Matteüs 6, 7-15: Het onzevader

Matteüs 6, 7-15 // Marcus 11, 25-26 // Lucas 11, 1-4

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1529)

Als je bidt, moet je niet steeds maar door blijven praten. Dat doen de mensen die andere goden vereren. Ze denken: Hoe meer ik praat, hoe beter mijn god luistert! Dat moeten jullie dus niet doen. Want je Vader weet allang wat je nodig hebt. Dat weet hij al voordat je het gevraagd hebt.
Als jullie bidden, gebruik dan deze woorden:

Onze Vader in de hemel,
laat iedereen u eren.
Laat uw nieuwe wereld komen.
Laat op aarde uw wil gedaan worden,
net zoals dat in de hemel gebeurt.
Geef ons vandaag het eten dat we nodig hebben.
En vergeef ons wat we fout gedaan hebben,
want wij hebben ook andere mensen hun fouten vergeven.
Help ons om nooit tegen u te kiezen.
En bescherm ons tegen de macht van het kwaad.
(Want u bent koning,
u regeert met grote macht,
voor altijd. Amen.)’

Jezus zei verder: ‘Je moet andere mensen hun fouten vergeven. Dan zal je hemelse Vader ook jouw fouten vergeven. Maar als je andere mensen hun fouten niet vergeeft, dan zal je Vader ook jouw fouten niet vergeven.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Als je bidt,
prevel dan niet eindeloos, zoals heidenen,
want die denken dat hun vele woorden
ervoor zullen zorgen dat ze verhoord worden.
Doe hen dus niet na,
want nog voor je iets vraagt,
weet je Vader wat je nodig hebt.
Daarom moet je zo bidden:

Onze Vader in de hemel ,
Uw Naam worde geheiligd;
Uw Rijk kome,
Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij vergeven
aan wie ons iets schuldig is.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons van het kwaad.

Want als jullie de mensen hun fouten vergeven,
zal jullie Vader in de hemel ook jullie vergeven.
Maar als jullie de mensen niet vergeven,
zal jullie Vader in de hemel
jullie fouten ook niet vergeven.

Stilstaan bij …

Bidden
Bidden is te vergelijken met spreken: men zegt tot God wat men hoopt, gelooft, verwacht ...
Maar bidden is ook te vergelijken met luisteren: men probeert stil te worden om God beter te leren kennen. Zo voelt men beter aan wat God verwacht.

Onze Vader in de hemel
Dat men God aanspreekt als Vader is een beeldende manier van spreken: men gebruikt een bekende menselijke relatie om te spreken over de relatie tussen God en mens. Deze relatie suggereert dat de mens zijn oorsprong vindt in God en dat zijn relatie tot God te vergelijken is met die van een kind tot zijn vader. In deze aanspreking zit een dubbele oproep: God erkennen als 'vader' van de mensen en de mensen benaderen als broers en zussen van elkaar.

Met ‘onze’ zegt men dat men samen met anderen opgenomen is in de relatie met God. Als men dat erkent, ziet men zichzelf niet meer als het middelpunt van de wereld, en droomt men niet meer op kinderlijke wijze van een voorkeursbehandeling.

Met 'hemel' wordt het gevoel van nabijheid, dat ligt in 'Onze Vader' in evenwicht geplaatst. 'Hemel' herinnert aan de afstand tussen mens en God.

Naam
In deze context bedoelt Lucas er God zelf mee. Uit eerbied en ontzag voor God, wordt de eigen naam van God niet uitgesproken.

Worde geheiligd
Deze lofprijzing is passief omschreven, hoewel ze een actieve betekenis heeft (net zoals de twee volgende lofprijzingen). Dit komt omdat de joden huiverden om de naam van God te gebruiken. 'Uw naam worde geheiligd' staat dan voor 'Jij, God, moet heiligen de schepping' en verder 'Jij, God, moet je rijk vestigen; Jij, God, toont je wil overal.'
Door zo te bidden, engageert men zichzelf om hieraan mee te werken.

