Wat?

Een bijzonder boek

Het boek psalmen bevat 150 liederen, gedichten en gebeden van gelovige joden.

Psalmen werden vooral gezongen in de tempel (toen die nog niet verwoest was) met begeleiding van eenvoudige muziek, vooral van snaarinstrumenten. Eén ervan, het psalter (een soort harp) gaf zijn naam aan het lied zelf. ‘Psalm’ is oorspronkelijk een Grieks woord (Psalmos) dat letterlijk betekent: ‘loslaten van de gespannen boogpees’, wat gebeurt bij het tokkelen op de snaren.

In psalmen wordt God geprezen, geëerd, gebeden, bedankt, vraagt men Hem om hulp, klaagt men om zijn situatie. Daaruit blijkt dat men God alles kan zeggen, toevertrouwen, vragen ... Psalmen zijn geen spontane gebeden, maar vaste teksten in een dichterlijke vorm. Samen met het brengen van offers waren ze een middel om met God om te gaan.

Sommige psalmen zijn bestemd voor iemand alleen en andere voor een grotere groep mensen of voor het volk Israël. De oudste psalmen zou koning David zelf geschreven hebben. Dat zouden er een 73-tal zijn. De andere psalmen zijn van na 515, toen de tweede tempel in Jeruzalem werd ingewijd.

Psalmen kregen voor veel mensen een bijzondere betekenis, omdat ze er alles in terugvinden wat hen raakt en wat ze meemaken in hun leven.

Vijf boeken psalmen

Het boek psalmen kan in vijf boeken ingedeeld worden. De aanleiding hiervoor is het slot van de psalmen 41, 72, 89 en 106 in de oorspronkelijke Hebreeuwse tekst. Daar vindt men een lofprijzing die men kan zien als de afsluiting van een deel psalmen.

Volgorde boeken	Psalmen	Benaming in de joodse traditie	Inhoud

Eerste boek	Psalmen 1 - 41	Boek van de nacht	Bestaat vooral uit individuele klaagpsalmen, af en toe onderbroken door een hymne of een dankgebed.

Tweede boek	Psalmen 42 - 72	Boek van de dageraad	We komen uit de nacht, er daagt licht en hoop.

Derde boek	Psalmen 73 - 89	Boek van de middag	Bevat veel gemeenschappelijke klaagpsalmen

Vierde boek	Psalmen 90 - 106	Boek van het koninkrijk	Bevat veel psalmen die God eren als koning.

Vijfde boek	Psalmen 107 - 150	Boek van de apoteose	Bevat alle Hallel-psalmen.

Zo'n vijfdeling is ook te vinden bij de Tora (de vijf boeken van Mozes) en het boek Klaagliederen.

Soorten psalmen

Lofpsalmen / Hallel-psalmen
psalmen waarin men God dankt en looft (bv. psalm 150)

Klaagpsalmen
psalmen waarin men bij God klaagt (bv. psalm 13)

Wijsheidspsalmen
psalmen die mensen leren hoe ze moeten leven (Bijvoorbeeld: psalmen 1, 19, 119 en 133). Zo’n psalm roept wil doen nadenken over de bedoeling van het leven.

Boetepsalmen
In de zeven boetepsalmen die in het boek 'Psalmen' werden opgenomen, ligt de aandacht op de vroegere zonden van de psalmist. Het gaat om: psalmen (Psalmen 6, 32, 38, 51, 102, 130, 143 )
Boetepsalmen zijn psalmen die gebeden werden / worden
. bij de ziekenzalving, bij de stervensbegeleiding en de uitvaart.
. ze werden / worden ook voorgelezen op bijzondere kerkelijke dagen (b.v. Aswoensdag, Goede Vrijdag).
. ze kunnen ook gelezen worden om de eigen zonden te bekennen en berouw te tonen.

In de middeleeuwen werden die boetepsalmen in bijna elk getijdenboek opgenomen.

Bedevaartsliederen
Bedevaartsliederen (psalmen 120 – 134), zijn vijftien korte psalmen die waarschijnlijk gezongen werden tijdens de pelgrimstochten naar de tempel in Jeruzalem. Sommigen noemen die psalmen ook ‘trap-psalmen’, omdat ze ervan uitgaan dat ze gezongen werden bij de trappen van de tempel.

