Opdracht van de Heer

Benaming

Tot 1969 noemde men het feest op 2 februari: 'Maria Lichtmis'. Het feest werd veertig dagen na de geboorte van Jezus gevierd en sloot de kersttijd af.
Het licht in deze benaming verwijst naar Simeon die Jezus een 'licht voor alle mensen' noemt. (Evangelie op Lichtmis: Lucas 2, 22-40)
In de natuur komt het licht met Lichtmis zichtbaar terug: het donkerste van de winter is voorbij.

Sinds 1969 wordt dit feest 'De opdracht van de Heer' genoemd. (Merk de accentverschuiving op: van Maria naar Jezus, de Heer)
Het feest staat nu op zichzelf en maakt geen deel meer uit van de kersttijd.

Voorgeschiedenis

Bij de eerste christenen vond er op de veertigste dag na Kerstmis een lichtprocessie plaats, die de oude Romeinse processie ter ere van Demeter verving. Demeter was bij de Romeinen de aarde-moeder en de godin van de liefde. Ze zocht haar dochter Persefone (de godin van de vruchtbaarheid) met brandende kaarsen.

Lichtmis in weerspreuken

Schijnt met Lichtmis de zon door de toren,
komt er net zoveel kou als van tevoren.

Als met Lichtmis de zon door de boomgaard schijnt,
zal het een goed appeljaar zijn.

Lichtmis helder en klaar,
twee winters in een jaar.

Lichtmis helder en rein,
het zal een lange winter zijn.

Zolang de leeuwerik voor Lichtmis zingt,
zolang na Lichtmis zijn lied niet klinkt.

Storm en sneeuw met Lichtmis,
komt de lente vroeg gewis,
blijft het echter heldere lucht,
dan is de lente weggevlucht.

Symboliek

Kaarsen
Kaarsen in de kerk zijn symbool voor Jezus Christus zelf, het Licht dat God laat kennen (= openbaring) voor alle volkeren. (Woorden van Simeon in het evangelie van 'Lichtmis')

In heel wat parochies krijgen de gelovigen de kans om kaarsen te laten wijden. Zo worden gewone kaarsen een kaars met een extra betekenis:
. ze zeggen iets over het geloof van mensen in Jezus Christus, het licht in de wereld.
. ze zeggen iets over de wil van mensen om zich in te zetten vanuit dit geloof, zodat de schaduw van het kwaad geen kans meer maakt.

Als christenen een gewijde kaars aansteken willen ze met dit gebaar uitdrukken dat ze 'Jezus' licht' willen laten schijnen over de wereld en er op hun manier aan willen meewerken.

In vele bedevaartsplaatsen verspreid over de wereld steken gelovigen kaarsen aan 'als gebed'.

Zo vragen Indianen in Guatemala in een ritueel aan God om vruchtbaarheid voor hun akkers. Voor ze die bewerken graven ze in de vier hoeken van een akker maïs (hun basisvoedsel). Op die plaatsen en in het midden van de akker branden ze dikke kaarsen. Ze blijven bij de kaarsen waken en bidden tot ze helemaal opgebrand zijn. Ze loven God en vragen om zijn zorg. Dit kan verschillende dagen duren.

Gebruiken

.
Vroeger kende men het gebruik dat moeders hun kind kwamen toewijden in navolging van Maria. Dit heette 'zijn kerkgang doen'. Nu nodigen veel parochies rond Lichtmis de gezinnen uit waar het voorbije jaar een kindje gedoopt werd. Meestal werd een doopviering in beperkte familiekring gevierd. Maar met Lichtmis worden die gezinnen, midden in de parochiegemeenschap geplaatst in een liturgie met kinderzegen. Zo wil de Kerk stilstaan bij de betekenis van de komst van een kind in het gezin:
- Stilstaan en verwonderd zijn om de geboorte
- Stilstaan bij de betekenis van dit doopsel en de consequenties hiervan in de opvoeding van het kind.

