,
ging hij terug naar Rome.
Deze legende is verbonden aan een kerk aan de via Appia, enkele kilometers buiten Rome, waar boven op de deur het opschrift staat: 'Domine, quo vadis?’