Wie is wie in de kerk?

Verschillende diensten

Bisschop (purper gekleed)	Staat aan het hoofd van een bisdom; wordt door de paus benoemd.
Catechist
Iemand die mensen begeleid die gedoopt willen worden of christenen die hun eerste communie willen doen of gevormd willen worden.
Diaken	Iemand die gewijd is en de taak heeft om het dienstwerk te verrichten, te verkondigen (hij leest het evangelie voor en preekt) en te dopen. In bijzondere gevallen mag een diaken een huwelijk inzegenen.
Kardinaal (rood gekleed)	Kerkelijke eretitel die de paus meestal aan een bisschop geeft. Kardinalen helpen en adviseren de paus bij het besturen van de Kerk. Bij het overlijden van een paus wordt onder de kardinalen een nieuwe paus verkozen. Kardinalen worden ook 'prinsen van de Kerk ' genoemd. Hun aantal ligt rond de 180.
Koor	Zingt liederen.
Koster	Hij/zij zorgt voor de liturgische gewaden, de liturgische voorwerpen (vaatwerk: kelk, pateen ...) het in orde houden van de kerk en de dienst aan de priester in de sacristie. Hij/zij helpt legt alles klaar voor een viering in de kerk.
Lector	Leest de lezing(en) voor uit de Heilige Schrift, met uitzondering van het evangelie dat door een priester wordt voorgelezen.
Leek	In het gewone spraakgebruik: 'niet-ingewijde', 'iemand die geen verstand van zaken heeft. In de kerk wordt 'leek' gebruikt voor de gewone gelovige, iemand die tot het volk van God behoort. Leek komt van een Grieks woord (laikos) dat volk betekent.
Misdienaar	Jongen of meisje die de priester (en diaken) helpt tijdens de eucharistieviering en andere vieringen.
Nuntius	Vertegenwoordiger van de paus in een land (te vergelijken met een ambassadeur)
Organist	Bespeelt het orgel
Paus (wit gekleed)	staat aan het hoofd van de kerk.
Pastoor	Staat aan het hoofd van een parochie (een geloofsgemeenschap die meestel samenvalt met een gehucht, een dorp of een deel van een stad. Hij wordt aangesteld door de bisschop.
Pastor	Latijns woord voor herder. Wordt gebruikt voor iedereen die in een parochie werkzaam is, zowel mannen als vrouwen. Sommige priesters kiezen voor pastor i.p.v. pastoor, omdat ze vinden dat 'pastoor' te autoritair overkomt.

Bijzondere kleding

Typisch voor een diaken
stola
Lange band stof die wit, rood, paars of groen kan zijn en schuin over een schouder ligt.

Typisch voor een priester
stola
Lange band stof die wit, rood, paars of groen kan zijn en om de hals ligt. Buiten de mis draagt de priester een stola telkens hij als priester optreedt bij het toedienen van sacramenten.

albe
Wit linnen kleed dat reikt tot aan de voeten. Meestal draagt een priester een albe onder zijn kazuifel.

kazuifel
Soort mantel die wit, rood, paars of groen kan zijn. De priester draagt die tijdens de eucharistie over de albe en de stola heen.

Typisch voor een bisschop
mijter
Hoofddeksel in een vijfhoekige vorm die spits uitloopt. Aan de achterzijde hangen twee linten.

staf
Onderstreept de waardigheid van een bisschop. Verwijst ook naar zijn opdracht om de gelovigen te begeleiden zoals een herder zijn kudde leidt.

bisschopsring
Deze gouden of zilveren ring krijgt de bisschop bij zijn wijding. Het is het symbool van zijn trouw aan de gemeenschap van gelovigen die hem toevertrouwd is.

Ken je taal

Structuur van de Kerkgemeenschap

Verlevendig het volgende ‘verhaal’ met foto’s van de verschillende personen en van de gebouwen waar ze het meest mee te maken hebben.

Parochie
In een samenleving vullen mensen elkaar aan. Ook in de Kerk worden taken verdeeld en doen mensen wat hen het beste ligt. Kinderen worden doorgaans voor het eerst geconfronteerd met de kerk als instelling bij het voorbereiden van hun vormsel.
. De pastoor heeft hen een brief geschreven.
. Ze volgen catechese bij een catechist.
. Tijdens catechese-activiteiten worden ze geconfronteerd met de andere activiteiten in een parochie. Bv. ziekenzorg, verenigingen ...
Weten de kinderen ook wat een pastoor nog zoal doet? (huwelijken inzegenen, mensen dopen, begraven, zieken bezoeken, parochiale verenigingen begeleiden).
In een parochie zijn ook een parochieteam, een parochieraad en aan aantal werkgroepen. Er is ook een ‘kerkfabriek’, die zorgt voor de materiële kant van een parochie: wat kost het allemaal? wat gebeurt met het geld dat de parochie krijgt?
Als de kinderen in een klas uit verschillende parochies komen is het boeiend om de punten van overeenkomst te herkennen.

Federatie
Een parochie behoort tot een federatie? Dit is een groep parochies die dicht bij elkaar liggen. Aan het hoofd van die federatie staat een deken.