Wil
Wat God wilt, wenst, is de realisatie van zijn rijk. ‘Wil’ betekent dus niet: ‘noodlot’.

Heden
Matteüs schreef voor joodse christenen die verwachtten dat Jezus spoedig zou terugkeren, zodat voedsel voor één dag volstond, net zoals vroeger het manna viel voor een dag.
Wie zo bidt, ervaart het leven en al wat nodig is om te bestaan als een geschenk.

Dagelijks brood
Beeld voor wat echt nodig is.

Vergeven
Als men iets verkeerd deed en de ander zegt: ‘Ik neem je dat niet kwalijk’, dan is dat ‘vergeven’. Voor christenen is Jezus hierbij hun grote voorbeeld. Hij zei dat de liefde van God zo groot is dat Hij de fouten van de mensen vergeeft.

Zoals
Christelijk bidden is niet vrijblijvend!

Leid ons niet in bekoring / beproeving
= Help ons staande te blijven in een wereld waarin andere normen en waarden gelden dan die die in het onzevader worden uitgesproken.

Bij de tekst

Bronnen van het onzevader

Nogal wat exegeten menen dat het onzevader niet letterlijk zo door Jezus gebeden werd. Dit gebed groeide waarschijnlijk binnen de liturgie van de eerste christenen. Speelden hierbij een rol:

Het leven van Jezus

Het gebeuren in de hof van Olijven
'Vader'
'Niet mijn wil, maar uw wil geschiede.'
Matteüs 26, 39.42

'Waakt en bidt, dat gij niet op de bekoring ingaat'
Matteüs 26, 41

Zijn woorden
'Als gij aan de mensen hun fouten vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u vergeven'
Matteüs 6,14

'Zo zal ook mijn hemelse Vader met ieder van u handelen die niet zijn broeder van harte vergiffenis schenkt.'
Matteüs 18,35

Het Oude Testament

Jezus Sirach 28, 2-4
'Vergeef je naaste het onrecht dat hij deed: dan worden, wanneer je erom bidt, je eigen zonden vergeven. Kan een mens, die tegenover een medemens in zijn kwaadheid volhardt, bij God om verzoening vragen? Hoe kan hij, die onverbiddelijk is voor zijn evenmens, om vergeving bidden voor zijn eigen zonden?'

Kaddisj-gebed

Dit joodse gebed (ook Heiliggebed, genoemd naar het eerste woord quades = heilig), besloot al de dienst in de synagoge toen Jezus leefde:

::worde uw heilige naam, hoog verheven boven lofzang en lied,

Matteüs en het woord 'God'

Uit respect voor God vermijdt Matteüs zoveel mogelijk het woord 'God'. Daarvoor gebruikt hij vervangwoorden. Bijvoorbeeld:

Naam	'Uw naam worde geheiligd'
Hemel	Het 'rijk der hemelen', terwijl Marcus en Lucas het hebben over het rijk van God.

Het onzevader in de liturgie

In de Bijbel staan er twee versies van het onzevader: die van Matteüs en die van Lucas. Het onzevader zoals christenen het bidden, is gebaseerd op de tekst in het evangelie volgens Matteüs.

Suggesties

Grote kinderen

EVEN TESTEN

Vul in

Vul elk woord in dat er niet staat.

Onze ..................die in de hemel zijt,
Uw .................worde geheiligd.
Uw .............. kome,
Uw .............. geschiede, op aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks ................
en vergeef ons onze schulden
zoals ook wij ................ aan onze schuldenaren.
En breng ons niet in beproeving
maar .............. ons van het kwade.

Het onzevader

Knip de volgende zinnen uit.
De kinderen kleven ze in de juiste volgorde op een blad.