Koningspsalmen
Koningspsalmen werden geschreven voor de koning.
Heel bekende koningspsalmen zijn: psalm 2 en psalm 72.
Omdat God ook vaak een koning genoemd wordt, worden die psalmen gebruikt om God te eren.

Liederen

Dat heel veel psalmen liederen waren die gezongen werden is te zien aan het eerste vers
. waarin soms duidelijk staat dat het een lied is.
. waarin soms de melodie van de psalm aangegeven wordt (deze bekende melodieën van toen kent men nu wel niet meer).

Gedichten

Gedichten in het Nederlands zijn vaak te herkennen aan woorden die rijmen. Maar rijmen komen zo goed als niet voor in de psalmen. Toch ziet men psalmen als gedichten.
Typisch voor psalmen is het voorkomen van parallellisme. Dat wil zeggen dat twee verzen ongeveer hetzelfde zeggen, maar met andere woorden.

Bijvoorbeeld:
De Heer gaf zijn wetten aan Israël
Hij maakte regels voor zijn volk.

Suggestie

Grote kinderen

INFORMEREN

Oude gebeden

Psalmen zijn gebeden van lang geleden, die in de tempel van Jeruzalem gebeden werden, toen die nog niet verwoest was.
Bijzonder aan de psalmen is dat Jezus ze kende en gebeden heeft. In sommige teksten van het Nieuwe Testament zijn daar nog sporen van te vinden.

CREËREN

Een lied voor God

Een psalmist, iemand die een psalm schrijft, gebruikt graag:

. Woorden om zijn gevoelens mee uit te drukken
Gevoelens als:
Geluk
Hoe goed is het, hoe heerlijk
als broeders bijeen te wonen!
Psalm 133

Dankbaarheid
Breng dank aan God, want Hij is goed,
zijn liefde kent geen grenzen.
Psalm 118

Angst
Mijn hart is vol van angst.
Zie mij in mijn nood, in mijn ellende,
vergeef me al mijn zonden.
Psalm 25

Rust
Ik ben stil geworden,
ik heb mijn ziel tot rust gebracht.
Als een kind op de arm van zijn moeder, zo is mijn ziel.
Psalm 131

Hulpeloosheid
Red mij, God, het water staat aan mijn lippen,
ik zink weg in bodemloos slijk
en vind geen grond voor mijn voeten,
Talrijk zijn mijn vijanden die mij bedriegen.
Psalm 69

. Vergelijkingen met situaties uit het dagelijkse leven
Zoals een hinde smacht naar stromend water,
zo smacht mijn ziel naar u, o God.
Psalm 42

Zo liefdevol als een vader is voor zijn kinderen,
zo liefdevol is de HEER voor wie hem vrezen.
Psalm 103

. Kreten en uitroepen
Woorden om de aandacht van God te trekken:
O God
Halleluja!
Loof God

Met deze typische elementen van een psalm, kun je nu zonder veel moeite zelf een psalm schrijven:
- Begin met je af te vragen hoe jij je voelt
Ik voel me ... (blij, ongerust, kwaad, vredig, gelukkig, sterk, zwak -

- Zoek daarna een vergelijking met andere woorden of beelden
Net zoals ... (het gezang van een vogel, het geraas van een trein, de geur van regen ...

- Zeg daarna wat je van God verwacht.
Ik zou willen dat je voor mij bent als: ... (iemand die naar me luistert, die me verstaat, een vriend, een vader, een moeder, een rots om op te bouwen, een beker water op een warme dag)

- Bedenk met welke woorden je de aandacht van God wilt trekken.

TIP
Als alle kinderen alleen of per twee een eigen psalm hebben geschreven, bundel je die gebeden in een eigen psalmenboek.

Een psalm voor deze tijd

Begin met de woorden:

God,
Ik heb het volgende meegemaakt:
Ik ……………..

