Prediker 1, 2-11: Niets nieuws onder de zon

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1111)

‘Alles gaat voorbij,’ zegt Prediker. ‘Er is niets dat blijft. Het is allemaal zinloos.’

‘Wat heeft een mens aan al zijn bezit? Waarom zou hij zijn leven lang hard werken? Mensen worden geboren en mensen gaan dood. Alleen de aarde blijft altijd bestaan.
De zon komt op en de zon gaat weer onder. En steeds gaat de zon terug naar de plaats waar hij weer op zal komen.
De wind waait eerst naar het zuiden, en draait dan naar het noorden. De wind draait maar door. En steeds waait hij weer terug naar de plaats waar hij begonnen is.
Alle rivieren stromen naar zee, maar de zee raakt nooit vol. Want het water gaat weer terug naar de plaats waar de rivier begint. En dan gaat het water opnieuw stromen.

Doodmoe word je van alles. Er zijn geen woorden voor, zo moe! Je ogen blijven steeds maar dingen zien. Je oren blijven steeds geluiden horen.
Alles wat er gisteren was, zal er morgen weer zijn. Alles wat eerder gedaan is, zal later weer gedaan worden. Er gebeurt niets nieuws in het leven. Soms zegt iemand: ‘Kijk, iets nieuws!’ Maar ook dat was er allang. Het is er altijd al geweest.
Niemand denkt nog aan de mensen die vroeger leefden. En de mensen die na ons leven, zullen ook weer vergeten worden.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Zinloos, zegt Prediker,
zinloos, alles is leegte.
Wat heeft de mens
aan al zijn zwoegen en tobben onder de zon?
Generaties komen en gaan,
maar de aarde blijft altijd bestaan.

De zon komt op en de zon gaat onder,
en haast zich dan weer
naar de plaats waar haar loop begint.

De wind waait naar het zuiden
en draait naar het noorden.
Hij draait en draait en waait,
en keert telkens op zijn draaien terug.

Alle rivieren stromen naar zee,
toch raakt de zee niet vol.
De rivieren keren terug
naar de plaats waar ze begonnen
om opnieuw te gaan stromen.

Het is een vermoeiend verhaal
en geen mens kan er iets over zeggen.
Hij kijkt wel, maar ziet niets,
hij luistert zonder iets te verstaan.

Wat geweest is, zal weer zijn.
Wat gebeurd is, zal weer gebeuren:
er is niets nieuws onder de zon.
Er is wel eens iets waarvan men zegt:
`Kijk, dit is iets nieuws!'
Maar dat is niet zo:
vroeger was het er ook al.

Aan de mensen van vroeger
wordt niet meer gedacht,
en aan die van later
zal ook niet worden gedacht
door zij die na hen komen.

Stilstaan bij ...

IJdel / Zinloos
‘IJdel’ betekent in de Bijbel: nietig, vergankelijk, vluchtig en heeft dus te maken met 'ijl'. 'IJdel' heeft in deze tekst niets te maken met 'verwaandheid'.
Oorspronkelijk betekende het woord dat nu met ‘ijdelheid’ vertaald wordt: ‘ademtocht’, ‘vlaag’. In de loop van de tijd verloor het zijn concrete betekenis zodat het kan vertaald worden met: ‘waardeloosheid’, ‘zinloosheid’, ‘nutteloosheid’.

Prediker gebruikt het woord 'ijdel' om te zeggen dat de wereld onzinnig en onredelijk ineen steekt. De wijsheid slaagt er niet de wereld te verstaan. Hoe meer inzicht een mens nastreeft, hoe meer hij vindt dat de wereld absurd is. Toch kunnen bepaalde ervaringen wel zinvol zijn. In liefde, werk en intellect kan de mens voldoening vinden, zodat zijn bestaan niet volledig zinloos is (vgl. Prediker 9, 7-10).

Prediker
Dit is de vertaling van het Hebreeuwse woord ‘Kohelet’, waarvan niemand weet wat het precies betekent. Het woord lijkt eerder de titel te zijn van een leraar, filosoof of woordvoerder, dan de eigennaam van iemand. Maarten Luther was de eerste die het woord ‘Kohelet’ vertaalde met ‘Prediker’.
Het eerste vers van dit boek – dat een latere toevoeging is - suggereert dat deze Prediker de zoon van David was: koning Salomo. Hij was de koning van Israël die als een wijze koning bekend staat – maar of hij de werkelijke schrijver is van dit boek wordt in twijfel getrokken.

Onder de zon
Een uitdrukking die vaak terugkeert in Prediker. De schrijver bedoelt ermee: de wereld gezien vanuit menselijk standpunt. Dat staat tegenover ‘onder de hemel’ (Prediker 3, 1), de wereld vanuit het standpunt van God.