1 Koningen 17, 10-16: Elia en de weduwe van Sarefat

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 528-529)

Elia ging naar Sarefat. Toen hij vlak bij de stadspoort was, zag hij daar een weduwe die hout aan het zoeken was. Hij riep haar en vroeg: ‘Wilt u een beetje water voor me halen, zodat ik iets kan drinken?’ Toen ze wegliep, riep Elia: ‘En neemt u dan ook een stuk brood voor me mee!’
Maar de vrouw antwoordde: ‘Ik heb helemaal niets meer in huis. Alleen nog wat meel in een pot, en een restje olijfolie in een kruik. Ik heb een paar takken bij elkaar gezocht voor een vuur. Nu kan ik nog net iets te eten maken voor mij en mijn zoon. Maar als dat op is, zullen we doodgaan van de honger. Dat is zo zeker als de Heer, uw God, leeft!’
Toen zei Elia tegen haar: ‘Maakt u zich geen zorgen. Ga naar huis en doe wat u van plan was. Maar bak eerst wat brood voor mij en breng me dat. Dan kunt u daarna iets klaarmaken voor uzelf en uw zoon. Want er zal steeds genoeg meel en olie zijn, ook al valt er nog geen regen op het land. Dat heeft de Heer, de God van Israël, beloofd.’
De vrouw ging naar huis en deed wat Elia gezegd had. Zijzelf, de mensen in haar huis en Elia hadden elke dag genoeg te eten. De pot met meel raakte niet leeg, en er zat altijd olie in de kruik. Zo had de Heer het beloofd en zo had Elia het gezegd.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

De profeet Elia kwam bij de stadspoort van Sarefat.
Daar zag hij een weduwe die hout sprokkelde. Hij riep:
'Wil je zo goed zijn om voor mij een beetje water te halen.
Ik heb dorst en zou graag wat willen drinken.'
De vrouw liet haar werk staan en ging haar kruik halen.
Toen riep Elia:
'Wil je zo goed zijn om voor mij ook een stuk brood mee te brengen?'
Maar de vrouw keerde zich om en zei:
'Het spijt me, meneer, ik heb geen brood meer.
Ik heb wel nog wat meel en wat olie, maar dat is dan ook alles .
Ik was hout aan het sprokkelen
om voor de laatste keer eten klaar te maken voor mij en mijn zoon.
Daarna zullen we sterven van de honger.'
Toen zei Elia: 'Ga naar huis, en doe wat je van plan bent.
Maar maak eerst van het meel en de olie een broodje voor mij.
Zorg daarna voor jezelf en je zoon.
Want dit zegt onze God: 'De pot met meel raakt niet leeg
en de kruik met olie niet uitgeput, tot het weer gaat regenen.’
Toen ging de vrouw naar huis en deed wat Elia gezegd had.

En dag na dag hadden zij en haar zoon te eten.
De voorraad meel raakte niet op
en de kruik met olie niet uitgeput.
Dat had God beloofd en Elia had het gezegd.

Stilstaan bij ...

Profeet
Het Griekse woord voor ‘profeet’ betekent: ‘spreken voor of namens een ander’. Een profeet is iemand die spreekt in naam van God: als hij goed nieuws brengt, verwoordt hij Gods beloften van zegen en geluk. Als hij een concrete situatie aanklaagt, roept hij op om die te veranderen en om te keren vanuit Gods droom over de wereld. Heel wat profeten werden niet graag gezien omdat ze dingen zegden die de mensen niet graag hoorden.

Elia
= Eli-Jahoe
= Mijn God is JHWH (alleen)
In deze naam ligt een programma van exclusief geloof in JHWH.
Lees meer

Sarefat
Sarefat lag in het gebied waar de Baäl vereerd werd. (Het woord ‘Baäl’ betekent: ‘meester’, ‘heer’, ‘eigenaar’, 'man'. Deze naam gaven de Kanaänieten aan hun goden. De Baäl waren natuurgoden, typisch voor landbouwers en veehouders. Bv. de god van de regen, van de vruchtbaarheid ...)
Dat het gebeuren in deze tekst zich afspeelt in ‘heidens’ gebied, geeft deze tekst een universele betekenis.

