Marcus 2, 23-28: Aren plukken op een sabbat
Matteüs 12, 1-8 // Marcus 2, 23-28 // Lucas 6, 1-5
De tekst
’Bijbel in gewone taal’
(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1582)
Op een keer liepen Jezus en zijn leerlingen door de korenvelden. Het was die dag sabbat. De leerlingen van Jezus plukten koren om iets te eten. De farizeeën zeiden tegen Jezus: ‘Kijk nou! Waarom doen uw leerlingen iets dat op sabbat verboden is?’
Maar Jezus zei tegen hen: ‘Jullie weten toch wel wat David ooit gedaan heeft, toen hij en zijn mannen erge honger hadden? Dat was in de tijd dat Abjatar priester was. David ging de tempel in en hij at van het offerbrood. Alleen priesters mogen dat eten.
Maar David at dat brood toch, en zijn mannen deden dat ook.’
Jezus zei verder: ‘De sabbat is gemaakt voor de mens. De mens is niet gemaakt voor de sabbat. Ik ben de Mensenzoon. Ik bepaal wat je op sabbat mag doen.’
Dichter bij de tijd
(Bewerking: C. Leterme)
Op een dag – het was sabbat –
wandelde Jezus met zijn leerlingen door de korenvelden.
Onderweg plukten zijn leerlingen aren om iets te eten.
Een paar farizeeën zagen dat en zeiden tegen Jezus:
- Kijk eens, ze doen iets wat niet mag op sabbat.
- Ik zal jullie eens iets vertellen over onze koning David, zei Jezus.
Op een dag waren hij en zijn soldaten totaal uitgehongerd.
Nergens vonden ze een kruimel brood.
Toen ging David zomaar de tempel binnen naar het heilige der heiligen,
een plaats waar alleen de hogepriester mocht komen.
Daar nam hij van de offerbroden en at die op.
Hij nam er ook om aan zijn soldaten te geven.
En Jezus zei:
- De sabbat is gemaakt voor de mens en niet de mens voor de sabbat.
Daarom is de Mensenzoon ook heer van de sabbat.
Stilstaan bij…
Sabbat
Dit Hebreeuws woord betekent vermoedelijk ‘zevende dag’.
Bij de joden is sabbat de laatste dag van de week, dé dag om dankbaar te zijn om wat God geschapen heeft. Net zoals God bij het scheppen van hemel en aarde de zevende dag rustte, houden de joden op met werken op sabbat.
Om die rustdag veilig te stellen zodat men God beter kon loven en tijd had om zijn woord te beluisteren, legden Schriftgeleerden een lijst aan van meer dan 360 wetten, die bepaalden wat men op die dag niet mocht doen. (Bijvoorbeeld: men mocht niet oogsten, geen water putten, meer dan 1 km stappen)
Omdat Jezus die wetten voor de sabbat vaak overtrad, konden de Farizeeërs moeilijk in Hem de Messias zien, want in hun ogen was Hij een zondaar.
Wat de sabbat is voor de joden, werd de zondag voor de christenen.
Aren plukken
Volgens de joodse wet mocht men niet oogsten op sabbat. De Farizeeën vonden dat 'aren plukken' onder dit verbod viel.
Offerbroden / Toonbroden
Deze broden - het waren er twaalf- lagen op een tafel in het heilige der heiligen van de tempel. Alleen de priesters mochten ervan eten.
Bij de tekst
Bedoeling
In twee gevallen doet men iets wat volgens de wet niet mag:
. David en zijn soldaten eten van de offerbroden in de tempel
. De leerlingen van Jezus plukken aren op een sabbat.
Toch wordt dit toegestaan:
. voor de soldaten van David,
Argument: in noodsituaties kunnen en mogen wetten overtreden worden. (‘Nood breekt wet’)
. voor de leerlingen van Jezus
Zo wordt duidelijk dat de geest van de wet belangrijker is dan de letter ervan. Het plukken van enkele aren is lang niet te vergelijken met het oogsten van een veld.
Een wet is nooit zo absoluut, dat er geen uitzonderingen op kunnen zijn. Het is niet omdat de wet zegt dat iets goed of slecht is, dat dat daarom ook zo is in een concrete situatie.
Daarom zegt Jezus: ‘De sabbat is gemaakt voor de mens’. Hiermee zegt Hij dat de mens belangrijker is dan de sabbat en de wetten die er omheen werden geweven. Een wet heeft uiteindelijk de bedoeling een hulp te zijn voor de mens.
Interessant om weten
In de parabel van de barmhartige Samaritaan (Lucas 10, 25-37) zegt Jezus met een verhaal hetzelfde als in deze evangelietekst (Marcus 2, 23 - 28).
De omstanders wisten dat de priester en de leviet de neergeslagen man niet konden helpen als ze zich hielden aan de wetten van de tempel. Maar de Samaritaan ...
Bijbel en kunst
J. TISSOT
Farizeeën en Herodianen spannen samen tegen Jezus (1890)
James Tissot (1836-1902) was een Frans schilder en illustrator. De laatste 17 jaar van zijn leven schilderde hij vooral Bijbelse taferelen.
