1 Koningen 19, 16b.19-21: Roeping van Elisa

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 533)

De Heer zei: ‘Ga hier weg, ga naar de woestijn bij de stad Damascus. Ga dan naar Hazaël om hem te vertellen dat hij koning van Aram zal worden. Als teken daarvan moet je olie over zijn hoofd gieten. Dat moet je ook doen bij Jehu, de zoon van Nimsi, en bij Elisa, de zoon van Safat, die uit de stad Abel-Mechola komt. Want Jehu zal koning worden van Israël, en Elisa zal jou opvolgen als profeet. (...)

Elia ging weg van de berg Horeb. Onderweg zag hij Elisa, de zoon van Safat. Die was samen met een aantal andere mannen op het land aan het werk. Met twaalf paar ossen ploegden ze het land. Elisa zelf liep achteraan, met het twaalfde paar ossen.
Elia ging naar Elisa toe, gooide zijn mantel over hem heen en liep verder.
Elisa liet zijn ossen in de steek en liep snel achter Elia aan. Hij zei: ‘Ik ga met u mee, maar ik wil eerst afscheid nemen van mijn vader en moeder!’ Elia antwoordde: ‘Doe wat je wilt, ik dwing je niet om mee te komen.’
Elisa ging terug naar zijn ossen. Met het hout van de ploeg maakte hij een vuur. Hij slachtte de ossen en braadde het vlees. Daarmee gaf hij een maaltijd voor iedereen die hij kende.
Daarna ging hij met Elia mee om hem te helpen.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Elia was een hele tijd op de berg Horeb.
Dan zei God tegen hem:
'Ga dezelfde weg terug en ga door de woestijn naar Damascus.
Onderweg zul je Elisa tegenkomen.
Zalf hem, zodat hij jou kan opvolgen als profeet.'

Toen Elia onderweg was,
zag hij Elisa die aan het ploegen was.
Twaalf koppels ossen gingen voor hem uit.
Elisa was bij het twaalfde.

Toen Elia voorbijkwam, wierp hij zijn mantel naar hem.
Elisa liet de ossen in de steek en liep Elia achterna.
‘Laat mij eerst afscheid nemen van mijn vader en moeder,
dan volg ik u’, zei hij.
‘Ga maar weer terug’, zei Elia, ‘ik heb u tot niets verplicht’
Daarop ging Elisa naar de ossen terug.
Hij slachtte ze en bereidde het vlees op het hout van de jukken.
Hij gaf het vlees te eten aan zijn knechten.
Daarna ging hij met Elia mee als zijn dienaar.

Stilstaan bij ...

Elia
(= 'Mijn God is JHWH)
Elia leefde in de 8e eeuw voor Christus, toen het volk Israël opnieuw afgoden begon te vereren. Van hem wordt gezegd dat hij niet gestorven is, maar ten hemel opgenomen werd met vurige paarden in een wervelwind.
Tot op vandaag verwachten de joden dat hij zal terugkeren. Daarom wordt voor hem met Pesach, het joodse paasfeest, een extra plaats aan tafel voorzien.
Lees meer

Damascus (1 Koningen 19, 15)
De godsdienst van JHWH moet zijn kracht bewijzen, niet alleen doorheen nieuwe cultuurvormen, maar ook over de landsgrenzen van Israël heen.
Lees meer

Elisa
(= 'God is redding')
Elisa was de zoon van Safat uit Abel-Mechola. Hij werd de leerling van de profeet Elia en zijn opvolger. Hij werd de leider van een gemeenschap van profeten en had heel veel gezag.
Over hem worden heel wat wonderverhalen verteld. Sommige ervan lijken erg op die van Elia. Heel bekend is de genezing van de Arameeër Naäman (2 Koningen 5, 14-17).
Net als Elia ijverde hij voor een zuivere eredienst aan de God van Israël.

Zalven
Hiermee wordt duidelijk gemaakt dat iemand helemaal doordrongen is van de kracht en de geest van Jahwe.

Twaalf koppels ossen
Dit zijn echt heel veel ossen!
Misschien verwijst de ‘twaalf’ naar de twaalf stammen van Israël en wil de schrijver ermee zeggen dat Elisa die twaalf stammen gemakkelijk zal aankunnen.

Mantel
Toen Elia op de berg Horeb, na het bliksemen en het donderen God mocht ervaren, bedekte hij zijn gezicht met zijn mantel. Wanneer hij die mantel nu doorgeeft aan Elisa, dan maakt hij daarmee duidelijk dat Elisa bekleed wordt met de Geest van God die Elia op de Horeb mocht ervaren.
Die mantel maakte voor andere mensen duidelijk dat hij een profeet was. Nu nog zijn bepaalde kledingstukken eigen aan een beroep. (Kledij van een kok; de toga van een advocaat of een rechter; de witte kleding van iemand in de verpleegzorg ...)

Bij de tekst

Historische achtergrond

Assyrië overheerste het voormalige Noordrijk Israël.
Die ramp trachtte de schrijver van het boek Koningen te verklaren door de ontrouw van het volk Israël aan God. Want de aandacht van veel Israëlieten ging naar de cultus van de Baäl, vruchtbaarheidsgoden in Kanaän.

Spreken met beelden

Profetenmantel
Deze mantel diende niet alleen om te beschermen tegen regen of koude. Met deze mantel typeerde men iemand als profeet.
Toen Elia zijn mantel wierp naar Elisa, wilde hij zonder woorden zeggen dat hij (door God) als profeet geroepen werd.

Toen Elia later in de hemel werd opgenomen, viel zijn mantel van hem af. Elisa nam hem op en sloeg die om zijn schouders.
Met dit gebaar maakte hij duidelijk dat hij vanaf dat moment Elia definitief opvolgde.

Een roepingsverhaal

Deze tekst heeft het over Elisa die via de profeet Elia door God geroepen wordt om zijn profeet (woordvoerder) te zijn.
Klik hier voor meer info en suggesties bij roepingsverhalen.

Relatie met het Nieuwe Testament

Jezus verwijst naar deze tekst wanneer Hij zegt: 'Wie de hand aan de ploeg slaat, maar omziet naar wat achter hem ligt, is ongeschikt voor het Rijk van God.'
Hij wil ermee zeggen dat een echte volgeling, Hem helemaal moet volgen en ophouden met ploegen als hij Jezus wil achterna gaan.

Bijbel en kunst

Schilderkunst

J. MASSIJS

De roeping van Elisa (1572)

De tekst uit de Bijbel waarbij de profeet Elia zijn mantel wierp op Elisa (onderaan het schilderij) was voor de Antwerpse kunstschilder Jan Massijs (1509 – 1575) de gedroomde aanleiding om een prachtig landschap te schilderen.