…page…

Jezus Sirach 27, 4-7: Wijze woorden

De tekst

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Zoals er afval blijft liggen als men een zeef schudt,
zo komt de kwalijke kant van een mens naar boven
als hij spreekt.

Zoals het vaatwerk van de pottenbakker
in de oven wordt getest,
zo kan men een mens toetsen aan zijn uitspraken.

Zoals de vrucht van de boom het werk van de kweker laat zien,
zo tonen de overwegingen van een mens
wat zijn bedoelingen zijn.

Prijs een mens niet
vooraleer je zijn overwegingen hebt gehoord,
want daar moet je hem aan toetsen.

Bij de tekst

Betekenis

Het woord van mensen is wat de zeef is voor de bloem, de oven voor het werk van de pottenbakker, de vrucht voor de boom.
Woorden maken de zuiverheid van de mens, zijn sterkte en zijn kwaliteiten duidelijk.

Wijsheid

‘De wijsheid van Jezus Sirach’ behoort samen met de boeken Job, Psalmen, Spreuken, Prediker, Hooglied en Wijsheid van Salomo tot de wijsheidsliteratuur. Dat is literatuur die levenswijsheid wil overdragen, ervaringswijsheid, trouw aan de Tora en respect voor God.

Schrijver

Jezus Sirach zou een Schriftgeleerde geweest zijn die zijn boek rond 200 voor Christus schreef in Jeruzalem, in het Hebreeuws, de taal van de Bijbel.
Zijn kleinzoon die in 132 in Egypte was gaan wonen, vertaalde het boek in het Grieks, waardoor het verspreid werd in de toenmalige hellenistische wereld.
De schrijver schreef in een omgeving, waarin de joodse traditie sterk beïnvloed werd door de hellenistische cultuur.

Het boek

Het boek werd opgenomen in de Septuagint, de naam voor de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Bijbel (250-50 voor Christus). Het Hebreeuwse origineel dat in de vergetelheid raakte, werd intussen is al voor bijna driekwart teruggevonden.

Het boek ‘Wijsheid van Jezus Sirach’ (ook: ‘Ecclesiasticus’, vrij vertaald: ‘kerkboek’) is een deuterocanoniek boek. Dat wil zeggen dat dit boek geen deel uitmaakt van de canon (= een officiële lijst) van de Hebreeuwse Bijbel, maar toch door de katholieke kerk en de oosters-orthodoxe kerken als gezaghebbend wordt ervaren. Sixtus van Siena gebruikte het woord ‘deuterocanoniek’ voor het eerst in 1566. Hiermee bedoelde hij dat het boek in tweede instantie behoorde tot de officiële Bijbel (Gr. deuteros = tweede; canon = maatstaf, richtsnoer).

Suggesties

Grote kinderen

SPREKEN MET BEELDEN

De taal van een joodse leraar

Je moet er eens op letten als het regent in een film.
Meestal is dat water uit een spuit
die de indruk geeft van regen te zijn.
Je kunt je nu afvragen waarom iemand die een film maakt
de moeite doet om het te laten regenen.
Als je dan aandachtig kijkt naar alle opnamen waarbij het regent,
dan kun je zien dat er dan in de meeste films iets gebeurt
dat verdrietig is of pijn doet.
Je zou bijna kunnen zeggen
dat de cineast, die een film maakt, de natuur laat wenen
zodat men beter kan aanvoelen
dat er in de film iets gebeurt dat pijnlijk of droevig is.

Deze manier van spreken is heel oud.
In de Bijbel, waarin we teksten kunnen lezen
die 2500 jaar neergeschreven werden, doet men ook zoiets:
men kijkt naar de natuur of naar een menselijke bezigheid
en men ziet er een beeld in van iets
wat voor de mens belangrijk is.

Zo was er lang geleden - bijna 2200 jaar-
een joodse leraar die Jezus Sirach heette.
Luister eens naar wat Jezus Sirach zag
en wat hem dat leerde.

