Exodus 14, 21-15, 1: God redt zijn volk

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 104-105)

Toen hield Mozes zijn stok omhoog boven de zee. De Heer liet de hele nacht een harde oostenwind waaien. Het water stroomde naar twee kanten, en er kwam droge grond tevoorschijn. Rechts en links was een muur van water. Daartussen konden de Israëlieten door de zee lopen, over droge grond.

De Egyptenaren achtervolgden de Israëlieten. Alle soldaten, paarden en wagens van de farao gingen achter hen aan, de zee in. Maar vlak voordat het ochtend werd, keek de Heer vanuit de wolk en het vuur naar de Egyptenaren. Hij zorgde ervoor dat ze in paniek raakten. De wielen van hun wagens kwamen vast te zitten, en ze konden bijna niet meer vooruitkomen. ‘We moeten vluchten!’ riepen ze. ‘De Heer helpt de Israëlieten. Hij vecht tegen ons!’
Toen zei de Heer tegen Mozes: ‘Houd je arm boven de zee. Dan stroomt het water terug. Het zal over de soldaten van Egypte en over al hun wagens heen stromen.’
Mozes deed dat. Toen het ochtend begon te worden, stroomde het water terug. De Egyptenaren vluchtten tegen de stroom in. De Heer stuurde hen zo de golven in. Het water stroomde over het leger van de farao, dat achter de Israëlieten aan gegaan was. Het stroomde over al zijn wagens en al zijn soldaten. Iedereen verdronk.

Maar de Israëlieten waren dwars door de zee gegaan. Ze liepen over droge grond, tussen muren van water. Zo redde de Heer hen op die dag van de Egyptenaren. De Israëlieten zagen hen dood op het strand liggen. Toen begrepen ze met hoeveel kracht de Heer de Egyptenaren verslagen had. Ze kregen grote eerbied voor de Heer. Ze vertrouwden op hem en op zijn dienaar Mozes.

Mozes zong samen met de Israëlieten dit lied voor de Heer:
‘Ik zing voor de Heer!
Hij is machtig en sterk.
Alle paarden en soldaten
heeft hij de zee in gejaagd.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Mozes strekte zijn hand uit over de zee
en God deed die de hele nacht terugwijken
door een sterke oostenwind.
Hij maakte van de zee droog land en de wateren spleten vaneen.
Zo trokken de Israëlieten over de droge bodem de zee,
terwijl het water links en rechts een muur vormde.
De Egyptenaren begonnen hen te achtervolgen.
Alle paarden van de farao, zijn wagens en zijn wagenmenners
gingen achter de Israëlieten aan de zee in.
Tegen de morgen richtte God vanuit de wolkkolom en de vuurzuil
zijn blik op het leger van Egyptenaren en bracht ze in verwarring.
Hij liet de wielen van de wagens scheeflopen
zodat ze maar moeizaam vooruit kwamen.
De Egyptenaren riepen:
`Vlucht voor de Israëlieten, want hun God strijdt tegen ons.'
Toen zei God tegen Mozes: `Strek je hand uit over de zee,
dan zal het water terugstromen over het leger van de Egyptenaren.'
Mozes deed dat
en toen het licht werd vloeide de zee terug naar haar gewone plaats. Omdat de Egyptenaren er tegen in vluchtten,
dreef God hen midden in de zee.
Het water vloeide terug en overspoelde wagens en wagenmenners,
heel het leger van de farao
dat de Israëlieten op de bodem van de zee achterna ging.
Niet één bleef gespaard.
Intussen waren de Israëlieten over de droge bodem
door de zee getrokken,
terwijl het water links en rechts van hen een muur vormde.
Zo redde God op die dag Israël uit de greep van Egypte.
Israël zag de Egyptenaren dood op de kust liggen.
Toen Israël dit machtig optreden van God tegen Egypte zag,
begon het respect te krijgen voor God.
Ze vertrouwden God en zijn dienaar Mozes.

Toen zongen Mozes en de Israëlieten dit lied voor God:
'Ik wil zingen voor God,
want Hij is de Hoogste:
paard en ruiters wierp Hij in zee.'

Stilstaan bij ...