Ik wil je daarvoor danken want …

De nieuwste psalm

Ik wil God danken …

Voor ………………………………………………………………
omdat ………………………………………………………………

DOEN

Gebedenkoffer

Zorg voor een plastic box of een houten kistje.
Daarin verzamelen de kinderen cd's, gebedenboekjes, schriften met losse gebeden, voorwerpen die een hulp zijn bij het bidden (kaars, beeldend materiaal, foto's, muziekinstrumenten …).
Maak gebruik van deze koffer bij het begin of het einde van een activiteit.

Jongeren

CREEËREN

150 psalmen voor een nieuwe psalm

Vooraf
Zorg voor evenveel psalmen als er deelnemers zijn en voor schrijfgerei.

Activiteit
Elk van de deelnemers leest in stilte één van de psalmen en noteert de zinnen of de beelden die treffen.
Met die beelden of zinnen schrijft de groep een nieuwe psalm.

Wellicht is 'The Irisch blessing' zo wel ontstaan. Deze tekst werd geschreven door Dallan Forgaill (560-645), een bekende dichter en Bijbelkenner. Dit is te merken aan de vele verwijzingen en beelden uit de psalmen.

The Irish Blessing
Wees Gij mijn Zicht, o Heer van mijn hart.
Laat alles waardeloos zijn voor mij, behalve Gij.
Wees mijn beste gedachte overdag en ‘s nachts,
wakker en slapend, Uw aanwezigheid is mijn licht.

Wees mijn Wijsheid, mijn ware Woord.
Wees altijd met mij, en ik met U, Heer.
Wees mijn grote Vader en ik uw ware zoon.
Woon in mij, en ik in U.

Wees mijn borstschild, mijn zwaard voor de strijd.
Wees mijn hele wapenrusting, mijn ware macht.
Wees mijn zielsbeschutting, mijn sterke Sleutel.
O, verhef mij naar de hemel, grote kracht van mijn kracht.

Ik zoek geen rijkdom of lege lof van de mens.
Wees mijn erfenis, nu en altijd.
Wees de eerste in mijn hart, Gij en Gij alleen
O hoge Koning van de hemel, mijn Schat zijt Gij.

Hoge Koning van de hemel, Gij, heldere zon van de hemel,
O verleen me zijn vreugde, als de overwinning is behaald.
Groot Hart van mijn eigen hart, wat er ook gebeurt,
wees Gij mijn zicht, o Heerser van al.

Dit lied werd ingezongen door een virtueel koor met deelnemers uit een 300-tal kerken over heel Ierland.
Klik hier om dit lied te bluisteren.

Psalmen in ‘bijbelin1000seconden’

Klik hier voor een overzicht van de bewerkte psalmen.

Overweging

Bart Demyttenaere

Brief aan koning David

(Bron: Kerknet 10 juni 2021)

Hooggeachte Heer David,
Koning van Juda,
Sire,
Met gepaste terughoudendheid richt ik mij persoonlijk tot U. Ik wil het niet hebben over Uw politieke loopbaan, de eenmaking onder Uw gezag van de Israëlitische steden, Uw amoureuze perikelen en de bloedige veldtochten die Uw heerschappij tekenden. Hierover hebben al rijen gerenommeerde geschiedkundigen en eloquente Bijbelspecialisten hectoliters inkt doen vloeien. Ik ben historicus noch theoloog.

Ik richt mij tot U als een nederige collega die in Uw schaduw staat; een auteur die een immense bewondering koestert voor de 73 psalmen die aan U zijn toegeschreven.
3.000 jaar na publicatie spreekt Uw oeuvre nog steeds miljoenen gelovigen aan. Uw nagelaten werk is wereldwijd in nagenoeg alle talen en vaak zelfs in plaatselijke dialecten gepubliceerd. Uw pareltjes van hoogstaande religieuze poëzie blijven een dankbare bron van inspiratie, zelfreflectie en gebed.

De redenen voor het succes van Uw werk zijn legio. Los van Uw typerende schrijfstijl, het poëtische ritme en de vaak gedurfde metaforen herkennen de lezers zich persoonlijk in het grote gamma aan gevoelens waaraan U uiting gaf. Diepmenselijke emoties die wild om zich heen spatten. U looft en dankt God uitgebreid, smijt vervolgens met wraakzuchtige verwijten die U met niet mis te verstane krachttermen lardeert, waarna U Hem – soms met vlagen van existentiële twijfel, verregaande zelfhaat of -medelijden – om hulp smeekt en op Uw erewoord plechtig belooft boete te doen voor de vele misstappen die U heeft begaan.