.
Op Lichtmis worden kaarsen gewijd, die in een kaarsjesprocessie gebruikt worden, of die meegenomen worden naar huis. Vroeger gebruikte men ze bij speciale gelegenheden (wanneer iemand stervende was, bij hevig onweer).

.
In een aantal gezinnen bestaat nog steeds de gewoonte om met Lichtmis pannenkoeken te bakken:

In dit gebruik zou de feestelijke start van een nieuw landbouwseizoen voortleven.
Klik hier voor een aantal recepten.

Lichtmis in 60 seconden

Klik hier om in 60 seconden het belangrijkste te vernemen over Lichtmis.

Godsdiensten en 'Licht'

Hindoeïsme

Hindoes vieren Divali, een feest waarmee het oude jaar wordt afgesloten. Dat gebeurt de laatste avond voor de nieuwe maan in oktober of november. Ze versieren dan huizen en straten met duizenden olielampen en laten verlichte papieren vlotjes op de rivieren wegdrijven. Ook bergen en heiligdommen baden in een zee van licht.
De hindoes vertellen die dag over de dood van koning Narakasura, die lang geleden in India leefde. Hij was een heel slechte koning. Toen hij stierf, was het nieuwe maan. Buiten was het pikdonker. Toen zijn dood bekend werd, barstte het feest los. Overal brandden de mensen lichtjes. Sindsdien vieren de hindoes zijn sterfdag elk jaar opnieuw bij nieuwe maan.

Zo vieren de hindoes met Divali de overwinning van het goede op het kwade, van het licht op de duisternis. Het is een blij feest, want het licht is een teken van succes en hoop. Het feest geeft hen ook de kans om hun fouten goed te maken en een beter leven te leiden. Hindoes gaan met Divali naar de tempel.
Er wordt met Divali lekker gegeten en veel gesnoept.

Boeddhisme

Loy Krathong viert men vooral in Thailand. Het wordt gevierd op de dag van de volle maan van de twaalfde maan-maand. 'Loy' betekent 'varen' en 'krathong' is een 'bootje' in de vorm van een lotusbloem. Op dat feest willen mensen afscheid nemen van de donkere momenten uit hun leven. Ze willen vergeving over hun zondig handelen dat eerder duisternis heeft doen ontstaan dan licht, waarheid en goedheid.
Tijdens de volle maan van november viert men Mae Kongkha, de godin van de rivier. 's Avonds gaat iedereen naar de oever van een kanaal of een rivier om een 'krathong' te water te laten. Dit is een bootje in de vorm van een lotusbloem, gemaakt van een bananenblad of van papier. Daarin steekt men bloemen, een kaars en wierookstokjes. Die worden in brand gestoken als de Krathong op het water wordt gezet.
Er wordt gezegd dat hoe langer het bootje blijft drijven op het water, hoe meer geluk men zal hebben in het komende jaar.

De mensen in Thailand geloven dat de Krathongs hun fouten en misstappen (zonden) mee over het water nemen en dat de stroom van lichtjes hen licht en geluk brengt in hun leven.

Jodendom

De joden vieren Chanoeka, een lichtfeest dat acht dagen duurt.
Ze herdenken dan de herinwijding van de tempel in Jeruzalem in 164 voor Christus.
De joden konden dan na een lange tijd van vervolging, weer de erediensten verzorgen in hun eigen tempel. Ze vertellen dat er maar één kruikje olie over was om de grote menora (= kandelaar met zeven armen) brandend te houden. Dat kruikje was elke ochtend opnieuw vol, acht dagen lang, tot er terug olie was die men kon gebruiken.
Daarom vieren de joden Chanoeka met een bijzondere kandelaar, de chanoekia: in deze kandelaar staan acht kaarsen op een rij, en een aparte plaats voor de negende kaars waarmee de andere worden aangestoken.

Op de eerste dag steekt men een kaars aan, op de tweede dag weer een, enzovoort. Ten slotte branden op de laatste avond alle kaarsen.
Chanoeka is bij de joden een huiselijk feest waarbij men allerlei spelletjes speelt.

