Judas
Wie was hij?
Hij was één van de twaalf apostelen van Jezus. Alle evangelisten noemen hem telkens als laatste in de rij apostelen, met als toevoeging: die Hem (Jezus) heeft uitgeleverd' of 'die verrader werd.
Hij wordt met de naam Iskariot aangeduid om hem te onderscheiden van de apostel Judas Taddeüs.
Judas zou een Zeloot geweest zijn, die de komst van het Rijk van God wilde bespoedigen met geweld.
Volgens de evangelist Johannes was hij de penningmeester van de groep en stal hij uit de gemeenschappelijke kas die hij beheerde (Johannes 12, 4-6)
Volgens Matteüs heeft Judas Jezus verraden voor dertig zilverstukken.
Over zijn dood zijn er in het Nieuwe Testament twee versies:
.
Nadat hij spijt kreeg over zijn daad, omdat de gevolgen ervan wellicht veel drastischer waren dan hij had bedoeld, gaf Judas de zilverstukken terug en ging zich ophangen. (Matteüs 27, 5) Daarna kocht men met de dertig zilverstukken een stuk land als begraafplaats voor de vreemdelingen.
.
Met de zilverstukken kocht Judas een stuk grond. (...) Hij viel voorover en barstte open, zodat zijn ingewanden naar buiten puilden. (Handelingen 1, 18)
De naam Judas Iskariot
Judas: Griekse vorm van de naam Juda.
Iskariot kan betekenen:
.
'Man uit Keriot', een plaats in Judea. Dit kan slaan op Judas zelf of op zijn vader. Als Judas werkelijk uit Keriot afkomstig was, was hij de enige apostel die niet uit Galilea was.
.
'Dolkman, bandiet', een Aramese aanpassing van het Griekse Sikarios. Dit zou dan verwijzen naar het feit dat Judas tot de verzetsbeweging van de Zeloten behoorde.
.
'Bedrieger, valse' in het Aramees. Een verwijzing naar Judas als verrader van Jezus.
Relatie met Jezus
Men veronderstelt dat Judas Jezus verraden heeft omdat hij ontgoocheld was in Jezus:
. Jezus wilde zich niet openlijk voordoen als de Messias
. Jezus stelde zich niet duidelijk op als de vijand van Rome.
Het kan ook dat hij nog dertig zilverstukken tekort kwam om een akker te kopen.
Judas in het Nederlands
Iemand een 'judas' noemen
Iemand een verrader, een oneerlijk mens noemen.
judasloon
Het geld dat men gebruikt om iemand te overhalen iemand te verraden.
Judaskus
Een teken dat normaal vriendschap en trouw uitdrukt, gebruiken om iemand een loer te draaien of zelfs te verraden.
Judassen
Iemand geniepig plagen, kwellen, treiteren.
Judasoog
Een kijkgaatje in een deur waarmee men ongemerkt kan zien wie er voor de deur staat.
Judasstreek
Een verraderlijke streek.
Judaspenning
Een tweejarige plant waar een platronde vrucht aan komt. Wanneer de twee buitenste wanden van de vrucht verwijderd zijn, is er een zilverglanzend tussenschot dat doet denken aan een zilverstuk.
Volgens een legende zou Judas de zilverstukken onder zijn galg hebben laten vallen toen hij zich verhing. Daaruit groeide de judaspenning.
Judasboom
Aan deze boom zou Judas zich opgehangen hebben - maar in het evangelie van Matteüs is er nergens sprake van een boom.
Judas Iskariot en kunst
Voorstelling
Judas Iskariot wordt doorgaans voorgesteld:
.
met een beurs in de hand of aan zijn riem. Deze beurs herinnert eraan dat Judas de financiën beheerde van de groep rond Jezus.
.
zonder aureool, in een donkerder kleur of in profiel. Vaak staat hij klaar om te vertrekken, waarmee de kunstenaar duidelijk maakt dat hij niet echt meer bij de groep leerlingen hoort.