Mozes
Klik hier voor meer info.

Paarden
Wat paarden toen betekenden in een leger, betekenen nu tanks en zware wapens.

Bij de tekst

Historische waarde

Onder leiding van Mozes vluchtte een groep Hebreeën uit Egypte. Ze trokken naar het oosten, doorheen een drassig gebied, een uitloper van de Rode Zee.
Maar geen enkel Egyptisch document deze Uittocht uit Egypte. Het hele gebeuren was voor de Egyptenaren wellicht een onbelangrijk incident dat betrekking had op een bevolkingsgroep die voor hen marginaal was. Bovendien denkt men dat de Israëlieten niet allemaal tegelijk als één groep uit Egypte trokken.
Men veronderstelt ook dat er minstens twee belangrijke uittochten waren, omdat de Bijbel het over twee verschillende routes heeft: de ene overlevering heeft het over een vluchtroute langs de Middellandse Zee over een smalle landtong, zodat de reis ’s nachts ‘tussen de wateren’ doorging. Tegen deze weg pleit dat de kustweg door Egyptische vestingen omzoomd was. De andere overlevering heeft het over de weg die liep langs Suez en in zuid-oostelijke richting naar de Sinaï.

Vreemd is ook dat men de Uittocht voorstelt als een gebeurtenis die het hele joodse volk heeft meegemaakt, terwijl er voor de tijd van David helemaal geen sprake was van één volk. Alleen de groepen van Mozes en Jozua bleken herinneringen te hebben aan de Uittocht uit Egypte.

Het hele verhaal van de Uittocht lijkt in de eerste plaats bedoeld voor de joden die leefden in ballingschap in Babylonië (zesde eeuw voor Christus). De verhalen van de Uittocht uit Egypte legden ze op hun leven: hun ballingschap in Babylonië vergeleken ze met de slavernij in Egypte van hun voorvaderen. Dat aan die slavernij een einde kwam, was voor hen de bron waaruit ze kracht konden putten om uit te zien naar het einde van hun ballingschap.

Mirakel of natuurfenomeen?

Waar de Hebreeën de zee hebben overgestoken of over welke zee het precies gaat, is helemaal niet bekend. Sommige archeologen leggen een verband tussen de doortocht door een droge zee en de uitbarsting van een vulkaan in de Middellandse zee, waarbij het water eerst zeer sterk terugtrok, en nadien in één grote golf (tsunami) terug kwam.

Anderen zeggen dat de Hebreeën aan de rand van een zee konden vluchten omdat door eb en een felle wind het water weggetrokken was. Zo konden ze op sommige plaatsen doorheen het water de overkant bereiken. Toen de Egyptenaren hetzelfde wilden doen, ging de wind liggen. Het water vloeide terug. Ze raakten met hun strijdwagens vast in de modder en kwamen om ...

God zorgt!

Toen de Bijbel geschreven werd, was men er helemaal niet bezorgd om precieze historische informatie over de Uittocht uit Egypte te geven. Wat belangrijk was, was dat God de Israëlieten duidelijk had gered, dat God met hen was.
Om elkaar en anderen daarvan te overtuigen werd die doortocht steeds indrukwekkender voorgesteld, tot de Israëlieten door muren van water trokken.
De Uittocht werd gelovig geïnterpreteerd zodat die de zorg van God voor zijn uitverkoren volk kon illustreren. Hij was machtiger dan de goden van de Egyptenaren. Hij was trouw aan zijn verbond.
Zo werd de uittocht uit Egypte hét beeld van de zorg van God om zijn volk.
Telkens als Israël een crisis meemaakte (bijvoorbeeld: ballingschap in Babylonië), dacht het hieraan terug en trok het zich eraan op.

Relatie met het Nieuwe Testament

1 Korintiërs 10, 1-6
"Jullie moeten goed weten, broeders, dat onze vaderen wel allen onder de wolk zijn geweest en allen door de Zee zijn getrokken; en allen zijn ze door wolk en zee in Mozes gedoopt, en allen aten ze hetzelfde geestelijk voedsel en allen dronken dezelfde geestelijke drank want ze dronken uit een geestelijke rots die met hen meeging, en die rots was de Christus maar in de meesten van hen heeft God geen welbehagen gehad; want ze werden neergeveld in de woestijn. Deze gebeurtenissen zijn een les voor ons, opdat we niet, zoals zij, slechte dingen zouden begeren."