Weduwe
Weduwen zijn vrouwen van wie de man overleden is. In het Oude Israël hadden ze het heel moeilijk omdat het inkomen van hun man wegviel. Het waren arme vrouwen, die nauwelijks rechten hadden en die door anderen moesten geholpen worden om in leven te blijven.

Bij de tekst

Historici over Elia

Deze profeet die afkomstig is uit Tisbe in Gilead trad op tussen 870 en 850 voor Christus in het welvarende Noordrijk. Hij woonde waarschijnlijk op de berg Karmel en was verbonden met het profetisch milieu.
Hij was één van de felste voorvechters van het geloof in Jahwe omdat dit door de ligging van Israël in een land met Palestijnse cultuur dreigde te ontaarden en er gevaar was voor vermenging met de Kanaänitische cultuur.

Hij was de inspirator van het verzet tegen de regering van koning Achab die samen met zijn vrouw Izebel, de god Baäl vereerde.
Elia maakte zo'n diepe indruk op zijn tijdgenoten en hun nakomelingen, dat de verhalen over zijn leven uitgroeiden tot wonderverhalen. Zelf schreef hij niets neer en zijn leerlingen evenmin. Pas wanneer de boeken van de Koningen ongeveer 300 jaar later werden samengesteld, laste men enkele legendes over hem in.

Spreken met beelden

De droogte in Israël is een beeld voor de verdorde relaties:
. de relatie mens / God
. de relatie mens /mens

Betekenis

. Jahwe heeft oog voor wie arm en verdrukt is. De manier waarop men met hen omgaat is de maat voor de kwaliteit van de samenleving.
Zijn aandacht wordt niet beperkt door de grenzen van het land waar Hij vereerd wordt.

. Waar de natuur (vertegenwoordigd door Baäl) het laatste woord heeft, geldt het recht van de sterkste. Daar komen arme weduwen van de honger om. Deze tekst maakt duidelijk dat Jahwe in zijn zorg voor de mensen niet aan de natuur gebonden is. Zijn woord beslist wanneer de pot en de kruik leeg zullen zijn.

Een wonderverhaal

Dit verhaal is duidelijk een wonderverhaal. Wonderverhalen werden niet geschreven om precieze feiten weer te geven, maar om de betekenis en het belang van een persoon in de verf te zetten,
In dit geval: Elia, een woordvoerder van God, een profeet, die namens God een arme weduwe overvloedig te eten geeft en tegelijk de mensen oproept om anders te gaan leven (in dit geval: handelen zoals de arme weduwe – delen hoe weinig men ook heeft.)

De weduwe, die woont in het gebied van de Feniciërs, waar koningin Izebel vandaan is, heeft zoveel vertrouwen in de God van Israël dat ze haar laatste eten aan een profeet geeft. Haar vertrouwen wordt beloond: gedurende de hele hongersnood hebben zij en haar gezin voldoende te eten. Zo kan en wil God ook eten geven aan de Israëlieten, als zij weer op Hem vertrouwen en Hem trouw zijn.

Relatie met het Nieuwe Testament

Lucas 4, 25 - 26: verwijst naar dit verhaal
Marcus 12, 41 - 44: ook hier geeft een weduwe alles wat ze bezat.

Bijbel en kunst

B. STROZZI

De profeet Elia en de weduwe van Sarefat (1640/1644)

De Italiaanse kunstschilder Bernardo Strozzi (1581 Genua – 1644 Venetië) wordt ook soms Il Cappuccino genoemd. Hij was in zijn werk beïnvloed door Rubens, Van Dyck en Caravaggio.

Suggestie
Bekijk het schilderij zonder te kijken naar de titel ervan.
- Wie zie je?
- Wat kun je afleiden uit de handen van de drie personen op het doek?
- Wat willen ze met hun gezichten uitdrukken?

Lees het Bijbelverhaal dat bij dit verhaal hoort. (zie hoger: 'Dichter bij de tijd')
- Wie zijn de personen op het doek?
- Wat zouden ze kunnen zeggen?
(Maak eventueel gebruik van tekstballonnen / post-its bij een kopie van dit schilderij.)

- Wat zegt dit verhaal over Elia?
- Wat zegt het over de weduwe?