Suggestie
Zoek wie Judas is in de volgende kunstwerken.
Hoe kun je dat zien?
ANONIEM
De dood van Judas
Het evangelie volgens Judas
Dit gnostisch document, dat geschreven werd tussen 130 en 170 na Christus, beslaat ongeveer 26 papyrusbladen en maakt deel uit van een oude Egyptische codex van 66 papyrusbladen. Dit evangelie wordt apokrief genoemd, omdat het niet opgenomen is in het Nieuwe testament zoals christenen dat nu kennen.
Het manuscript gaat over de drie laatste dagen van Jezus voor zijn uitlevering. Jezus openbaart geheimen aan zijn leerlingen en vooral aan Judas. Judas blijkt de ware en bevoorrechte leerling van Jezus te zijn: hij krijgt apart onderricht over geheimen die niemand ooit gezien heeft. Jezus voorspelt dat Judas alle generaties zal beheersen en dat de ster van Judas de ster is die de weg zal wijzen.
Op het einde van de tekst levert Judas Jezus over aan de schriftgeleerden voor een som geld. Hij doet dat in opdracht van Jezus. Zo is Judas geen verrader, maar iemand die een instrument is in Gods plan.
Bart Demyttenaere: Brief aan Judas
De brief
(Kerknet, 27 mei 2021)
Geachte heer Iskariot,
Beste Judas,
Op Paasdag herdenken en vieren alle christenen ter wereld Jezus’ verrijzenis. Ik neem aan dat hét christelijk hoogfeest bij uitstek voor jou bittere herinneringen oproept. Onvermijdelijk komt jouw verraderlijke rol in Jezus’ arrestatie alweer uitvoerig in alle christelijke kerken en gebedshuizen aan bod.
De evangelisten zijn niet mals voor jou geweest, ook al liep jij drie jaar lang trouw in het voetspoor van je Meester. Je volgde Hem overal, je was net als je elf medediscipelen diep onder de indruk van Zijn woorden en daden en net als hen begreep je niet altijd wat Hij bedoelde.
Achteraf is het makkelijk oordelen. De evangelist Johannes omschrijft je als een frauduleuze penningmeester die geld stal uit de gemeenschappelijke kas die jij beheerde. Matteüs noemt je een verrader, maar hij heeft het ook onomwonden over de diepe wroeging die je tot op het bot verteerde. Je poging om je misdaad recht te zetten door de dertig zilverstukken aan je opdrachtgevers terug te geven, konden de verschrikkelijke gevolgen van je beslissing niet meer ongedaan maken.
Het kwaad was onherroepelijk geschied en jij trok je conclusies. Enkele dagen voor de marteldood van je Meester stapte je uit het leven. Je zag geen uitweg meer en beging de grootste doodzonde die een mens in die tijd kon maken.
Al bijna twee millennia sta jij in christelijke middens symbool voor de slechtste eigenschappen in een mens.
Jij bent het vleesgeworden kwaad, dat zelfs in onze moderne taal uiterst negatieve connotaties oproept. Mensen judassen elkaar, geven een judaskus of lappen iemand een judasstreek.
De grote kunstenaars die vaak in opdracht van kerkelijke instanties meesterwerken produceerden, beeldden jou als vanzelfsprekend negatief en zonder aureool af. Caravaggio tooide je met een onverzorgde baard, Boudichon gaf je een donkere huidskleur en vele onbekende schilders uit de renaissance onderscheidden je van je medeleerlingen door een opvallende rosse haardos en dito baard. Op zijn Laatste Avondmaal bedacht Leonardo Da Vinci jou met een gemene blik en diepliggende, holle ogen. Hij portretteerde je zelfs buiten de groep van de andere apostelen.