Suggesties
Grote kinderen
ONDERZOEKEN
Een aparte dag
Vooraf
Verzamel een aantal illustraties met activiteiten die eigen zijn aan een weekdag (werk / school / bus / opvang / ...) en met activiteiten die typisch zijn voor een zondag (eucharistieviering / langer aan tafel / samen aan tafel /...).
TIP_
Bij gebrek aan foto’s kun je dit ook beknopt noteren op woordkaarten.
Verloop
Leg de illustraties in het midden van de kring.
- Wat zie je op die illustraties?
- Op welke dag doe je wat er op die illustraties te zien is?
Verdeel de illustraties in twee groepen: wat op een gewone dag gebeurt, en wat op een zondag gebeurt.
Stel vast dat het aparte van een zondag kan zijn:
meer tijd hebben voor elkaar en voor God.
VERDIEPEN
Gesprek bij de tekst uit de Bijbel
- Wat was in deze twee situaties verboden?
- Waarom hielden David en Jezus geen rekening met dat verbod?
Probeer in eigen woorden te zeggen wat Jezus bedoelt met: ‘De sabbat is gemaakt voor de mens’.
Belangrijk
De twee verhalen geven aan dat gewetensvol handelen nog verder gaat dan het opvolgen van wetten.
EVEN TESTEN
Wie zegt wat?
Kies uit de volgende lijst: priester - Jezus – leerlingen – David – farizeeër – soldaten.
- 'Wij hebben honger.'
- 'Dit is heilig brood. Neem het maar, want er is niets anders.'
- 'Het is niet omdat het sabbat is, dat jullie honger moeten lijden.'
- 'Jullie plukken aren op sabbat. Dat is strafbaar!'
- 'Ik dank je, want anders moesten we honger lijden'
VERTELLEN
Verboden te feesten!
(C. LETERME, Parels van verhalen, Averbode 2019, p. 154)
Er was eens een land waar de mensen heel graag feesten.
Maar ze dronken altijd te veel bier zodat er ongelukken gebeurden.
‘Daar moet ik wat aan doen’, dacht de koning
en hij verbood rode neuzen.
Maar de mensen maakten hun gezicht wit
en hij verbood witte gezichten.
Toen gebruikten ze maskers en feestmutsen, maar ook die verbood hij.
Toen de mensen zich gingen verkleden, werd dat ook verboden.
Jaren later, op een winteravond, liep de koning over straat
In een huis hoorde hij muziek:
mensen vierden stiekem de verjaardag van een ziek meisje.
Er waren clowns met witte gezichten en verkleedkleren,
Ze hadden rode neuzen opgezet en lachten en zongen.
De koning herinnerde zich hun liedje en begon zacht mee te zingen.
‘U wordt gearresteerd! U heeft een rode neus, en dat is verboden!’
‘Ja maar,’ zei de koning, dat komt door de kou!’
‘U heeft een wit gezicht, en dat is verboden!’
‘Dat komt door de schrik!’
‘U hebt zich verkleed als de koning, en dat is verboden!’
‘Maar ik BEN de koning!’ stamelde de koning.
De echte koning zou hier nooit staan zingen, dachten de soldaten,
want zingen is verboden!
Daarom brachten ze de koning naar de gevangenis.
De volgende dag, schrokken ze.
Hun gevangene was WEL de koning!
‘We deden alles precies volgens de wet’ zeiden de soldaten.
‘Jullie hebben mij gisteren een mooie les geleerd!’ lachte de koning.
‘Nu begrijp ik hoe dom ik was!
Wetten moeten er zijn om mensen te helpen, niet om ze te beperken!
Vanaf vandaag mag iedereen weer feestvieren.
Maar ik maak wel één nieuwe wet:
iedereen met een rode neus moeten mijn soldaten gratis thuisbrengen!’
Wat je waard bent
(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Averbode 2007, p. 354)
Een meester nam een briefje van 50 euro
en vroeg aan zijn leerlingen:
‘Wie van jullie wil dit briefje?’
Alle handen gingen omhoog.
Toen frommelde hij het briefje en vroeg:
‘Wie wil dit briefje nog krijgen?’
De handen bleven in de lucht.
Toen liet hij het briefje
op de grond vallen,
trapte erop met zijn schoenen
en raapte het toen op.
Het was helemaal verkreukt en vuil.
‘Is er nog iemand die dit briefje wil?’
Alle handen opnieuw de lucht in.
Toen zei de meester:
‘Wat ik ook deed met het geldbriefje,
jullie wilden het steeds hebben,
want het verminderde niet in waarde:
het bleef 50 euro waard.
Vaak worden mensen in hun leven getrapt,
opzij geschoven,
door het slijk gehaald,
door wat wij zeggen,
of door allerlei omstandigheden.
Ze denken dan dat ze niets meer waard zijn.
Maar wat er ook gebeurd is of zal gebeuren,
ze blijven hun waarde behouden.’
Jongeren
ONDERZOEKEN
Terugblik op het tweede hoofdstuk van Marcus
Wat doet Jezus?
