Numeri 21, 4-9: De bronzen slang

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 230-231)

De Israëlieten reisden verder, van de berg Hor in de richting van de Rietzee. Ze moesten om het land Edom heen reizen.
Onderweg werd het volk ongeduldig. Ze zeiden tegen God en tegen Mozes: ‘Waarom hebben jullie ons uit Egypte weggehaald? Moeten we hier sterven in de woestijn? We hebben geen brood en geen water. En we hebben zo’n hekel aan dat afschuwelijke manna.’
Toen stuurde de Heer giftige slangen op de Israëlieten af. Heel veel mensen werden gebeten en stierven.

Toen kwamen er mensen bij Mozes die zeiden: ‘We hebben een grote fout gemaakt. Want we hebben ons verzet tegen u en tegen de Heer. Vraag alstublieft aan de Heer of hij ons van die slangen wil bevrijden.’ Toen bad Mozes voor het volk.
De Heer zei tegen Mozes: ‘Maak een slang van koper en zet die op een paal. Iedereen die gebeten is, moet naar die slang kijken. Dan zal hij blijven leven.’
Mozes maakte een slang en zette die op een paal. Iedereen die gebeten was en die omhoogkeek naar de koperen slang, bleef leven.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

De Israëlieten trokken van de berg Hor in de richting van de Rietzee,
Onderweg werden ze ongeduldig
en morden tegen God en tegen Mozes:
‘Heb jij ons uit Egypte geleid om ons te laten sterven in de woestijn?
Er is hier geen brood en ook geen water!
En al dat minderwaardig eten zijn we beu!

Toen zond God vuurspuwende slangen, die de Israëlieten beten.
Heel veel stierven van hun giftige slangenbeten.
Het volk ging naar Mozes en zei:
‘We hebben gezondigd,
want we hebben ons gekeerd tegen God en tegen jou.
Bid tot God en vraag dat Hij ons bevrijdt van die slangen.

Toen bad Mozes voor het volk. En God zei tegen Mozes:
‘Maak zelf een vuurspuwende slang en zet die op een paal.
Al wie gebeten is en ernaar kijkt, zal in leven blijven.’
Mozes maakte een bronzen slang en zette die op een paal.
Iedereen die door een slang was gebeten
en ernaar keek, bleef in leven.

Stilstaan bij ...

Israëlieten
Naam die gegeven wordt aan de afstammelingen van Jakob, die Israël genoemd werd.

Hor
De berg waar Aäron gestorven is, mogelijk het massief ten noordoosten van Kades.

Rietzee
of Schelfzee (het woord schelf betekent: bies, riet), of Rode Zee, een naam die de Grieken en Romeinen al gebruikten. Ook de Septuagint (de oude Griekse vertaling van het Oude Testament) heeft men het over de Rode Zee. Die naam kan te maken hebben met de weerspiegeling van de roodgranieten rotsformaties in het water of met het rode koraal, dat te zien is bij laag water.
Het is niet duidelijk waar de Rietzee (Schelfzee / Rode Zee) precies lag. Was het de huidige Golf van Akaba? Of was het de Golf van Suez, waar veel riet te vinden is omdat er zoet water aanwezig is?

Minderwaardig eten
Hiermee wordt het manna bedoeld, een wit korrelig voedsel dat de gestolde afscheiding is van de tamariskstruik, nadat een schildluis van de takken heeft gegeten. De korreltjes die zo ontstaan zijn erg voedzaam en proeven zoet. Omdat manna smelt in de zon, moet het 's morgens vroeg verzameld worden.

Slang
In de tempel te Jeruzalem vereerde men een koperen / bronzen slang. Daarvan zei men dat het de slang was die Mozes oprichtte in de woestijn om het volk van slangenbeten te genezen. Aan die verering kwam een eind onder de regering van koning Hizkia.
In de slang aan de paal zagen de eerste christenen en de kerkvaders het beeld van de heilbrengende Jezus aan het kruis.

Bij de tekst

Een oud verhaal

Waarschijnlijk is deze tekst een oud verhaal dat de cultus en de verering verklaart van de bronzen slang in de tempel van Jeruzalem (2 Koningen18, 14)
. De slang als beeld van God, die leven en genezing schenkt.
. De slang als remedie tegen slangenbeten

De bronzen slang in het Oude Testament

2 Koningen 18, 1-5
In het derde regeringsjaar van Hosea, de zoon van Ela en koning van Israël, werd Hizkia, de zoon van Achaz, koning van Juda. Hij was vijfentwintig jaar toen hij koning werd en regeerde negenentwintig jaar in Jeruzalem. Zijn moeder heette Abi en was een dochter van Zekarja. Hij deed wat de heer behaagt, net als zijn vader David. Hij was het die een einde maakte aan de offerhoogten, die de heilige stenen verbrijzelde en de heilige bomen liet omhakken. Ook sloeg hij de bronzen slang stuk die Mozes gemaakt had: tot dan toe hadden de Israëlieten daar offervuur voor ontstoken; men noemde haar Nechustan. Hizkia stelde zijn vertrouwen op de Heer, de God van Israël; daarin werd hij door geen van de koningen van Juda na hem geëvenaard, noch door één van zijn voorgangers.

Weetje

Bij een dokter, apotheker of ziekenhuis wordt soms een symbool met een slang gebruikt.

De staf met een daaromheen een slang, was in de Griekse oudheid het symbool van de god Asclepios, de god voor de geneeskunde. De Romeinen kenden deze god onder de naam Aesculapius.
Slangen waren het symbool van genezing omdat ze elk jaar van huid wisselen, wat een beeld kan zijn voor herboren worden en genezing.

Bijbel en kunst

Beelhouwwerk

Giovanni FANTONI, bronzen slang

Dit kunstwerk is het werk van de Italiaanse kunstenaar Giovanni Fantoni. Het is te zien op de berg Nebo, een berg ten westen van Jordanië, aan de rand van de Jordaanvallei. Volgens de Bijbel was dit de plaats waar Mozes uitkeek over het Beloofde Land, vóór hij stierf op de leeftijd van 120 jaar.

Schilderkunst

P.P. RUBENS

Mozes en de bronzen slang

Bijna driekwart van dit schilderij van Pieter Paul Rubens (1577-1640) toont de Israëlieten die op weg zijn door de woestijn en door giftige slangen werden gebeten. Ze zagen die slangen als een reactie op hun gemor tegen Mozes en tegen God over het tekort aan brood en water op hun tocht. Toen ze zich dit realiseerden gingen ze naar Mozes en vroegen hem tot God te bidden om die slangen van hen weg te nemen. Toen zei God tegen Mozes: ‘Maak zelf een vuurspuwende slang en zet die op een paal. Al wie gebeten is en ernaar kijkt, zal in leven blijven.’
Die paal is helemaal links bovenaan het schilderij te zien. Aaron en Mozes, met de staf in de hand, wijzen ernaar. Een paar vrouwen met kinderen kijken ernaar.