Islam

Het geboortefeest (Mawlid an-Nabi) van de profeet Mohammed wordt gevierd als een lichtfeest. Deze profeet bracht het licht in de wereld.
Op die dag worden zowel in de moskee als thuis gedichten voorgelezen of verhalen verteld over Mohammed.

Suggesties

EVEN TESTEN

Een zin met gaten

(Kerk en leven , 31 januari 2007, Huppelkrant 884)

Kun jij de volgende zin lezen?
Vul de klinkers aan.

.p 2 f.br..r. v..r.n w. M.r.. L.chtm.s
M.r..dr..gt J.z.s .p .n d. t.mp.l.

VERDIEPEN

'Licht in de wereld'

De kinderen denken naar aanleiding van Lichtmis na over de vraag hoe zij net als Jezus willen proberen een 'licht' in de wereld te zijn.
Ze schrijven dit op een kaartje dat ze extra versieren en met een kleurrijk lint aan een kaars vast maken.

VERTELLEN

Pannenkoeken

(K. JANSSEN, Een jaar vol kleur)

‘Pannenkoeken! Roept Pieter blij, terwijl hij de deur van de keuken opengooit.
‘Ik dacht al dat ik zoiets rook!’ Hij schuift zijn schooltas tegen de muur. ‘Het is toch geen zaterdag?’ Papa maakt een wijde zwaai met de pan.
De koek slingert door de lucht, draait om en landt nog net in de pan.
Alleen pap keert op die manier pannenkoeken om. Mama gebruikt gewoon een spatel.
Pieter vindt papa’s jongleerpannekoeken veel spannender.
‘Vandaag is het Lichtmis’, zegt papa raadselachtig.
‘En het spreekwoord zegt: al is een vrouwtje nog zo arm, met Lichtmis maakt ze haar pannetje warm.
Op Lichtmis moet je dus pannenkoeken eten!’
Sara rent de keuken in. ‘Pannenkoeken! Mmm!’ zegt ze.
‘Dekken jullie de tafel?’ zegt papa.
Even later stopt Sara een dikke rol pannenkoek met bruine suiker in haar mond.
Het smaakt verrukkelijk. ‘Is het maar één keer per jaar Lichtmis?’ vraagt Pieter.
Papa lacht. ‘Helaas wel. Het is eigenlijk het feest van de opdracht van Jezus in de tempel.
Dat gebeurde bij de joden zes weken na de geboorte. Zo staat het in het evangelie van Lucas.
Jozef en Maria gaan met Jezus naar de tempel en brengen een offer.
Ze ontmoeten er Simeon en Anna, twee oude wijze mensen,
die al voorzien hoe belangrijk Jezus zal worden.
Zo vertelt Lucas het aan zijn lezers.’
‘Maar waarom heet het dan Lichtmis?’ wil Sara weten.
‘Heel vroeger al werden er op die dag optochten gehouden met fakkels en kaarsen’, vertelt papa.
‘De christenen namen dat over door op Lichtmis alle kaarsen te wijden
die dat jaar in huis of in de kerk gebruikt zouden worden.
Zo’n kaars staken mensen dan aan als het onweerde bijvoorbeeld,
om zo Gods bescherming te vragen.’
‘Daarstraks vertelde je over de opdracht van Jezus in de tempel’, zegt Pieter.
‘Dat doen ze toch nu niet meer, kinderen opdragen in de kerk?’
‘Toch is er in veel parochies nog een soort kinderzegening’, zegt papa.
‘Lichtmis is een kinderfeest en een Mariafeest.
De eerste babytijd is voorbij en dankzij de goede zorgen van moeder en vader
groeien de kinderen op tot echte kinderen van God.’ (…)
‘Maar nu weet ik nog altijd niet waarom we vandaag pannenkoeken eten’, vraagt Pieter zich af.
‘Ik weet het ook niet, Pieter’, geeft papa toe. ‘Het is een oude gewoonte.
Dat heb je wel gemerkt aan het spreekwoord over die vrouw en haar pannetje.
En spreekwoorden moet je altijd respecteren.’
Pieter lacht. ‘Ik ken nog een spreekwoord’, zegt hij. ‘Lest best.’
En hij pikt de laatste pannenkoek van de schaal.

