Witte Donderdag 

Wanneer?

Laatste donderdag voor Pasen.

Een witte dag?

Witte Donderdag, de donderdag voor Pasen, wordt 'wit' genoemd, omdat - in tegenstelling tot de andere dagen van de veertigdagentijd, waarin alles paars is (bezinning, boete, rouw) - op die dag de priestergewaden en de koorversiering wit zijn. Het is immers een grote feestdag: men herdenkt de instelling van de eucharistie en het priesterschap.

Een bijzonder avondmaal

Het Laatste Avondmaal

Het is typisch voor Witte Donderdag dat de eucharistie dicht staat bij de historische gebeurtenis. Dit komt door de voetwassing en soms ook door de communie onder twee gedaanten (nl. Brood en wijn).
Op de laatste avond van zijn leven hield Jezus met zijn leerlingen een feestmaal n.a.v. het joodse paasfeest. Dat hij als afscheid een maaltijd koos, lag in de lijn van wat hij zei en deed. De vervulling van het rijk van God stelde hij vaak voor als 'samen feestmaal houden'.
Hij gaf dat feest een extra dimensie:
- herdenking aan Hemzelf
- zijn aanwezigheid onder de gedaante van brood en wijn.

Hij nam brood en wijn als tekenen van zijn lichaam en bloed. Deze oerelementen van voedsel, ontstonden door breken: malen en persen. Ook Jezus' gebod van liefde kan alleen door zichzelf te plooien tot dienstbaarheid (zie voetwassing). Als men eet van dit brood en drinkt van deze wijn wil men uiteindelijk zeggen: ook ik wil me plaatsen in de lijn van Christus. Nl.:
. zoals Jezus brood brak en deelde met zijn medemens ...
... zo ook willen zijn volgelingen delen met anderen.
. zoals het woord van God als brood was voor Jezus
… zo willen ook zijn volgelingen dat woord in hun leven opnemen.
. zoals Jezus wijn dronk als herinnering van het verbond met God ...
... zo ook willen zijn volgelingen hun verbondenheid met God beleven.

Sedermaaltijd

De laatste keer dat Jezus met zijn apostelen at, vierde hij het joodse paasfeest. t en het ontstaan van het joodse volk. Pesach wordt gevierd op de dag van de eerste volle maan van de lente (dus niet noodzakelijk een zondag). Het feest begint met de seder-maaltijd, een maaltijd met verhalen, gebeden, zegeningen en gezangen. Alles wat op tafel komt, herinnert aan wat vroeger gebeurde met het joodse volk. Volgens een vast patroon (seder betekent: orde) wordt aan tafel het verhaal van de Uittocht uit Egypte verteld. Dit verhaal wordt ingeleid door de jongste aan tafel: “Waarom is deze avond anders dan andere?”

PESACH
Dit joodse feest wordt thuis gevierd: de bewoners van het huis en hun gasten, herdenken bij het eten de slavernij in Egypte en de uittocht uit dat land.
. dit komt tot uiting in de symbolische betekenis van de spijzen
. dit wordt uitgesproken in antwoord op de vraag van de jongste deelnemer: ‘Waarom is deze avond anders dan anders?’
. gedurende de maaltijd worden vier bekers wijn op rituele wijze gedronken.
Elk van die bekers belicht een bepaald facet van het feest.

Verre voorbereiding
Gedurende de week die aan Pesach voorafgaat, worden alle broodkruimels uit het huis verwijderd

De feesttafel
Op de mooi versierde tafel staan:

. Kaarsen

. Wijnbekers
worden gevuld en gedronken als zegening en dank voor Gods daden.

. Schaaltjes zout water
Hierin worden de groenten gedoopt.
Het zoute water herinnert aan de tranen van de Hebreeuwse slaven.

. Matses (ongedesemd brood)
herinneren aan het haastig vertrek uit Egypte. De joden vertellen dat de Israëlieten geen tijd hadden om het brood te laten rijzen. Matses zijn een restant van het vroeger feest van de eerstelingen van het veld - landbouwersfeest)

. De sederschotel
met:
Bittere kruiden (O.a. mierikswortel)
herinnert aan de bitterheid van de slavernij in Egypte

Vruchtenmoes (charoset)
heeft de kleur van de leem waarmee de Israëlieten in Egypte stenen maakten.

Gebraden lamsbeentje
herinnert aan het lam dat in Egypte werd geslacht, de avond voor de Uittocht.
(restant van het vroegere feest van de eerstelingen van de kudde - nomadenfeest)

Gekookt ei
symbool van nieuw leven, hoop, nieuw land.

Groene groenten (o.a. peterselie, selder…)
herinneren aan de vruchten van het nieuwe beloofde land, aan vrijheid.

Liturgie

Lezingen

Lezingen uit de Bijbel op Witte Donderdag

Chrisma

Tijdens de Goede Week - ten laatste op Witte Donderdag - draagt de bisschop samen met de dekens in de kathedraal de chrismamis op, een eucharistieviering waarin drie oliën gewijd worden:

- de olie van de catechumenen (oleum catechumenorum)
Catechumenen of geloofsleerlingen zijn mensen die zich voorbereiden op het doopsel. Zij worden met de olie van de catechumenen gezalfd in een viering waarbij aan God gevraagd wordt dat Hij hun zijn Geest zou geven als kracht bij de keuze die ze maken.