Lees meer

In de doortocht door de zee, zag Paulus een beeld van de redding door het doopsel. Om de gelovigen die gedoopt waren te waarschuwen dat ze nu zeker waren van het heil, vertelde hij dat heel wat Hebreeën in de woestijn niet gespaard bleven voor afval, hoewel zij allemaal door het water heen gered waren

Bijbel en kunst

ANONIEM

De strijdwagens van de farao (14e eeuw voor Christus)

Op deze houten kist, die gevonden werd in de graftombe van farao Toetanchamon te Thebe (het vroegere Luxor), zijn de strijdwagens van de farao te zien.

Suggesties

Grote kinderen

ONDERZOEKEN

Een verhaal bij een feest

(C. LETERME in Samuel plus, uitgeverij Averbode, 2012 nr 5)

Bij belangrijke feesten hoort niet alleen een maaltijd of een dag vrijaf, maar ook een verhaal.
De kinderen maken een lijst van allerlei feestdagen die ze kennen. Ze zoeken of er een verhaal bij hoort, en of er gerechten zijn die doorgaans op dat feest gegeten worden.

FEEST	VERHAAL	ETEN
Pasen	verrijzenis van Jezus	lam; paaseieren
Kerstmis	geboorte van Jezus	kalkoen
Driekoningen	het bezoek van de wijzen	driekoningentaart
Eigen verjaardag	eventueel: verhaal over de geboorte	verjaardagstaart
Sintemaarten	eventueel: verhaal van Sint-Maarten	sintemaartenskoeken
Sinterklaas	eventueel: verhaal van Sint-Nicolaas	snoep; nicnac
???	???	???

Bij Pasen hoort het verhaal van de verrijzenis van Jezus.
Ook de eieren horen erbij: ze drukken op hun manier 'verrijzenis uit: het leven gaat verder.
Het lam dat sommigen op die dag eten, herinnert aan het joodse paasfeest dat ook Jezus gevierd heeft: rond het joodse paasfeest gingen joden naar Jeruzalem, waar ze in de tempel een lam lieten slachten, dat daarna door familie en kennissen werd opgegeten. Bij het eten van dit lam vertelden de joden het verhaal dat voor een deel tijdens de paaswake verteld wordt. Het behoort tot het grote verhaal van de uittocht uit de slavernij in Egypte, het trekken door de zee en de woestijn, om na veertig jaar aan te komen in het Beloofde Land.

Driemaal het verhaal van de Uittocht uit Egypte

De joden vonden de Uittocht uit Egypte heel belangrijk.
Daarom kun je er in de bijbel veel over lezen.
. Exodus 14, 21-25 (Mozes)
. Exodus 15, 1-6 (Myriam)
. Psalm 114

Toch zijn die verhalen niet dezelfde.
Hoe zou dit komen?
. er was een andere schrijver
. de schrijvers werden door iets anders getroffen

En toch lijken deze verhalen wat op elkaar.
- Wat is in de drie verhalen hetzelfde?
(de uittocht; het geloof in God)

VERDIEPEN

Spreken in beelden

(A-D DEROITTE, C. LETERME in Samuel, uitgeverij Averbode, 2012 nr 5)

Dit oude verhaal vertelt niet alleen over een gebeurtenis die lang geleden plaatsvond.
Het vertelt ook over ons leven. Heel veel elementen in de tekst zijn een beeld, een symbool voor iets wat wij nog steeds in ons leven herkennen.
Verbind elke mogelijke betekenis met een element uit het verhaal.