Hij zag de vrouwen een zeef schudden
zodat de onzuiverheden in de zeef achterbleven.
Wat in de zeef achterbleef
konden de vrouwen niet gebruiken voor het eten
en daarom gooiden ze dat ook weg.
Jezus Sirach dacht daarbij het volgende:
dat is net zo als met het spreken van de mens:
als je een mens laat spreken,
kun je daarin ontdekken wat zijn slechte kanten zijn.

Jezus Sirach keek ook naar het werk van de pottenbakker
en hij zag dat het getest werd
door de warmte van de oven,
want als het niet goed gemaakt is,
barst het en kan het niet meer gebruikt worden.
Hij dacht daarbij: dat is net hetzelfde als met de mens:
ook hij wordt getest door wat hij zegt
als hij met iemand spreekt.

Als Jezus Sirach in een boomgaard rondliep,
dan zag hij aan het fruit
hoe goed de kweker ervoor gezorgd had
en hij dacht dan:
Ook de mens kun je herkennen aan zijn woorden,
want hierin verneem je zijn manier van denken en voelen.

En Jezus Sirach besloot:
Zeg dus niets over een mens,
vooraleer hij gesproken heeft,
want in al wat hij zegt, kun je hem leren kennen.

VERTELLEN

De drie zeven

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007, p. 50)

Op een dag kwam er een man bij de Griekse filosoof Socrates.
Hij zei: ‘Luister, Socrates,
ik wil je iets belangrijk over je vriend zeggen.’

‘Wacht even,’ zei Socrates,
‘wat je aan mij wilt vertellen,
heb je dat door de drie zeven laten gaan?’
‘Drie zeven?’ vroeg de man verbaasd.

Socrates zei:
‘De eerste zeef is de zeef van de waarheid.
Weet je wel zeker dat wat je me wil zeggen waar is?
De man zei: ‘Neen, ik heb het horen zeggen en ...’

‘Misschien,’ zei Socrates, ‘heb je wel de tweede zeef gebruikt.
De zeef van de goedheid.
Misschien is het niet helemaal waar, wat je wilt zeggen,
maar het is minstens iets goed over mijn vriend.
Aarzelend antwoordde de man:
‘Nee, het is eerder het tegendeel.’

Toen zei Socrates:
‘Laten we de derde zeef proberen: de zeef van het nut:
Is het wel nuttig om dat allemaal te vertellen?’
‘Nuttig?’ vroeg de man, ‘Niet helemaal ...’
Het werd stil.

Toen zei Socrates:
‘Vriend, als wat je me wilt zeggen over mijn vriend,
niet waar is, of goed, of nuttig,
dan wil ik het eigenlijk liever niet weten.
Ik raad je zelfs aan het te vergeten.’

Naar Plato

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 27 februari 2019, p. 1)

In veel huishoudens gebruikt men bijna geen zeef meer.
Etenswaren zijn zo goed als men ze koopt en bewaren perfect
zodat men een zeef amper nog nodig heeft voor wat men daar vroeger mee deed:
een product verkrijgen zonder steentjes, zonder kaf, zonder wormpjes.

Daarom ook kon Socrates vroeger dat zeven gebruiken
als een beeld om te zeggen wat hij te zeggen had.
‘Als je over iemand wilt spreken,’ zei hij,
‘laat dat dan eerst door drie zeven gaan.’

Er is veel kans dat Socrates
het nu niet meer over drie zeven zou hebben.
Sinds machines dat werk grotendeels overnamen
staan we er zelfs niet meer bij stil dat dit nog gebeurt.

Socrates zou kunnen getroffen zijn over de snelheid
waarmee mensen via sociale media met elkaar communiceren.
Hij zou daarom wellicht suggereren tijd te maken
om even stil te staan bij een aantal vragen:

Is wat ik wil zeggen wel echt waar?
Is wat ik wil zeggen positief?
Is wat ik wil zeggen wel nuttig?
Drie vragen die het versturen van een bericht even opschorten.

En net dat beetje tijd kan het grote verschil maken
tussen pesten of niet,
tussen positief bijdragen aan de maatschappij of niet,
tussen oorlog en vrede.