- de olie van de ziekenzalving (oleum infirmorum)
Terwijl de priester of de diaken het voorhoofd en de handen van de zieke zalft zegt hij: 'Moge Jezus je door deze zalving en door zijn liefde bijstaan met de kracht van zijn Geest.'

- chrisma (een mengsel van zuivere olijfolie en fijne balsem) dat gebruikt wordt bij doopsel, vormsel, bij de priester- en bisschopswijding en bij kerk- en altaarwijding.

Na deze viering halen de vertegenwoordigers van de verschillende federaties de H. Oliën af. om ze tijdens het jaar in hun federatie te gebruiken.

Geratel

Sinds de Middeleeuwen worden geen kerkklokken meer geluid noch bellen gerinkeld vanaf het 'Gloria' op Witte Donderdag tot de avond van Paaszaterdag. Deze stilte is een eerbetoon aan het lijden en dood van Christus.
Aan kinderen vertelt men dat de klokken naar Rome vertrekken om eieren te halen. In de eucharistie gebruikt men houten ratels of kleppers. Vroeger gebruikten lepralijders zo'n ratels om hun doortocht kenbaar te maken.

Voetwassing

In sommige kerken wast de priester de voeten van twaalf aanwezigen, naar aanleiding van het evangelie van die dag.

Opruiming

Na de eucharistieviering op Witte Donderdag halen de priester en de misdienaars alle versieringen van het altaar weg.

Kerkgeschiedenis

Op Witte Donderdag werden vroeger de zondaars (zie: Aswoensdag) na hun boetetijd weer in de gemeenschap opgenomen om het paasfeest te kunnen meevieren en werd de verzoening met hen gevierd. Bij het begin van die plechtigheid droegen ze vuile kleren en hadden de mannen een stoppelbaard. Na de gebeden en zegeningen van de bisschop, gingen ze zich scheren, wassen en netjes omkleden. Ze verschenen dan letterlijk maar ook figuurlijk als nieuwe mensen om de eerste van de (toen) drie missen mee te vieren.

Vanaf de Middeleeuwen tot na het Tweede Vaticaans Concilie was het de gewoonte om alle beelden en ook kruisbeelden in de kerk met een witte stof te bedekken.

Het laatste avondmaal in 'bijbelin1000seconden'

Johannes

. Johannes 13, 1-15: Jezus wast voeten

Matteüs

. Matteüs 26, 14-56: Verraad van Judas en laatste avondmaal

Marcus

. Marcus 14, 10-25: Verraad van Judas en laatste avondmaal
. Marcus 14, 12-16.22-26: Het laatste avondmaal

Lucas

. Lucas 22, 14-38: Het laatste avondmaal

Suggesties

EVEN TESTEN

Witte Donderdag

Vul in met:
brood - paasfeest - wit - eucharistie - paars
Pasen - wijn - laatste avondmaal - wit.

Witte Donderdag is de laatste donderdag voor .............
De priester draagt dan ......... in plaats van ......... .
......... is een feestelijke kleur want op Witte Donderdag
herdenken wij het ..........................
van Jezus en zijn apostelen.
Zij vierden toen het joodse.........
In de kerk denken wij nu elke week terug aan wat Jezus toen deed:
het breken van het .......... en het drinken van de .........
Dit noemen wij de ....................

VIERTAFEL

Matses

Wie een versierde ‘paasboom’ heeft, kan er met Witte Donderdag een matse bij neerleggen.

OP STAP

Het ‘Laatste Avondmaal’ in Vlaanderen

Wie in de buurt is van Tongerlo, kan een abdijbezoek plannen en er de kopie op doek bezichtigen van de fresco van Leonardo Da Vinci: ‘Het laatste avondmaal’.

Een tweede schilderij van het laatste avondmaal is van Dirk Bouts. Dit drieluik is in de Sint-Pieterskerk te Leuven te bewonderen op de plaats waar het voor de kerk gemaakt werd..

DOEN

Charoset

Maak je eigen charoset (gerecht uit de sedermaaltijd) met: ± 350 g zoete appelen, 40 g fijngehakte noten of amandelen, 40 g bruine suiker, 1 theelepel kaneel, 2 eetlepels wijn of druivensap. Verdeel de appelen in vier parten. Rasp elk partje (als je de schil er aan laat, lukt dit vlot). Voeg alle overige ingrediënten hier aan toe. Roer alles goed door elkaar.
Klik hier voor nog meer gerechten.

EXTRA

Klik hier voor meer suggesties bij het laatste avondmaal.

Overweging

Mia Verbanck

Witte Donderdag

(Mia Verbanck, Pastorale Eenheid Heilige Damiaan – Hoboken-Berchem-Kiel-Wilrijk, maart 2024)

Op Witte Donderdag herdenken we
het Laatste Avondmaal.
Als een slaaf wast Jezus
de voeten van zijn leerlingen,
dienstbaar als Hij was.
De laatste woorden
die Hij aan tafel sprak,
klinken in elke eucharistie bij de consecratie.