Inhoudstabel
…page…
Eerste kennismaking
Waar?
Tyrus, een oude Fenicische havenstad in het zuiden van Libanon, lag / ligt aan de Middellandse Zee, 40 km ten zuiden van Sidon.
Over de naam van de stad
Tyr is de Griekse vorm van het Hebreeuwse woord dat 'rots' betekent (Sor). Tyrus werd namelijk op rotsen gebouwd.
In de oudheid waren er twee steden: Tyrus op het vasteland en Tyrus op de rotsen, op een eiland zowat 800 meter vóór de kust.
De moderne Arabische naam voor Tyrus is Sur, Sour, Es-Soer of Svur.
Meer over Tyrus
Volgens Herodotos werd Tyrus gesticht rond 2700 voor Christus op een 1600 m lang eiland op ongeveer 800 m van de kust van de Middellandse Zee.
In de tijd van koning Salomo was Tyrus een belangrijk handelscentrum, waar de koning materialen kocht voor de bouw van de tempel in Jeruzalem. Tijdens en na de tijd van de koningen was de olijfolie een belangrijk handelsproduct in Tyrus samen met Jeruzalem. De rijkdom van de stad zorgde voor de bloei van kunst en cultuur.
Toen Herodotos leefde, was Tyrus een van de stadstaten van de Feniciërs, die de handelsroutes op zee domineerden. Die Feniciërs spraken een Semitische taal, verwant aan het Hebreeuws en het Kanaänitisch.
Sinds Alexander de Grote is het eiland met het vasteland verbonden. Hij deed dat met een dam, waarmee hij de stad kon belegeren.
Onder keizer Augustus kende Tyrus een grote welvaart. Hiervan getuigen indrukwekkende ruïnes: laan met zuilen, mozaïeken en beeldhouwwerken, een circus, een grote triomfboog, thermen, een Byzantijnse basilica en een necropolis.
Paulus en Tyrus
Paulus verbleef een week bij de christenen van Tyrus, toen hij onderweg was van Jeruzalem naar Rome (derde reis van Paulus).
Actuele situatie
De stad die nu Sur, Sour, Es-Soer of Svur genoemd wordt, ligt nu op minder dan twintig kilometer van de grens met Israël en is de vierde grootste stad van Libanon.
Wetenswaardigheden
Van eiland naar schiereiland
Toen Alexander de Grote in 333 voor Christus met zijn leger de stad op het eiland wilde veroveren, lukte hem dat niet. Na een beleg van zeven maanden liet hij het puin van de stad op het vasteland in zee gooien zodat er een 60 meter brede ‘brug’ ontstond naar het eiland. Daarna trok hij over die ‘brug’ om de stad in te nemen. Hierbij sneuvelden 8000 Tyriërs. Inwoners die niet gevlucht waren, werden gevangen genomen. Kinderen en vrouwen (30 000?) werden verkocht als slaaf, de mannen (2000?) werden gekruisigd.
Later werd Tyrus door verzanding stilaan een schiereiland.
Godsdienst in Tyrus
Kanaänitische godsdienst
De godsdienst in Tyrus had kenmerken van de Kanaänitische godsdienst waarvan de belangrijkste goden waren:
. de stadsgod Melkart (‘De koning van de stad’ ‘Melk’ = koning; ‘kart’ = stad').
De cultus van Melkart was over het hele Middellandse zeegebied te vinden. Grieken en Romeinen identificeerden hem met Heracles/Hercules.
De Feniciërs gaven de rotsen aan weerszijden van de Straat van Gibraltar de naam: ‘de Zuilen van Melkart’. De Grieken noemden ze ‘de Zuilen van Herakles’. Melkart werd ook in Cartago vereerd, een stad die door de Feniciërs gesticht werd.
Volgens Herodotos, die Tyrus bezocht in de vijfde eeuw voor Christus, was de Melkart-tempel een van de rijkste van Azië. Priesters van Melkart vertelden hem dat de tempel 2300 jaar eerder werd gebouwd (2750 voor Christus). Deze tempel stond in de buurt van de oude Egyptische haven ten zuiden van de stad, die nu helemaal verzand is.
. de vruchtbaarheidsgodin Astarte of Asjera
. de hemelgod Baäl-Samem die later met Zeus Olympus vereenzelvigd werd.
De verering van deze goden hield stand tot ver in de Romeinse keizertijd.
Jodendom
In Tyrus verbleven ook joden die herhaaldelijk hevig vervolgd werden.
Christendom
Rond 55 na Christus waren in Tyrus ook christenen. Paulus was bij hen op een van zijn reizen zeven dagen te gast (Handelingen 21, 3-6).
Izebel
Izebel, een Fenicische prinses, was de dochter van Etbaäl / Ithobaäl, koning van Tyrus van 887 tot 856 voor Christus. Hij bekleedde het ambt van priester van Astarte, de vrouwelijke partner van Baäl. Tijdens zijn regering breidde Tyrus zijn macht uit over het zuiden van Fenicië.
Izebel trouwde met Achab, een koning uit het Noordrijk / Israël, met wie haar vader nauwe contacten onderhield. Onder invloed van zijn huwelijk met Izebel, werd Achab Jahwe afvallig ten gunste van de Tyrische god Melkart.
Purper
"De god Melkart wandelde op het strand
samen met zijn geliefde Tyros.
Zijn hond wandelde mee en vond een schelp van Murex.
Hij beet erop.
Een weinig later kleurden zijn kaken purper.
Het meisje keek verrast en vroeg aan haar geliefde:
‘Wil je mij een jurk geven met de schoonheid van deze kleur?’
Zo kwam het dat de minnaar
een groot aantal Murex-schelpen verzamelde
om er een purperen jurk van te laten maken."
(Deze mythe schrijft de ontdekking van het purper toe aan de god Melkart, die de Grieken kennen onder de naam Hercules)
Tyrus was in de oudheid bekend voor de productie van purper, een kleur gewonnen uit een kliertje van twee soorten zeeslakken.
Een groot aantal van die kliertjes werd samen met zout en urine in een pot gemengd en daarna gekookt en ingedikt tot een verfmassa, die onbeschrijflijk stonk. Voor een halve kilo verfmassa moest men 30 000 purperslakken opduiken (zoals parelvissers nu parels opduiken). Daarmee kon men vier gram zuivere kleurstof maken.
Tegenwoordig (2017) vraagt men voor die kleurstof 2500 euro per gram. Die hoge kostprijs zorgde er vroeger voor dat purperen kleding alleen gedragen werd door koningen, keizers en vermogende burgers. Zo werd purper een teken van rijkdom en aanzien.
Deze purperen verfstof was een belangrijk exportproduct.
Tyrus in de Bijbel
Nieuwe Testament
Marcus 7, 24
"Jezus vertrok vandaar en ging naar de streek van Tyrus en Sidon. Hij ging een huis binnen en wilde niet dat iemand het te weten kwam, maar Hij kon niet onopgemerkt blijven."
Handelingen 21, 3
"We kregen Cyprus in zicht, maar lieten het links liggen, voeren door naar Syrië en liepen de haven van Tyrus binnen, want daar moest het schip zijn lading lossen."