ONDERZOEKEN

De eerste schrijver van het onzevader

Het onzevader staat in twee versies in het Nieuwe Testament: die van Matteüs en die van Lucas. Overal ter wereld bidden christenen het onzevader zoals de evangelist Matteüs het neerschreef.

De kinderen zoeken die evangelist op met behulp van dit woordrooster.
De ommezijde van het blad gebruiken ze om het onzevader te herschrijven in hun eigen woorden.

BELEVEN

Refreingebed

De kinderen krijgen wat tijd om na te denken bij een zin uit het onzevader.
Noteer in een gesprek daarover de gedachten van de kinderen met trefwoorden op een bord of op een flap. Geïnspireerd door dit gesprek schrijven de kinderen daarna een eigen gebed, waarvan de startzin, de vierde en de zevende regel telkens dezelfde zin is.

Een eigen onzevader

Schrijf je eigen onzevader

Onze Vader
die in de hemel zijt,

Met de volgende woorden spreek je God aan.

................................................................................................................

...............................................................................................................

Uw naam worde geheiligd,
Uw Rijk kome, Uw wil geschiede,
op aarde zoals in de hemel

Met de volgende woorden zeg je aan God wat je van Hem vindt.

................................................................................................…........

.........................................................................................................…

.........................................................................................................….

..............................................................................................................

Geef ons heden ons dagelijks brood,
en vergeef ons onze schulden
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
en breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.

Met de volgende woorden vraag je aan God iets wat heel belangrijk voor je is.

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

.................................................................................................................

Amen.

Met het volgende woord / de volgende woorden, beëindig je je gebed aan God.

.................................................................................................................

..............................................................................................................…

BIDDEN

Jezus leert ons bidden

(Naar: Stap voor stap op weg naar je eerste communie, Patmos, Pelckmans, 2005, p. 20)

Onze Vader
God, Vader van iedereen.

die in de hemel zijt
Die nooit iemand heeft gezien maar toch bij ons is.

uw naam worde geheiligd
Je naam is heel bijzonder: ‘Jij bent er voor ons’.

Uw Rijk kome.
Uw wil geschiede
Wij geloven in je droom van vrede met de mensen.

op aarde zoals in de hemel.
Wij blijven met Jou en met elkaar verbonden.

Geef ons heden ons dagelijks brood.
Geef ons elke dag opnieuw wat we broodnodig hebben.

En vergeef ons onze schulden,
Vergeef ons wanneer we verkeerd deden.

zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren.
En leer ons hoe we anderen kunnen vergeven.

En breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.
Maak ons sterk om steeds weer de juiste weg te kiezen.

Amen
Zo is het: ik sta er helemaal achter.

TIP
Laat de bovenstaande tekst door twee kinderen voorlezen: één kind leest de vetgedrukte tekst voor, het andere kind leest de gewoon gedrukte tekst voor. Dit verhoogt het mediterend karakter van dit gebed.

Geïnspireerd door het onzevader

Onze Vader
Je bent zo groot!
Hemel en aarde
zijn maar een stofje voor Jou!

Je bent helemaal anders
en toch ben Je
heel dicht bij ons.
Als een papa
die zijn kind bij de hand houdt.

Papa in de hemel,
leer ons
je kinderen te zijn.
Amen

Wanneer we ons inzetten
om de wereld
mooier en menselijker te maken,
wanneer we ons hart openen
voor al wie ons omringt
wanneer we ons richten naar Jou,
wel, dan geschiedt je wil.
Halleluja!

God, onze Vader,
geef ons vandaag
wat we echt nodig hebben.
Genoeg te eten en te drinken,
niet meer.
Een dak boven ons hoofd
en mensen die ons beschermen.
Wat liefde en een luisterend oor.
Wat begrip
en dromen voor morgen.
Amen.

Grote God,
kun Je ons echt verlossen
van de dood, van ziektes,
van scheidingen?
Is je liefde zo groot,
dat die ons kan beschermen
tegen kwade woorden,
boze gebaren,
tekorten in liefde?
Ja, we geloven
dat je liefde voor ons,
sterker is dan alles.
Amen.

