Kenmerken

Beelden, afbeeldingen, kunstwerken ... kunnen meedelen wat er ooit gebeurde. Ze kunnen situaties weergeven waardoor vergelijken mogelijk wordt. Ze kunnen ook meedelen wat moeilijk onder woorden te brengen is: kleuren, vormen en lijnen kunnen gevoelens uitdrukken. Ze kunnen ook inspireren, fantasie op gang brengen en verbeelding stimuleren.

MAAR

ze kunnen soms ook een eigen interpretatie geven aan wat ze uitbeelden (= tendentieus) en ze kunnen ook - bedoeld of niet bedoeld - foute informatie geven.

Bedoeling

Meer inzicht krijgen in tekst en boodschap

Een 'beeld' helpt om beter te overzien wat er in de tekst wordt verteld. Het is zelden dat een afbeelding een getrouwe en volledige afspiegeling is van een verhaal. Het is dan ook interessant om te zoeken naar de verschillen tussen tekst en beeld.
De manier waarop kunstenaars verschillende interpretaties en belevenissen in beeld brengen is interessant voor de verkenning van de bijbel. Zo worden kinderen geconfronteerd met verschillende meningen, zoals die ook bij hen kunnen voorkomen.

Bewust worden van eigen kijk en gevoelens

Wie een verhaal leest, maakt zich daar een concrete voorstelling van. Men wordt zich hiervan bewust als men ziet hoe anderen zich het gebeuren voorstellen.

Hulp bij uitwisselingen in groep

Men kan gemakkelijker zeggen wat men van een bepaald onderwerp vindt en wat men er bij beleeft, als men samen met anderen een beeld bekijkt en erover praat.
'Beelden' roepen reacties op. Als men die uitwisselt, is men bezig met het verstaan van het uitgebeelde tafereel en tegelijk met ieders betrokkenheid en beleving daarbij.

Werkwijze

Vooraf

Bestudeer zelf het 'beeld' dat je bij de kinderen wilt brengen. Want als je kinderen uitnodigt om een 'beeld' aandachtig te bekijken, moet je zelf weten wat ze erin kunnen tegenkomen. Wat de kinderen zullen zien weet je wel nooit helemaal vooraf: kinderen verschillen van klas tot klas, van jaar tot jaar.

Kijken

De kinderen bekijken enkele minuten in stilte het 'beeld' en nemen de vormen, kleuren en verhoudingen in zich op.

Analyseren / Observeren

(Meestal gesloten vragen die op het beeld gericht zijn)

Het onderwerp
. Wie zie je op de tekening/illustratie/...?
. Wat dragen de personen?
. Hoe kijken ze en welke gebaren maken ze?
. Zijn er belangrijke personen? Zijn er minder belangrijke personen?
. Wat soort landschap zie je (open, dreigend...)
. Zijn er planten of dieren? Wat doen ze?
. Waar speelt het gebeuren zich af? (huis, zaal, kerk...)
Welke bijzondere zaken ontdek je daarin?

Kleuren
. Wat is de voornaamste kleur?
. Waarom is de plaat somber?
. Vind je dit feestelijke kleuren?
. Zijn er effecten van licht en donker?

Compositie
. Hoe is de ruimte ingedeeld en hoe zijn de personen gerangschikt?

Belangrijk
. Toon het 'beeld' zonder voorafgaande of vergezellende commentaar. Laat het 'beeld' zijn werk doen.

. Het is niet nodig om altijd bovenstaande vragenlijst door te nemen bij het waarnemen van een kunstwerk ... In de praktijk roept de ene waarneming de andere op.
Het is wel nuttig om deze lijst bij de hand te hebben, voor het geval belangrijke onderdelen over het hoofd gezien worden.

Interpreteren

(Vragen die open zijn en gericht op de kijker)
. Hoe komt het beeld bij je over?
. Wat viel je het eerst op? Wat zag je daarna?
. Waar doet dit beeld jou aan denken?
. Welk gevoel roept dit beeld bij jou op?
. Met welk onderdeel van het beeld heb je het moeilijk?
. Wat zou, volgens jou, de kunstenaar met dit beeld bedoeld hebben? Waaruit maak je dat op?

. Wat heeft de kunstenaar willen zeggen met:
- de kleuren die hij gebruikt heeft
- het contrast tussen licht en donker
. Wat heeft hij vooral willen benadrukken?

. Wat kan dit beeld voor jou betekenen?
. Vertellen de gezichten van de mensen iets?

. Waar op het kunstwerk zou jij het liefst willen staan?
(Vergelijk eventueel met andere kunstwerken over hetzelfde onderwerp)

Vergelijken met het Bijbelverhaal dat bij het beeld hoort

Lees het (bijbel)verhaal voor waarop het 'beeld' betrekking heeft.
. Zoek naar de overeenkomsten en verschillen tussen het beeld en de tekst.
. Doet dit de tekst uit de Bijbel op een andere manier verstaan?
. Doet dit jou op een andere manier naar je eigen leven kijken?

Verdere uitdieping

Laat de kinderen zelf foto's of andere beelden meebrengen. Dit levert niet alleen meer beeldmateriaal, maar het kan je ook tonen welke beelden voor hun beeldvorming bepalend zijn: wat vinden ze thuis aan afbeeldingen en met welke ogen hebben ze gekeken?

Praktisch

. De afbeeldingen van kunstwerken zijn best voldoende groot. Kleine prenten die moeten doorgegeven worden, vertragen aanzienlijk het leerproces. Kleurrijke prenten spreken kinderen meer aan dan prenten in zwart-wit.

. Hang de 'beelden' nadien op, zodat er er kunt naar verwijzen tijdens volgende activiteiten.

. Een aaneensluitende reeks afbeeldingen kan helpen om een verhaal te vertellen. Haal ze nadien dooreen en vraag de kinderen om ze terug in de juiste volgorde te plaatsen. Zo kun je nagaan in welke mate ze het verhaal kennen.

. Na lang gebruik vertonen afbeeldingen sporen van slijtage, verkleuring en ouderdom. Ze kunnen ook verouderd overkomen door de stijl, het kleurenpalet, de houding en de klederdracht van de mensen.
Wie regelmatig oud of verouderd materiaal gebruikt, geeft impliciet de boodschap dat wat met godsdienst te maken heeft oud en verouderd is. Bekijk daarom regelmatig kritisch je eigen beeldmateriaal.

Soorten 'beelden' en hun mogelijkheden

Cartoon
zet aan het denken

Documentaire foto
confronteert met:
. het verleden zoals het voor een lens werd vastgelegd
. concrete actuele situaties

Symbolische foto
zegt meer dan op het eerste zicht te zien is (bv. gevoelens)

Religieuze kunst
confronteert met:
. expressies van religieuze ervaringen
. kan het kernmoment van een verhaal visualiseren