...page…

Apokalyps 7, 9.14b-17: Het Lam Gods

De tekst

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Daarna zag ik ontelbaar veel mensen,
uit alle rassen, stammen, volken en talen.
Ze stonden voor de troon en voor het Lam.
Ze droegen witte kleren en hadden palmtakken in de hand.
Een van de oudsten zei tegen me:
‘Dat zijn degenen die erg zwaar geleden hebben.
Zij hebben hun kleren wit gewassen met het bloed van het Lam.
Daarom staan zij voor de troon van God,
en vereren Hem dag en nacht in zijn tempel.
Hij die op de troon zit, zal zijn tent over hen uitspreiden.
Zij zullen nooit nog honger of dorst hebben,
en geen last hebben van een zonnesteek of van een hete wind,
want het Lam midden voor de troon zal hen weiden
en hen brengen naar de waterbronnen van het leven.
En God zal al hun tranen drogen.’

Stilstaan bij ...

Palmtakken
De palmtakken verwijzen naar de overwinning die de dragers als martelaar hebben behaald.

Wit wassen in bloed
Omdat men zich dit niet kan voorstellen, wordt dit een heel suggestief beeld. Pijn en lijden, die met bloed gesymboliseerd worden, hebben niet het laatste woord, maar zijn de stap naar overwinning en leven, gesymboliseerd door de witte kleren.

Bloed van het Lam
Dit bloed verwijst naar de kruisdood van Jezus.

Tent uitspreiden
Hiermee maakt Johannes duidelijk dat hij die op de troon zit, bij hen zal wonen.

Waterbronnen van het leven
Een beeld voor redding, verlossing.

Bijbel en kunst

VAN EYCK

Het lam Gods

Wie het Lam Gods van heel nabij wil bekijken, zoals men ter plaatse zelden of nooit kan, kan hier terecht. Je kunt er het altaarstuk zien in een heel hoge resolutie en inzoomen op de allerkleinste details.

Wat laat het retabel zien?
Als het gesloten is
Onderaan
In de buitenste panelen (in het rood): Judocus (= Joos) Vijd, die behoorde tot een rijke familie van financiers, en zijn vrouw Isabella Borluut, de opdrachtgevers van dit retabel. Van Eyck schilderde hen zo natuurgetrouw mogelijk wat niet erg flaterend was voor hen. Zo'n natuurgetrouwe weergave was in die tijd wel uniek.
In het midden: grisailles van Johannes de Doper en Johannes de Evangelist.

In het midden
De boodschap van de engel Gabriel aan Maria.

Bovenregister
In het midden: twee sybillen met links en rechts twee profeten, die de komst van de verlosser voorspelden.

Als het geopend is
Bovenaan in het midden een deësis: ‘Maria, Christus en Johannes de Doper’.
Maria draagt een blauwe mantel die versierd is met edelstenen. Boven haar hoofd zijn er twaalf sterren die verwijzen naar de twaalf stammen van Israël.
Johannes de Doper wijst naar Christus. Hij draagt een kleed van kamelenhaar onder een groene mantel met edelstenen.
Christus draagt een rode mantel die ook versierd is met edelstenen. Achter Hem hangt een soort wandtapijt met een terugkerend motief: een pelikaan die in zijn borst prikt om zijn jongen te voeden en waarop staat Jezus Christus.

De zingende figuren
Deze figuren zingen meerstemmig en niet unisono. Dat is af te leiden uit de verschillende standen van hun mond.

De musicerende figuren
Links tussen de spleet met het orgel en de zijkant van het luik, kan men nog een glimp opvangen van de bediener van de blaasbalg van het orgel.

Adam en Eva
Kaïn en Abel bevinden zich boven deze twee panelen.

Het centrale paneel: Het Lam Gods
Het Lam is een symbolische voorstelling van Christus. Rond zijn kop is een stralenkrans in kruisvorm.
Het bekken van de fontein heeft de twaalf spuitmonden, die verwijzen naar de twaalf apostelen en de twaalf stammen van Israël.

Links van het centrale paneel
. De ridders van Christus. Een verwijzing naar de tempeliers. De ezel tussen de paarden, zou kunnen verwijzen naar Godfried van Bouillon die op een ezel Jeruzalem binnenreed.
. Het paneel met de Rechtvaardige Rechters

Rechts van het centrale paneel
. De bedevaarders met Christoffel en de H. Judocus met zijn attributen van de verschillende bedevaarten.
. De kluizenaars.
Op deze twee panelen is een overwegend Oosterse achtergrond te zien.