Amen.
Twee lettergrepen. Een klein woordje.
Toch zegt het heel wat:
'Ik ga akkoord.'
'Ik onderteken dit contract.'
'Ja, God onze Vader,
Ik geloof in Jou.'

Want Je bent echt
de koning van de liefde!
Je bent de kracht
van de zachtheid!
Voor Jou
juicht heel de schepping.
AMEN.

Het onzevader in eigen woorden

(Door kinderen van de parochie Theux)

Onze papa van iedereen
Jij bent in ons hart
Wij zouden willen
dat men over Jou praat als iemand die lief is,
als Iemand die goede dingen doet,
als iemand waar iedereen van houdt!
Wij zouden willen
dat men op aarde doet wat Jij in de hemel doet:
liefhebben, helpen, delen, vergeven!
Help ons om zoals Jij altijd het goede te kiezen,
om anderen altijd een tweede kans te geven,
om te vergeven en vergiffenis te vragen.
Leer ons lief te zijn en anderen te helpen
wanneer ze ziek zijn.
Ik ga akkoord met dit gebed
en alles wat ik gezegd heb.

Lieve Papa,
Jij bent in de hemel, maar ook in ons hart.
Jij bent er voor iedereen.
Wij zouden willen dat men Je aanspreekt met lieve woorden!
En dat de liefde een grotere plaats mag innemen in ons hart.
Help ons om liefde te geven,
om te delen, en het goede pad te kiezen
Geef ons kracht, durf en hoop.
Vergeef ons onze stommiteiten,
net zoals we de stommiteiten vergeven van anderen.
Help ons om goede dingen te doen.
Dank dat Je er bent.

Jongeren

VERDIEPEN

Vader

Maak een woordspin rond 'vader': schrijf alle woorden op die in je hoofd opkomen als je het woord 'vader' hoort.
Onderlijn dan de woorden die te maken hebben met: 'Vader, oorsprong van leven';
Omcirkel de woorden die te maken hebben met de relatie 'Vader / kind'

Sta er bij stil dat als men het onzevader bidt, men niet alleen tot God bidt als diegene die als een vader is voor zijn kinderen, maar ook als diegene die aan de oorsprong van het leven staat.
Dat het in het onzevader niet zomaar om een vader gaat, wordt al duidelijk door de zin: 'die in de hemelen zijt': we kunnen God wel als een vader aanvoelen, maar toch is Hij ook anders.

Maak zelf, met eigen woorden, een kort gebed tot onze Vader, waarbij je recht doet aan de dubbele inhoud van het woord 'vader'.

Het onzevader

(naar C. LETERME in Samuel Plus, uitgeverij Averbode, 2004, nr 4)

Vooraf
Noteer elk van de zeven zinnen uit het onzevader op zeven aparte bladen.

Verloop
Verdeel de groep jongeren in zeven. Geef aan elk van de groepjes een blad met één van de zinnen van het onzevader. Laat elk van die groepjes reageren op die zin.
Bijvoorbeeld:
- Wat betekent die zin voor mij?
- Wat vind ik moeilijk aan die zin?
- Welke bedenkingen heb ik erbij?
Deze reacties schrijven ze op het blad dat ze kregen.

Laat de groepjes de bladen een paar keer doorgeven, zodat de jongeren zo bij verschillende zinnen kunnen stilstaan.
Bespreek nadien elke zin van het onzevader vanuit hun vragen, bedenkingen en opmerkingen.

Daarna formuleren ze elke zin van het onzevader opnieuw met hun eigen woorden, zodat ze genoodzaakt worden om dieper in te gaan op de betekenis van de zinnen.

Sluit deze activiteit af met het bidden tot God, onze Vader, met de woorden die de jongeren gevonden hebben.