Bisdom
Verschillende federaties samen vormen een bisdom. Een bisdom wordt genoemd naar de naam van de stad waar de ‘zetel’ (cathedra) van de bisschop staat. Er wordt dus niet gesproken over het bisdom Oost-Vlaanderen, maar over het bisdom Gent. De grenzen van een bisdom komen niet noodzakelijk overeen met de grenzen van een provincie. Zo ligt het bisdom Mechelen-Brussel in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant.
Een bisschop wordt geholpen door een aantal priesters, een soort ministers die ‘vicaris’ genoemd worden. b.v. de vicaris van onderwijs.

Aartsbisdom
Eén bisschop is de voorzitter van de bisschoppenconferentie in België. Dat is de aartsbisschop. Die woont in het aartsbisdom Mechelen-Brussel.

Wereldkerk
Sommige bisschoppen worden door de paus tot kardinaal benoemd. In ons land is de aartsbisschop bijna altijd ook een kardinaal. De belangrijkste kardinaal is de paus. Die staat aan het hoofd van de katholieke kerk. Als een paus sterft, komen de kardinalen in het Vaticaan bijeen om onder hen een nieuwe paus te kiezen.

De bisdommen van België

In België zijn er 8 bisdommen. Een bisdom is een gebied waarin een bisschop de leiding heeft over de gelovigen. Een bisdom wordt genoemd naar de stad waar de bisschop woont. Voor België zijn dat de volgende steden, die je gemakkelijk op het kaartje kunt aflezen:

Bron: "BelgischeBisdommen" by Jvhoppli - Eigen werk + File:Belgique-Communes589-Provinces10.gif. Licensed under Publiek domein via Wikimedia Commons - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BelgischeBisdommen.png#/media/File:BelgischeBisdommen.png
(Merk op: het bisdom ‘Mechelen’ wordt gewoonlijk ‘Mechelen-Brussel’ genoemd)

Deze kaart lijkt op de kaart van de provincies van België. Toch zijn de grenzen van de bisdommen hier en daar anders:
. Enkele bisdommen vallen helemaal samen met de grenzen van de provincies. Dat zijn de volgende vier bisdommen: Brugge, Hasselt, Doornik en Luik.

. Eén bisdom bestaat uit twee provincies: Namen (Namen en Luxemburg)
. Eén bisdom is wat groter dan de provincie: Gent
. Eén bisdom is kleiner dan de provincie met dezelfde naam: Antwerpen
. Eén bisdom bestaat uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Waals Brabant, Vlaams Brabant en een deel van de provincie Antwerpen: Mechelen-Brussel.

De belangrijkste bisschop van deze 8 bisdommen is de aartsbisschop. Die woont in Mechelen.
Omdat hij ‘aartsbisschop’ genoemd wordt, heet zijn bisdom: ‘aartsbisdom’. De aartsbisschop roept de andere bisschoppen regelmatig bijeen om te bespreken hoe ze de gelovigen het best kunnen begeleiden.
In een klein land als België is er maar één aartsbisschop. In Frankrijk, een land dat veel groter is, zijn er verschillende aartsbisschoppen.

Suggesties

ONDERZOEKEN

Bisdommen en hun bisschop

Zoek op hoeveel bisdommen er zijn in België.
Zoek ook op hoe die bisdommen genoemd worden.
Ga dan op zoek naar de naam van de bisschoppen die aan het hoofd van die bisdommen staan en wat hun wapenspreuk is.

Van parochie tot wereldkerk

Klik hier voor een werkblad.

EVEN TESTEN

Wie? Wat?

Een aartsbisschop is een bisschop die ...
O in Rome woont
O aan het hoofd van een aantal bisschoppen staat
O reist naar verre landen

Een kathedraal is een ...
O kolossale kerk
O een kerk die gebouwd is in een belangrijke stad
O de kerk waar de zetel van een bisschop staat

De nieuwe aartsbisschop was vroeger de bisschop van ...
O Hasselt
O Brugge
O Luik

Het bijzondere hoofddeksel van een bisschop heet:
O beitel
O ratel
O mijter

In het wapenschild van de nieuwe aartsbisschop is te zien:
O een jachthoorn
O een lam
O een toren

Een kardinaal is ...
O een andere naam voor lector
O de naam van het huis van een koster
O een titel voor een belangrijke bisschop

Een bisdom is ...
O een andere naam voor de staf van een bisschop
O het gebied waarin een bisschop zorgt voor de gelovigen
O een gebouw waarin een bisschop mensen ontvangt.