Het Lam van het Lam Gods
In het midden van de zestiende eeuw werd het Lam overschilderd om kleine beschadigingen en enkele vroegere slordige restauraties aan het oog te onttrekken.
Bij de restauratie van 1951 haalde men de groene overschilderingen rondom het overschilderde Lam weg en kwamen de twee originele oren te voorschijn. Zo had het Lam een tijd lang vier oren.
Bij de laatste restauratie (2012 - ...) van ‘Het Lam Gods’ werd de overschildering verwijderd die het Lam bijna vijf eeuwen lang bedekte. Zo kijkt men nu naar de grote frontale confronterende ogen van het lam dat Van Eyck origineel schilderde.

De kop van het lam voor en na de restauratie (2012 -...).

Suggesties: Een eigen Lam Gods

“Als het Lam Gods tijdelijk uit de Sint-Baafskathedraal verdwijnt om gerestaureerd te worden, dan schilderen wij toch gewoon een nieuw”, dachten de leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar van leefschool ‘De Oogappel’ in Gent.
Ze werkten per twee vijf weken lang aan een paneel van het Lam Gods. Ze schilderden naar het origineel, schreven teksten voor een bijbehorende audioguide en spraken die in.

Overweging

Frans Mistiaen s.j.

Zich toevertrouwen

Het boek der Openbaring stelt ons voor te kijken naar een visioen
om ons duidelijk te maken wat het uiteindelijk doel is
van alles wat wij doen en zijn: nl. eeuwig, goddelijk-gelukkig leven.
En daarvoor wordt dan het beeld gebruikt
van een hemelse gemeenschap rond een Lam op de troon,
(denk aan het prachtig schilderij van Van Eyck te Gent).

Maar onze tranen zijn nog niet allemaal van onze ogen gewist.
Als wij in de wereld rondom ons of in ons eigen hart kijken,
dan kunnen wij de indruk hebben
dat wij nog te midden van de grote verdrukking zitten.
En toch erkennen wij, gelovigen, reeds in onze wereld van vandaag,
tekenen van een groeiende liefdeskracht die aan het verrijzen is.
Langzaam maar zeker, doorheen pijnlijke omwegen soms,
is onze wereld en zijn wijzelf op weg
naar meer menselijkheid, naar grotere vrijheid, naar echte gemeenschap.
Het verdeelde Duitsland werd weer één land.
Ondanks nieuwe conflicten zijn er tekenen van vrede in Centraal Afrika.
En de Europese volkeren groeien,
doorheen zware financiële crisissen
en enorme sociale uitdagingen zoals de migrantenstroom,
naar grotere solidariteit, eenheid en verhinderen van oorlog,
door voortdurend en onaflatend onderling overleg.
Wij hopen echt dat dit allemaal stappen zijn
die bijdragen tot de groei van Gods gemeenschap.

Het is nuttig regelmatig het visioen van ons ideaal voor ogen te houden,
niet om uit de harde realiteit van het nu te vluchten,
wel om inspiratie en een duidelijke richting te hebben
om de huidige situatie juist te helpen verbeteren.
Want wie een hoopvol perspectief bezit,
leeft nu meer ondernemend, meer edelmoedig,
dan wie denkt dat alles toch maar zinloos is
en zal eindigen in het niets.
Wij, christenen zijn dus geen doemdenkers,
maar mensen met een hoopvolle visie,
die nu reeds onze schouder zetten onder initiatieven die gaan
in de richting van die eeuwige, goddelijke levensgemeenschap.

Maar waarom dat beeld van het Lam
dat aan heel de gemeenschap errond de kerninspiratie geeft.
Omdat het Lam het symbool is van de onschuldige en weerloze zelfgave.
Christus als Lam in het centrum zetten, wil zeggen
dat heel die gemeenschap als kern van zijn levensenergie aanvaardt,
niet de macht en het geweld, maar wel de liefdevolle zelfgave
van de weerloze, gekruisigde en verrezen Jezus.
Volgelingen van Jezus zijn dus mensen die ervoor kiezen
de liefde die zich opoffert voor anderen centraal te stellen
en niet de macht en de overheersing over de anderen.
De zichzelf opofferende liefde, dat wordt uitgebeeld door het Lam.