Je collega’s leven in vele taalvariaties tot vandaag in de voornamen van miljoenen pasgeboren kinderen door. Ik ken ontzettend veel Marken, Tomassen, Johannen, Filippen en Andrés.
Zelf ben ik naar de apostel Bartolomeus vernoemd, maar een klein Judasje heb ik nooit ontmoet.
Tweeduizend jaar na Jezus’ executie blijf jij het zinnebeeld voor al wat slecht is, Judas. Geheel onterecht volgens mij.
Je bent het slachtoffer van eeuwenlang zwartwit-denken, voor gelovige christenen de ideale zondebok om hun eigen tekorten in een grijs en dus genuanceerd perspectief te kunnen plaatsen. ‘Ik heb gelogen, gestolen of bedrogen, maar mijn fouten stellen niets voor in vergelijking met wat Judas heeft gedaan.’
Maar al te vaak gaan gelovigen voorbij aan de eenvoudige vaststelling dat jouw navrante daad uiteindelijk leidde tot Jezus’ schijnproces, het offer van de Mensenzoon en vooral Zijn verrijzenis, waardoor hij het lijden van de hele wereld op Zijn schouders nam.
Wat zou ik hebben gedaan als ik in jouw sandalen stond?
Zou ik – net zoals jij – eieren voor mijn geld gekozen hebben en mijn eigen hachje hebben gered? Zou ik in staat zijn tot collaboratie met de bezetter of de rol van verzetsstrijder op me nemen? Zou ik me als een angsthaas achter een pilaar verstoppen? Zou ik gewetenloos kunnen verder leven met een brandend schuldgevoel vanbinnen?
Ook je medeleerlingen gingen niet allemaal vrijuit. Simon Petrus verloochende Jezus tot driemaal toe en Tomas eiste na Jezus’ heropstanding keiharde bewijzen van Jezus’ terugkeer.
Tenslotte ben ik ervan overtuigd dat God je vergeven heeft. Je betoonde immers onmiddellijk spijt over je daad.
Wat dat betreft was Jezus tijdens zijn korte doortocht tussen de mensen glashelder. Ik citeer Hem voor de vuist weg: ‘Heb je naaste lief zoals jezelf. Bied je vijand de andere wang toe. Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. Oordeel niet of je zult zelf geoordeeld worden,…’ Dat zijn slechts enkele sterke voorbeelden van diepmenselijke uitspraken waarvan jij een van de levende getuigen was.
Voortaan krijgt Pasen voor mij een diepere dimensie. Tijdens het feest van Jezus’ verrijzenis zal ik ook speciaal aan jou denken. Aan jou en de kleine Judas die af en toe in elke mens de kop opsteekt. Ook in mij.
Met milde groeten, Bart Demyttenaere
Suggesties
. Zoek op het internet hoe Judas wordt afgebeeld.
Omdat er geen foto's waren in de tijd van Judas, hebben we er nu het raden naar hoe hij er uit zou gezien hebben.
Ga je akkoord met de manier waarop kunstenaars Judas afbeelden?
Waarom wel? Waarom niet?
. Waarom vindt Bart Demyttenaere dat het niet ok is om Judas zo eenzijdig te benaderen.
(Ook andere apostelen gaan niet vrijuit; nogal eenzijdig wit-zwart-denken; zou ik het beter gedaan hebben?)
. Welke uitspraken van Jezus haalt Bart Demyttenaere aan om Judas milder te beoordelen.
Vind je dat terecht? Gaat Bart Demyttenaere hierbij een stap te ver?
Judas in bijbelin1000seconden.be
Matteüs
Matteüs 26, 14-25: Judas verraadt Jezus
Matteüs 26, 14-56: Verraad van Judas en laatste avondmaal
Matteüs 27, 3-10: Judas krijgt spijt
Marcus
Lucas
Johannes
Johannes 13, 21-33.36-38: Verraders
Handelingen van de apostelen
Handelingen 1, 15-17.20a.20c-26: Een opvolger voor Judas