De familienaam van de nieuwe aartsbisschop is ...
O De Ketelaere
O De Krem
O De Kesel

Een staf en een mijter zijn typisch voor ...
O een priester
O een bisschop
O een organist

Mechelen is de woonplaats van...
O de aartsbisschop van België
O de paus
O de koning

De huidige paus heet ...
O Benedictus
O Franciscus
O Dominicus

Een federatie is ...
O een groep parochies
O een groep kardinalen
O een groep priesters

Correctiesleutel
Een aartsbisschop is een bisschop die ... aan het hoofd van een aantal bisschoppen staat
Een kathedraal is een ... de kerk waar de zetel van een bisschop staat
De nieuwe aartsbisschop was vroeger de bisschop van ... Brugge
Het bijzondere hoofddeksel van een bisschop heet: mijter
In het wapenschild van de nieuwe aartsbisschop is te zien: ... een lam
Een kardinaal is ... een titel voor een belangrijke bisschop
Een bisdom is ... het gebied waarin een bisschop zorgt voor de gelovigen
De familienaam van de nieuwe aartsbisschop is ... De Kesel
Een staf en een mijter zijn typisch voor ... een bisschop
Mechelen is de woonplaats van ... de aartsbisschop van België
De huidige paus heet ... Franciscus
Een federatie is ... een groep parochies

Schuifraadsel: Wie is wie?

Kopieer dit blad en gebruik het om de woordenschat ivm verantwoordelijken in de Kerk te testen.

Dominospel: Wie is wie in de kerk?

Kopieer deze kaartjes op wat steviger papier (eventueel plastificeren), knip ze uit en laat ermee spelen als met een dominospel.

Vertel eerst het volgende ‘verhaal’ met foto’s van de verschillende personen / situaties waar de kinderen het meest mee te maken hebben.

Vertel dat X naar de eucharistieviering (eventueel: gezinsviering; kinderviering; instapviering...) gaat.

Daar ziet X een aantal mensen die bijzonder gekleed zijn:
de pastoor van de parochie (met albe, stola en kazuifel)
de misdienaars (heel vaak met albe) die de priester bijstaan
een diaken (met albe en stola die schuin over de schouder hangt)
Hun kleren werden klaargelegd door de koster, die ook voor de netheid en de versiering van de kerk zorgt.

Er zijn ook mensen die meestal niet te zien, maar wel te horen zijn: de organist, die het orgel bespeelt, en boven het doksaal van de kerk zit; het koor, als dat bij de organist staat.

Er zijn mensen die gewoon gekleed zijn: de lector die de 1e en de 2e lezing voorleest en de gewone gelovigen (leken) die deelnemen aan de eucharistie.

Een eucharistieviering kun je ook zien op TV of beluisteren op de radio. Met Kerstmis en Pasen wordt die uitgezonden vanuit Rome, waar de paus tussen bisschoppen en kardinalen de zegen geeft voor de stad Rome en de hele wereld. Heel vaak wordt dan in het nieuws ook een stukje uitgezonden van de preek van de aartsbisschop.

Belangrijk
. Vermeld zeker alle vetgedrukte woorden, zodat de kinderen nadien het dominospel kunnen spelen of het schuifraadsel kunnen invullen.

. Bij een gesprek over de structuur van de Kerk is het belangrijk concreet te werk te gaan en de leiders niet te isoleren van de gemeenschap waartoe zij behoren.
Hoe heet de pastoor van onze parochie? Wie zijn zijn medewerkers (b.v. parochieraad, kerkbe-stuur)?

Alternatief
Laat de kinderen om beurt een naam zeggen van iemand die iets doet in de kerk.
Eventueel kun je ze hiervoor een aantal foto’s laten zien die op ideeën brengen. Stel vragen als:
- Hoe noemt een jongen of meisje die de priester helpt bij de eucharistie?
- Hoe noemt het hoofd van een bisdom?
- Hoe noemt men de groep mensen die zingt in de mis?
- ...

Correctiesleutel

Schuifraadsel

Kopieer deze werkbladen, waar je verschillende kanten mee uit kunt:
.
Bezorg het blad met het blanco rooster en de omschrijvingen onderaan.
De deelnemers zoeken naar het verticale woord, door de andere woorden te vinden.

. Bezorg een ingevuld rooster, zonder omschrijvingen onderaan.
De deelnemers formuleren zelf een omschrijving zodat anderen het rooster kunnen invullen. Hiervoor gebruiken ze het blad met het lege rooster, waarbij ze zelf hun omschrijving noteren.

BELEVEN

Wapenschild en wapenspreuk

De kinderen zoeken eerst hun eigen wapenspreuk. Hierin proberen ze in één zin goed weer te geven waar ze zelf voor staan of wat ze zelf heel belangrijk vinden in het leven. Ze kunnen zich hiervoor inspireren aan wat Jezus gezegd en gedaan heeft.

Daarna creëren ze hun wapenschild. Hierin verwerken ze visuele elementen die verwijzen naar hun eigen leven en iets zeggen over wat ze in hun leven belangrijk vinden.
Bijvoorbeeld: ster, roos, boom, zon, hart, passer, penseel, bezem, schaar ...
De kinderen verdelen een wapenschild in vlakken en schikken er die visuele elementen in.
Ze letten ook extra op de kleur die ze in het schild verwerken.

Bisschoppen en hun wapenspreuk

Zoek de wapenspreuken op van de bisschoppen van België.
- Welke wapenspreuk treft jou het meest?
- Waarom is dat?

- Als je zelf een wapenspreuk zou moeten zoeken, wat zou daar dan zeker moeten in staan?
- Waarom vind je dat?