DOEN

Kleuren

Pannenkoeken

Klik hier voor een aantal recepten van pannenkoeken.

Knutselen

Lichtjes

Materiaal
. Glazen potjes, bokaaltjes ...
. Theelichtjes
. Aluminiumfolie
. Schaar; eventueel: perforator

Verloop
De kinderen verfrommelen een vel aluminiumpapier rond het glazen potje tot het er mooi rond past. Daarna nemen ze de folie er even voorzichtig van af om er figuurtjes in te knippen of gaatjes in te perforeren. Daarna brengen ze het aluminiumfolie terug rond het potje.
Ze zetten er een theelichtje in.

TIPS
Gebruik deze lichtjes
. als aanleiding om het evangelie op het feest 'De opdracht van de Heer' te vertellen of voor te lezen.
. als versiering op de tafel waaraan pannenkoeken gegeten worden.

Glaslantaarn

(naar: E. GEETS en J. WOUTERS, Muzisch met Jezus, speels en creatief de jaarkring rond, uitgeverij Averbode 2007, p. 23)

Materiaal
. glazen potjes
. transparant papier (geel, oranje, rood)
. witte, in water oplosbare lijm
. lijmkwasten
. schaaltjes
. theelichtjes

Verloop
Scheur het gele transparante papier in stukjes (de grootte van een duimnagel)
Scheur vlammetjes uit het oranje en het rode papier.
Meng in een schaaltje knutsellijm met een beetje water. Breng met een lijmkwast een beetje verdunde lijm aan op een potje.
Druk stukjes geel papier vast in de lijm. Bedekt zo de bovenste helft van het potje.
Kleef rode en oranje stukjes papier op de onderste helft van het potje. De vlammetjes mogen elkaar gedeeltelijk bedekken.
Overschilder het potje met verdunde knutsellijm. Laat goed drogen.
Zet een theelichtje in het potje.

Lampion

Materiaal
1 groot glas, zwart blad (de hoogte van het blad is de hoogte van het glas. De breedte van het blad is de grootste omtrek van het glas.
Schaar, lijm, 1 theelichtje

Verloop
Vouw het blad dubbel in de lengte. Vouw het dan nog eens een drie (alsof het een accordeon zou zijn).
Vouw dit alles in twee.
Knip met een schaar eenvoudige vormpjes (driehoeken, halve cirkels) uit op de plaats van de vouwen (dus niet waar er geen vouwen zijn.
Vouw daarna het blad open en plooi de vouwen zo dat je een cilinder krijgt. Plak dit rond het glas. Zet het theelichtje in het glas en steek het aan.

Raamdecoratie

BIDDEN

Licht als het donker is

(Kolet JANSSEN)

Lieve Jezus,
soms ben ik bang in het donker.
Dan ben ik blij met een lichtje.
Het geeft me een veilig gevoel.

Mensen kunnen ook lichtjes zijn voor elkaar:
als mijn vriend me verdedigt,
als papa me verrast,
als mijn zus iets liefs doet.

Ik kan ook een lichtpuntje zijn voor anderen:
als ik mijn oma opbel,
als ik mijn mama help,
als ik speel met mijn broertje.

Jezus, Jij bent het licht voor ons allemaal.
Je geeft ons altijd opnieuw een duwtje in de rug.
Je laat ons nooit in de steek.
Dank Je wel.

Bij de zegening

Goede God,
Op deze feestdag van het Licht
zegenen wij deze kinderen.
Mogen ze in onze liefde
uw liefde voelen.
Laat ze goede wegen gaan,
en zo kinderen van het licht zijn.