Niets menselijks is U vreemd. Deze uiterst persoonlijke insteek tilt Uw psalmen naar een hoger niveau. Met de jaren slaag ik er eindelijk in de diepere grondlaag van een aantal verzen beter te begrijpen, al geef ik toe dat U in mijn ogen soms de bal lelijk misslaat.

In mijn jonge jaren stoorde ik me aan sommige ronduit gruwelijke bedreigingen die het beeld van een straffende God versterken.
Sta me toe als voorbeeld een aantal regels uit Uw psalm 21 in mijn favoriete eigentijdse bewerking van Huub Oosterhuis te citeren:

Hij zal hun vijanden vinden
en weg van de aardbodem vagen.
Hij laat voor hen vuurovens bouwen,
ze vastbinden rug aan rug –
en dan de zweep erover.
Hun kinderen zal hij verdelgen,
uitroeien de vrucht van hun zaad.
Weerloze kinderen doden, Sire? De God in wie ik geloof doet zoiets niet. Net zoals bij U het geval was, schommelt mijn geloof tussen grote twijfels en zeldzame flitsen van heldere overtuiging. Ook ik ben wel eens verward en boos op God. Logische basisgevoelens die ik met alle zoekende mensen deel. Gelukkig bent U erin geslaagd ook Uw emoties van feilbaarheid en onmacht krachtig neer te pennen.

Ik put vooral vertrouwen uit Uw talrijke omschrijvingen van het kleine hulpeloze Davidje dat bescherming zoekt onder Gods vleugels.
In de versie van Bijbel in Gewone Taal klinken Uw woorden in psalm 103 bijna kinderlijk naïef en hoopvol:

De Heer vergeeft al mijn zonden.
Hij geneest mij als ik ziek ben,
hij laat me niet sterven.
Hij is goed voor mij,
hij houdt van mij.
Hij maakt me weer sterk en gezond,
hij geeft me nieuwe kracht.

Al ruim vijf jaar wissel ik op regelmatige basis mijn vaste leef- en schrijfplek in voor een kort verblijf in de abdij van Zevenkerken. Daar heb ik kennisgemaakt met de gemeenschap van monniken en vooral met de Regel van Benedictus. De stichter van de orde wijdt een uitgebreid hoofdstuk aan het bidden van de psalmen, die de leidraad vormen in hun dagelijkse getijdengebeden.

In hoofdstuk 18 van zijn regel schrijft Benedictus van Nursia zijn volgelingen voor dat alle 150 psalmen in een tijdsbestek van één maand aan bod moeten komen. Anno 2021 verliezen 100.000den monniken en monialen zich dagelijks meerdere keren in Uw psalmen en die van Uw collega’s. Vooral de gezongen versie van de vaste psalmen 4, 91 en 134 tijdens het avondgebed in Zevenkerken maken telkens een grote indruk op mij. Ze maken mijn dag compleet.

Mede dankzij vele gesprekken met de monniken slaag ik er steeds beter in zelfs Uw meest giftige metaforen een plaats te geven. Als schrijver ben ik vertrouwd met de macht van het woord en slagkrachtige vergelijkingen om mijn boodschap in de verf te zetten.

Uw gevloek en wraakgevoelens beschouw ik als professionele overdrijvingen van een emotionele, wispelturige en zoekende taalvirtuoos.
Het is het recht op dichterlijke vrijheid van de schrijver die de lezer wil beroeren. Uw verzen zetten mensen stevig aan het denken. Ze lokken latent aanwezige emoties uit en brengen Uw lezers aan het wankelen. Volhouders worden uiteindelijk beloond, want ze stoten telkens opnieuw op een diepere laag en betekenis. Uw boodschap komt nog steeds aan, Majesteit. Ze is van alle tijden.

Hoogachtend, Bart Demyttenaere

page: 2/2

OVER PSALMEN