Egypte	O	O	begeleiding
Zee	O	O	bescherming
God	O	O	vrijheid
Mozes	O	O	het onbekende
Beloofde Land	O	O	slavernij, geweld

Correctiesleutel
Egypte: slavernij, geweld
De zee: het onbekende
God: bescherming
Mozes: begeleiding
Het Beloofde Land: vrijheid

BELEVEN

Tocht naar de vrijheid

(naar: C. LETERME in Samuel plus, uitgeverij Averbode, 2012 nr 5)

Materiaal
. een wit (of bleek) stuk stof (oud laken) van ongeveer 1m²
. schildersmateriaal of stiften

Verloop
Vertel:
Elke joodse vader vertelt dit verhaal over de uittocht aan zijn kinderen met Pesach, het joodse paasfeest. Met Pasen beluisteren christenen dit verhaal tijdens de paaswake, want: wat er jaren geleden met het joodse volk gebeurde, is ook met Jezus gebeurd.
De kinderen vatten het verhaal van de uittocht in drie grote lijnen en trekken het door naar het leven van Jezus.
Jezus heeft onder ons geleefd, Hij is door de woestijn (dood) gegaan om verder te leven bij God (Beloofde Land)

	Joodse volk	Jezus
Weggaan uit..../ ... verlaten	Egypte	het leven
Gaan door	de woestijn	de dood
Aankomen in	het Beloofde land	het leven bij God

Verdeel de groep in drie groepjes. Geef elke groep een stuk stof en schildersmateriaal. Hierop schildert de eerste groep wat aan Egypte doet denken, de tweede groep geeft de woestijn weer, de derde groep het Beloofde Land.
Laat de kinderen eerst nadenken over de kleur (met welke kleur geven we Egypte weer? de woestijn? het Beloofde Land?) De kleur die de kinderen uiteindelijk kiezen is minder belangrijk dan de reden die ze aangeven voor hun keuze.
Daarna bespreken ze onder elkaar wat ze nog op het doek zullen aanbrengen aan ideeën uit het Oude Testament, het leven van Jezus en de actualiteit, die bij hun onderwerp aansluit. Enkele kinderbijbels kunnen hen hierbij inspireren.

ACTUALISEREN

De Uittocht gebeurt nog steeds!

De kinderen proberen het verhaal van de Uittocht zo creatief mogelijk te verwoorden voor mensen van onze tijd.

Eerst beelden zij het verhaal uit zoals het staat in Exodus 13-15. Drie groepjes beelden elk een onderdeel van het verhaal uit (tableau vivant).
- Verdrukking:
het volk zucht onder de verdrukking in Egypte
- God redt:
het volk trekt door de Rode Zee en wordt gered / God neemt het op voor zijn volk
- Dank:
het volk eert en dankt God voor zijn reddende nabijheid

Daarna gaan dezelfde groepjes aan het werk om in onze tijd situaties van onderdrukking te herkennen en te zien in het licht van Exodus 13-15.
Met behulp van krantenknipsels en foto's belicht elk groepje een situatie uit het wereldgebeuren en verduidelijkt hoe redding en bevrijding mogelijk is.

VERTELLEN

Mozes en de Rode Zee

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Uitgeverij Averbode 2007, p. 214)

Een jongen kwam terug van school.
‘Wat heb je vanmorgen geleerd?’
vroeg zijn moeder.
Hij antwoordde:
‘Vanmorgen vertelde de juf over Mozes
toen hij achter de vijandelijke linies ging
om de joden te redden van de Egyptenaren.
Toen ze bij de Rode Zee kwamen,
liet Mozes de genietroepen een pontonbrug bouwen.
En toen ze allemaal aan de overkant waren,
keek hij om en zag de Egyptenaren met tanks
achter hen aankomen.
Toen nam Mozes zijn GSM
om het hoofdkwartier te zeggen
dat ze bommenwerpers moesten sturen
om de brug op te blazen.
Zo werden de joden gered.’
De moeder keek verbaasd naar haar zoon
en vroeg:
‘Heeft de juf dat werkelijk zo verteld?’
Hij zei: ‘Nee, eigenlijk niet,
maar als ik het op haar manier had verteld,
dan zou je het toch niet geloven...’

Het leger van de farao

(C. LETERME, Parels van verhalen, Uitgeverij Averbode 2019, p. 95)

De rabbi vertelde in geuren en kleuren over de uittocht uit Egypte:
over Mozes die de Israëlieten door de Rode Zee leidde
en over het leger van de farao dat in de Rode Zee verdronk.