Een eigen onzevader

De jongeren nemen alle woorden van het onzevader door, en zoeken bij elk belangrijk woord een viertal woorden of begrippen die net iets anders betekenen. Bijvoorbeeld:

onze
die van ons
mijn
mijn eigen
van iedereen

vader
papa
mama
moeder
baas

Daarna schrijven ze elk hun eigen onzevader, waarbij ze eventueel nog nieuwe vondsten gebruiken.

TIP
Schrijf met de hele groep een nieuw onzevader, met de beste zinnen uit iedere groep.

Een apart onzevader

Versie 1

(Naar Adema N. 't Martinus Blad, Voorburg 1983)

Mens	Onze Vader
God	Ja, hier ben ik. Wat is er?
Mens	Hé, ik krijg antwoord. Wat is er aan de hand?
God	Ik antwoord altijd, maar je hoort me vaak niet zo goed
Mens	Maar, ik wil het Onze Vader bidden.
God	Ga je gang maar.
Mens	Die in de hemel zijt
God	Hoe zie jij die hemel?
Mens	Dat weet ik eigenlijk niet. Iets moois met veel licht.
God	Ik begrijp wat je ermee wil zeggen.
Mens	Uw naam worde geheiligd
God	Wat bedoel je daarmee?
Mens	Wel... niet 'godverdomme' zeggen en zo
God	Nee inderdaad, dat kun je beter niet doen. Maar er zit meer achter. Denk er maar eens over na.
Mens	Uw rijk kome
God	Ja, dat rijk van liefde, rechtvaardigheid, vrede ... Dat is het beste wat de mens kan overkomen ... Maar wat doe je ervoor?
Mens	Ik probeer eerlijk te leven, geen geweld te gebruiken en zo ...
God	Probeer eens evenveel van de andere mensen te houden als van jezelf. Anders duurt het nog een hele poos vooraleer mijn rijk er is.
Mens	Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel
God	Als je dat doet, komt mijn rijk al heel wat dichterbij. Weet je wel wat mijn wil is?
Mens	Eigenlijk niet.
God	Kijk maar even naar mijn Zoon, hoe Hij geleefd heeft en luister naar wat hij gezegd heeft ...
Mens	Geef ons heden ons dagelijks brood.
God	Daar heb jij niet over te klagen. Jij hebt heel wat meer dan je dagelijks brood. Maar Ik zie dat miljoenen anderen geen brood hebben, zelfs geen goed water. Wie van hen geef je van je eten?
Mens	En vergeef ons onze schulden zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren
God	Daar zul je nogal wat werk mee hebben ...
Mens	en breng ons niet in beproeving, maar verlos ons van het kwade.
God	Jullie moeten geen supermensen zijn om in Mij te geloven. Heb vertrouwen, want Ik sta naast je. Geloof in Me. Probeer steeds meer op Me te gelijken.
Mens	Amen, het zij zo
God	Daar kan Ik mee instemmen.

Versie 2

(Naar: Geloven Nu voor tieners, KBS, 2009, p.31-32)

Onze Vader, die in de hemel zijt,
Hoor eens, Vader, Je mag dan wel hoogverheven zijn,
maar ik heb Je hier nodig, om me heen.
Zelfs als ik het niet merk, wil ik dat Je er bent.

Uw naam worde geheiligd,
Vader, er worden rare dingen gedaan in je naam.
Geen oorlog of aanslag, of ze halen Je erbij.
Hoe kun Je daarmee leven?

Uw Rijk kome,
Zal je rijk komen, Vader? Dat wordt dan wel tijd.
Ik blijf niet wachten. Ik wil daar nu al iets van zien.
Dus schiet een beetje op.

Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel
Je kunt willen wat je wilt, Vader,
maar mag ik daar nog iets van meemaken?
En wat wil Je nu eigenlijk? En hoe kan ik dat weten?