- zegt tot de lamme: uw zonden zijn vergeven (a)
- eet met tollenaars en zondaars (b)
Wat doen de leerlingen?
- ze onderhouden een vastendag niet (c)
- ze plukken aren op een sabbat (d)
Wat valt hierbij op?
Bij deze vier handelingen worden telkens wetten van Israël overtreden. Nl.:
- de verplichtte sabbatsrust (d)
- verboden omgang met bepaalde sociale groepen
Bv. Samaritanen, melaatsen, tollenaars (b)
- religieuze wetten:
. men mag God niet lasteren (a)
. vastendagen (c)
Gevolg
De religieuze leiders van Israël smeden plannen om Jezus uit de weg te ruimen.
Overwegingen
A. W. Wilson Tozer
Het verschil
"Een farizeeër is moeilijk voor anderen en gemakkelijk voor zichzelf, een spiritueel mens is gemakkelijk voor anderen en hard voor zichzelf."
J. Brugman
Meer dan regeltjes
(J. BRUGMAN, Prettige zondag, Kinderwoorddiensten voor het jaar B, Gooi en sticht, 1993, p. 108)
“Er zijn mensen die angstvallig vasthouden aan wetten en regels. Soms zelfs ten koste van hun eigen geluk en dat van anderen. Ze gehoorzamen de Wet zonder na te denken en gebruiken hun eigen gezonde verstand niet.
Het vasthouden aan regels geeft natuurlijk wel een stuk veiligheid en zekerheid. Je weet precies wat wel en niet mag. Je kunt geen scheve schaats rijden! Maar wetten zijn gemaakt voor het geluk van de mensheid en dat zien die wetsgetrouwen wel eens over het hoofd. Ze denken niet na waarom die wetten aan ons zijn gegeven en waar het ten diepste om gaat. In ons verhaal vergeten ze dat de sabbat bedoeld is om je bewust te worden van Gods schepping en van het Verbond dat God met Israël sloot. Dat houdt in dat wij daardoor medeverantwoordelijk zijn geworden voor Gods schepping, voor de mens op deze aarde.
Dat is wel even een andere invulling dan wat die farizeeën ervan maakten: braaf de regeltjes in je hoofd prenten!”
Frans Mistiaen s.j.
Rustdag: teken dat God de mens het leven gunt!
Oorspronkelijk was de sabbat een goede instelling.
De Israëlieten hadden in Egypte moeten werken als slaven.
Maar, eenmaal uit Egypte weggetrokken
en in hun eigen land aangekomen,
hadden zij als vrij volk beslist
een "vrije" dag van de week toe te wijden aan Jahweh,
hun Bevrijder en Heer van de Schepping.
De strenge strekking binnen het jodendom
had echter in de loop der jaren van deze "dag van vrijheid"
een ondraaglijke dwang gemaakt.
Men had een lijst opgesteld van 39 werken
die op sabbat verboden waren.
o.a. wat aren plukken met de hand.
Dat mocht niet, want "je mocht op sabbat niet oogsten!"
De voorschriften werden dus zodanig overdreven geïnterpreteerd
dat de oorspronkelijke bedoeling totaal verloren ging.
Op die manier werd godsdienst een muggenzifterij.
Joden die een beetje nadachten,
zullen dat ook wel niet zo strikt hebben nageleefd.
Maar zoals altijd, waren het de eenvoudigen en de zwakkeren
die het slachtoffer werden van het ongenadig systeem.
Diegenen die zich niet konden verdedigen
tegen die strenge wetgeleerden,
beleefden in Jezus' tijd de sabbat in ieder geval
eerder met een gevoel van verplichting, schuld
en schrik om verkeerd te doen tegenover Jahweh,
dan als een gelovige met een vrij en dankbaar hart.
Jezus die ons geen eisende, dreigende en straffende God
wilde leren kennen, maar de God van de liefde,
- een God die zonder dwang uitnodigt tot wederliefde -
zal dus onvermijdelijk die godsdienstverplichtingen doorbreken,
en aan de sabbat, de dag van God,
zijn oorspronkelijke bedoeling teruggeven:
een dag om de mensen te laten voelen
dat zij mogen leven als vrije kinderen van God.
De rustdag is in feite het teken
dat God de mens het leven in Zijn schepping echt gunt.
Zou het niet deugddoend zijn dat wij onze rustdag
weer op die manier gingen waarderen.
Wij die tijdens de weekdagen hard werken
- en dat is goed -
wij hebben het toch nodig te tonen
dat een mens geen werkslaaf is.
De rustdag is een dag om het leven te bevorderen,
een dag waar uitdrukkelijk tijd wordt besteed
aan de belangrijkste waarden van de mens:
dankbaarheid tegenover God, de Heer van het leven,
samenzijn met medemensen
en genieten van de weldaden van de schepping.
Dat betekent dus concreet:
deelnemen aan een religieuze viering,
een familiebijeenkomst houden of een vriendenbezoek brengen
en een natuurwandeling maken...
maar geen prestatiewerk verrichten.