Eén van de jongens zei: ‘Eigenlijk wel een naar verhaal:
paarden en soldaten uit Egypte die in de Rode Zee verdrinken!
Wilde God zoiets?’

Zijn rabbi vertelde toen het volgende:

‘Toen Israël feestvierde op de overzijde van de Rode Zee,
wilden de engelen in de hemel ook een feestje bouwen.
Maar God verbood het hen. Hij zei:

‘Dat de Israëlieten feest vieren is te begrijpen.
Maar jullie zouden beter moeten weten!
Die Egyptenaren en hun paarden zijn ook schepselen van mij!’’

(Naar een joods verhaal)

Jongeren

ZINGEN / BELUISTEREN

Lied: ‘Go down Moses’

een klassieke negro-spiritual, die zich gemakkelijk in een toegankelijk Nederlands laat vertalen.
Een suggestie voor grote kinderen en jongeren?

Versie 1

When Israel was in Egypt's land: Let my people Go!
Oppress'd so hard they could not stand, Let my people Go!

Refrein:
Go down Moses, 'way down in Egypt's land:
Tell ol' Pharaoh, Let my people go.

The Lord told Moses what to do: Let my people Go!
To lead the children of Israel through, Let my people Go!
Refrein

Your foes shall not before you stand: Let my people Go!
And you'll possess fair Canaan's land, Let my people Go!
Refrein

I believe without a doubt: Let my people Go!
A Christian has a right to shout, Let my people Go!
Refrein

Versie 2

When Israel was in Egypt's Land, Let my people go,
Oppressed so hard they could not stand, Let my people go.

Refrein
Go down, Moses, Way down in Egypt's Land.
Tell ol' Pharaoh, Let my people go.

Thus saith the Lord, bold Moses said, Let my people go,
If not, I'll smite your first-born dead, Let my people go.
Refrein
Refrein Let them come out with Egypt's spoil, Let my people go.
Refrein

The Lord told Moses what to do, Let my people go,
To lead the Hebrew children through, Let my people go.
Refrein

O come along Moses, you'll not get lost, Let my people go,
Stretch out your rod and come across, Let my people go.
Refrein

As Israel stood by the waterside, Let my people go,
At God's command it did divide, Let my people go.
Refrein

When they reached the other shore, Let my people go,
They sang a song of triumph o'er, Let my people go.
Refrein

Pharaoh said he'd go across, Let my people go,
But Pharaoh and his host were lost, Let my people go.
Refrein

Jordan shall stand up like a wall, Let my people go,
And the walls of Jericho shall fall, Let my people go.
Refrein

Your foes shall not before you stand, Let my people go,
And you'll possess fair Canaan's land, Let my people go.
Refrein

O let us all from bondage flee, Let my people go,
And let us all in Christ be free, Let my people go.
Refrein

We need not always weep and mourn, Let my people go,
And wear these slavery chains forlorn, Let my people go.
Refrein

Het lied van de uittocht

(muziek: Go down Moses / tekst: Huub Oosterhuis)

Toen Israël in Egypte zat
Koning laat ons gaan
toen 't volk geen god en koning had
Koning laat ons gaan
God riep: Mozes Ik ben uw God voortaan
spreek dan, Mozes, roep:
Koning laat ons gaan.

En 't volk toog uit op Mozes' woord
God zal met ons gaan
De zee, die 't zag, vlood ijlings voort
God zal met ons gaan
Vlucht maar, bergen, als rammen hiervandaan,
spring dan, heuvels, want
God zal met ons gaan.

De goden van Egypteland
God zal met ons gaan
die mogen schreeuwen moord en brand
God zal met ons gaan
Goud en goden, nu hebt gij afgedaan.
Bergt u, doden, want
God zal met ons gaan.

Hun mond is stom; zij spreken niet
God alleen bestaat
hun handen, ha, die tasten niet
God alleen bestaat
Hij is machtig en eeuwig duurt zijn naam.
Schenk ons leven, o
God blijf met ons gaan.

Wij bieden u al wat wij zijn
omdat Gij bestaat
Weest Gij ons brood in de woestijn
omdat Gij bestaat
Mensen, broeders, biedt Hem uw leven aan;
God zal met ons
door dood en leven gaan.