Jezus, een licht

(C. Leterme)

God, onze Vader,
Jezus is voor ons een licht.
In wat Hij zegt toont Hij ons
de weg die we in ons leven kunnen gaan.
Wat donker was krijgt kleur,
wat ongelukkig maakt wordt vervangen door geluk

Daarom willen christenen ook als ‘licht’ zijn:
Geluk brengen waar men ongelukkig is,
Steun brengen waar men geen moed meer heeft
Gezelschap bieden waar men alleen is.

God, onze Vader,
we danken U voor Jezus,
die licht bracht in onze wereld,
voor alle mensen.

We danken U voor dit geschenk
dat we overal willen geven
waar we ook komen.

Overwegingen

Toon Hermans

Lichtpuntjes

"Lichtpuntjes,
soms zijn ze groot,
soms zijn ze klein.
Je hoeft ze niet te zoeken,
je kunt ze ook zijn."

Kolet Janssen

Waarom Lichtmis ook een beetje schuurt

(K. JANSSEN in de blog van de auteur, 5 februari 2023)

Lichtmis is het feest waarop de gedoopte kinderen van het afgelopen jaar in onze kerk (en in vele andere) feestelijk worden onthaald. We dragen het nieuwe leven met een diep gevoel van dankbaarheid en geluk de kerk binnen. Ik vind het elk jaar een ontroerend moment en dit jaar zal dat nog extra zo zijn, want mijn dochter en schoonzoon zijn erbij met onze kleindochter op de arm.

Een kind is altijd goed nieuws. Het is een concreet bewijs van Gods geloof in mensen, van onze hoop ondanks alles, van ons engagement naar de toekomst toe. De gretigheid waarmee kinderen hun eigen mogelijkheden en de wereld ontdekken spreekt voor zich. Je moet al een hart van steen hebben om kinderen te fnuiken in hun drang om te groeien. Haast iedereen laat zich inpalmen door de nieuwsgierigheid van kinderen. Wie zou hen vertellen dat het leven geen zin heeft, dat onze aarde een tranendal is? We laten ons liever meevoeren op hun enthousiasme.

Want de toekomst is aan hen. Mijn kleindochter heeft nog geen weet van wat voor problemen haar allemaal boven het hoofd hangen. Ze schatert bij het woordje ‘Poetin’, ze proeft het glyfosaat in het drinkwater niet, ze denkt dat er elke dag genoeg leuks te beleven zal vallen en dat haar ouders alle problemen voor haar zullen oplossen. Als ze valt, is ze na een minuutje getroost in de warme armen van iemand om haar heen.

Daarom schuurt Lichtmis een beetje. Onze wereld is geen paradijs en we zijn bang voor de dag dat de kinderen daar achter komen. We zouden de wereld willen veranderen voor al die graaiende handjes en gretige oogjes in de kerk. We zouden de problemen willen wegwerken en zorgen dat het Rijk van God alvast een heel stuk sneller werkelijkheid wordt. Maar we weten maar al te goed dat dat niet in onze macht ligt.

Alhoewel. Het is al begonnen, ook al zien we het niet altijd. Mosterdzaadjes worden grote bomen. Als we durven geloven en daarnaar leven, is alles mogelijk. In elk geval kunnen we een mantel van liefde weven om elk kind in te hullen, zodat de opdoffers van het leven minder hard aankomen. En tenslotte staat God aan onze kant. Een betere supporter is niet te vinden.

Hindoeïsme

Uit de Upanishaden

Het woord 'Upanishad' betekent: ‘neerzitten bij’. Het verwijst naar het zitten van de leerling aan de voeten van de meester. Daarom betekent Upanishad ook 'onderrichting'.
De Upanishaden werden in het Sanskriet geschreven, de taal van het oude India. Die taal wordt nu niet meer gesproken, maar wel nog gebruikt in het hindoeïsme, zoals het Latijn in het christendom.

Dit vers geeft aan wat de betekenis is van licht in het hindoeïsme. Het is het tegengestelde van: duisternis, bedrog en dood. Licht zelf heeft te maken met eeuwig leven en waarheid.
Een betekenis die ook in de Bijbel terug te vinden is.