1 Koningen 17, 10-16: De laatste maaltijd

De tekst

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Na een tijd droogde de beek uit, want het regende een hele tijd niet meer.
God zei tegen Elia: `Ga naar Sarefat, bij Sidon, en ga daar wonen.
Ik heb daar aan een weduwe gevraagd om voor jou te zorgen.'
Elia vertrok dus naar Sarefat.
Toen hij bij de stadspoort kwam hij een weduwe die hout sprokkelde.
Hij riep: 'Wil je zo goed zijn om voor mij in uw kruik wat water te halen.
Ik heb dorst en zou graag wat willen drinken.'
De vrouw liet haar werk staan om haar kruik te halen.
Toen riep Elia: 'Wil je zo goed zijn om voor mij ook nog wat brood mee te brengen?'
Maar de vrouw keerde zich om en zei: ‘Sorry, meneer, ik heb geen brood meer.
Wel heb ik nog een beetje meel en een beetje olie, maar dat is dan ook al wat ik heb.
Ik sprokkelde hout om voor het laatst eten klaar te maken voor mij en mijn zoon.
Daarna zullen we sterven van de honger.'
Toen zei Elia: 'Ga naar huis, en doe wat je van plan bent.
Maar maak van het meel en de olie eerst een broodje voor mij en geef mij dat.
Zorg daarna voor jezelf en je zoon. Want zo zegt onze God:
de pot met meel raakt niet leeg en de kruik met olie niet uitgeput
totdat het weer gaat regenen.’
Toen ging de vrouw naar huis en deed wat Elia gezegd had.

En dag aan dag hadden zij en haar zoon te eten.
De voorraad meel raakte niet op en de kruik met olie niet uitgeput.
Zo had God het beloofd en had Elia het gezegd.

Stilstaan bij ...

Sarefat
Sarefat lag in het gebied waar de Baäl vereerd werd. (Het woord ‘Baäl’ betekent: ‘meester’, ‘heer’, ‘eigenaar’, 'man'. Deze naam gaven de Kanaänieten aan hun goden. De Baäl waren natuurgoden, typisch voor landbouwers en veehouders. Bv. de god van de regen, van de vruchtbaarheid ...)
Dat het gebeuren in deze tekst zich afspeelt in ‘heidens’ gebied, geeft deze tekst een universele betekenis.
Lees meer over Sarefat.

Elia
= Eli-Jahoe
= Mijn God is JHWH (alleen)
In deze naam ligt een programma van exclusief geloof in JHWH.

Weduwe
Weduwen zijn vrouwen van wie de man overleden is. In het Oude Israël hadden ze het heel moeilijk omdat het inkomen van hun man wegviel. Het waren arme vrouwen, die nauwelijks rechten hadden en die door anderen moesten geholpen worden om in leven te blijven.

Bij de tekst

Historici over Elia

Deze profeet, afkomstig uit Tisbe in Gilead, is te situeren tussen 870 en 850 voor Christus in het welvarende Noordrijk. Hij woonde waarschijnlijk op de berg Karmel en was verbonden met het profetisch milieu.
Hij was één van de felste voorvechters van het geloof in Jahwe omdat er door de ligging van Israël in een land met Palestijnse cultuur gevaar was voor vermenging met de Kanaänitische cultuur en godsdienst.
Hij inspireerde het verzet tegen de regering van koning Achab die samen met zijn vrouw Izebel, de god Baäl vereerde.
Elia maakte zo'n diepe indruk op zijn tijdgenoten en hun nakomelingen, dat de verhalen over zijn leven uitgroeiden tot wonderverhalen. Zelf schreef hij niets en zijn leerlingen evenmin. Het is pas wanneer de boeken van de Koningen ± 300 jaar later werden samengesteld, dat men enkele legendes over hem inlastte.
Lees meer over Elia.

Spreken met beelden

De droogte in Israël is een beeld voor de verdorde relaties:
. de relatie mens / God
. de relatie mens /mens

God laat door Elia zien dat Hij leven wil geven. De pot die niet leeg raakt, is een beeld voor de werkzaamheid van zijn woord.

Betekenis

. God heeft oog voor wie arm en verdrukt is. De manier waarop men met armen omgaat is de maat voor de kwaliteit van de samenleving.
Zijn aandacht wordt niet beperkt door de grenzen van het land waar Hij vereerd wordt.

. Waar de natuur (vertegenwoordigd door Baäl) het laatste woord heeft, geldt het recht van de sterkste. Daar komen arme weduwen van de honger om. Deze tekst maakt duidelijk dat God in zijn zorg voor de mensen niet aan de natuur gebonden is. Zijn woord beslist wanneer de pot en de kruik leeg zullen zijn.

Een wonderverhaal

Dit verhaal is duidelijk een wonderverhaal. Wonderverhalen werden niet geschreven om precieze feiten weer te geven, maar om de betekenis en het belang van een persoon in de verf te zetten,
In dit geval: Elia, een woordvoerder van God, een profeet, die namens God een arme weduwe overvloedig te eten geeft en tegelijk de mensen oproept om anders te gaan leven (in dit geval: handelen zoals de arme weduwe – delen hoe weinig men ook heeft.)

Lees meer over wonderverhalen.

Relatie met het Nieuwe Testament

Lucas 4, 25 - 26: verwijst naar dit verhaal
Marcus 12, 41 - 44: ook hier geeft een weduwe alles wat ze bezat.

Bijbel en kunst

B. STROZZI

De profeet Elia en de weduwe van Sarefat (1640/1644)

De Italiaanse kunstschilder Bernardo Strozzi (1581 Genua – 1644 Venetië) wordt ook soms Il Cappuccino genoemd. Zijn werk werd beïnvloed door Rubens, Van Dyck en Caravaggio.

Suggestie
Bekijk het schilderij zonder te kijken naar de titel ervan.
- Wie zie je?
- Wat kun je afleiden uit de handen van de drie personen op het doek?
- Wat willen ze met hun gezichten uitdrukken?

Lees het Bijbelverhaal dat bij dit verhaal hoort. (zie hoger: 'Dichter bij de tijd')
- Wie zijn de personen op het doek?
- Wat zouden ze kunnen zeggen?
(Maak eventueel gebruik van tekstballonnen / post-its bij een kopie van dit schilderij.)

- Wat zegt dit verhaal over Elia?
- Wat zegt het over de weduwe?