Geef ons heden ons dagelijks brood,
Brood is wel het minste, Vader.
Zonder brood heb ik geen leven,
en zonder leven kan ik niets voor Je doen.
Waarom zijn er zo veel die niet eens overleven?

en vergeef ons onze schulden
zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren,
Ik maak fouten. Ik weet het Vader,
maar houd op met daar over te zeuren.
Help me liever weer aan de slag,
zodat ik verder kan.

en breng ons niet in beproeving
maar verlos ons van het kwade.
Alsjeblief Vader, houd me vast.
Ik ken mezelf: voordat ik het weet, zak ik weg in hopeloosheid.
Dus sleur me daarvan weg en neem me mijn wanhoop af!

Amen.

In de bovenstaande tekst kun je zien hoe het Onzevader inspireert tot een heel eigen gebed.
- In welke zinnen kun je jezelf herkennen? Waarom?
- Welke zinnen vind je eigenlijk niet kunnen? Waarom?
- Herschrijf dit onzevader. Wijzig de woorden / zinnen waar dit volgens jou nodig is. Laat ze staan als je ze goed vindt.

BEZINNEN

Bij het Onzevader

Zeg niet: "Vader",
als je geen kind kunt zijn.

Zeg niet: "Onze",
als je slechts aan jezelf denkt.

Zeg niet: "Hemel",
als je slechts aardse zaken verlangt.

Zeg niet: "Uw naam worde geheiligd",
als je voortdurend je eigen eer zoekt.

Zeg niet: "Uw rijk kome",
als je hoopt er zelf beter van te worden.

Zeg niet: "Uw wil geschiede",
als je geen tegenslag kunt dragen.

Bid niet voor het brood van vandaag,
als je niet voor de armen wilt opkomen.

Bid niet voor vergeving van schulden,
als je in wrok leeft met familie of buren.

Bid niet voor een leven zonder bekoringen,
als je voortdurend met het kwaad omgaat.

Bid niet voor een leven zonder kwaad,
als je niet op zoek bent naar het goede.

Zeg niet: "Amen" en "Zo zij het",
als je dit gebed niet ter harte neemt.

Overweging

Paus Franciscus

Opvallend afwezig

(Bron: Kerknet, 14 febuari 2019)

In de tekst van het Onzevader is er een opvallende afwezigheid. Mocht ik jullie vragen wat die afwezigheid is, het zou niet eenvoudig zijn te antwoorden. Er ontbreekt een woord. Denkt allen eens na. Wat ontbreekt in het Onzevader? Wat ontbreekt? Een woord. Een woord dat in onze tijd – en misschien wel altijd – door iedereen grote waardering geniet. Welk woord ontbreekt in het Onzevader dat we elke dag bidden? Om tijd te besparen zal ik het zeggen: het woord 'ik' ontbreekt.
Nooit zegt men 'ik'. Jezus leert ons bidden door op de eerste plaats 'U' in de mond te nemen. Het christelijk gebed is dialoog.
Uw Naam worde geheiligd, Uw Rijk kome, Uw Wil geschiede. Niet mijn naam, mijn rijk, mijn wil. Ik, dat kan niet. Later wordt het wij. Heel het tweede deel van het Onzevader staat in de eerste persoon meervoud: Geef ons heden ons dagelijks brood, vergeef ons onze schulden, breng ons niet in beproeving maar verlos ons van het kwade. Zelfs de meest fundamentele verzuchtingen van de mens – zoals die om voedsel tegen de honger – alle zijn ze in het meervoud.
In het christelijke bidden vraagt niemand voor zichzelf om brood. Niet: 'Geef mij', maar 'geef ons heden ons dagelijks brood'.
Het wordt voor allen gevraagd, voor alle armen der aarde. Dat mag men niet vergeten, het woord 'ik' ontbreekt. Men bidt met 'gij' en 'wij'. Dat is het onderricht van Jezus. Laten we het niet vergeten.