Ten-hemel-varen

In de oudheid vond men dat mannen, die veel betekend hadden, bij de goden moesten zijn. Daarom werden ze door wolken omgeven, aan het zicht onttrokken en in de hemel / de godenwereld opgenomen.

Romulus, de stichter van Rome

De Romeinse geschiedschrijver Titus Livius schreef over het levenseinde van Romulus:
"Eens hield Romulus voor de stadsmuur een volksvergadering. Plotseling brak er een onweer los, dat de koning in een lichte wolk hulde. De wolk dreef weg, Romulus was niet meer op aarde. De menigte stond perplex. Maar toen zette ze zich in beweging en huldigde Romulus als de nieuwe God, als Vader van de stad Rome."

De profeet Elia

"Elia en Elisa gingen samen naar de Jordaan. Daar nam Elia zijn mantel, rolde hem op en sloeg ermee op het water. Dit verdeelde zich naar links en naar rechts en beiden liepen door de droge bedding naar de overkant. Daar aangekomen zei Elia tegen Elisa: ‘Doe een laatste verzoek, voordat ik van je word weggenomen.’ Elisa antwoordde: ‘Ik zou graag een dubbel deel van je geest willen.’ Elia antwoordde: ‘Je vraagt iets moeilijks, maar als je me ziet, wanneer ik word opgenomen, dan zal je bede verhoord worden. Zie je me niet, dan wordt je bede niet verhoord.’
Terwijl zij pratend verder gingen, kwam er opeens een wagen van vuur met paarden van vuur, die hen van elkaar scheidde. En in een stormwind werd Elia ten hemel opgenomen. Elisa zag het en riep uit: ‘Vader, vader, de strijdwagens van Israël en zijn ruiterij!’ Toen hij hem niet meer zag, nam hij zijn kleren en scheurde ze doormidden. Daarna raapte hij de mantel op die Elia liet vallen, keerde terug en bleef staan aan de oever van de Jordaan. Hij nam de mantel van Elia, sloeg ermee op het water en riep: ‘Waar is de Heer, de God van Elia?’ Weer sloeg hij op het water, en nu verdeelde het zich naar links en naar rechts zodat hij kon oversteken."
(naar 2 Koningen 2, 7-14)

Lees meer ... over de hemelvaart van Elia.

De profeet Mohammed

Volgens de overlevering verscheen de engel Gabriël op een nacht aan Mohammed om met hem naar Jeruzalem te gaan. Daar aangekomen bond Mohammed Buraq, een bijzonder rijdier, met een touw vast aan een ring in de Westmuur. Na een gezamenlijk gebed met enkele profeten, besteeg hij weer zijn rijdier en steeg op naar de hemel, waar hij door zeven hemelen reisde. In elk van die hemelen sprak hij met een profeet.

Tenslotte ontmoette Mohammed God in de zevende hemel. God zei hem dat de moslims vijftig keer per dag moesten bidden. Toen Mohammed met dit nieuws in de zesde hemel kwam, stuurde de profeet Musa (= Mozes) hem terug naar God: vijftig keer was te moeilijk voor de gelovigen. God antwoordde dat ze maar tien keer per dag moesten bidden. Musa vond dit nog steeds te veel. Mohammed kwam een derde maal bij God. God reageerde en zei dat ze vijfmaal per dag moesten bidden (= salat). Toen Mohammed bij Musa kwam, zei die hem dat dit nog steeds te veel was. Maar dan zei Mohammed dat hij zich schaamde om nog een keer terug te keren naar God en minder te vragen. Vanaf dat moment bidden moslims vijfmaal per dag.

Ons-Heer-Hemelvaart / Hemelvaartsdag

Het woord 'ten-hemel-varen'

Het woord 'hemelvaart' betekent: varen / gaan naar de hemel.
'Hemel' staat in deze context voor God. Want uit eerbied en ontzag voor God, werd zijn naam vaak niet uitgesproken en vervangen door: hemel, engel ...
Bijvoorbeeld: het rijk der hemelen / Het rijk van God.

Wanneer?

Het feest 'Ons-Heer-Hemelvaart' / Hemelvaartsdag wordt veertig dagen na Pasen gevierd. Die tijdspanne komt overeen met de tijd die Lucas vermeldt in Handelingen 1, 3: 'Jezus verscheen aan zijn leerlingen gedurende veertig dagen (na zijn verrijzenis) om daarna omhoog geheven te worden.'
Het getal 'veertig' verwijst ook naar 'voorbereiding'. In dit geval de voorbereiding op de zending van de leerlingen.

Merk op
. De eerste christenen namen een grote vrijheid bij het geven van tijdsaanduidingen. In het evangelie van Lucas vindt de hemelvaart van Jezus plaats op paasavond zelf. In de Handelingen van de apostelen - geschreven door dezelfde Lucas - vindt dit gebeuren veertig dagen na Pasen plaats.

. De evangelisten Matteüs en Johannes reppen geen woord over de hemelvaart van Jezus.

. In het evangelie volgens Marcus wordt even over de hemelvaart van Jezus gesproken in een deel dat in de tweede eeuw aan dit evangelie werd toegevoegd (Marcus 16, 9-20), maar in niet in alle handschriften voorkomt en vermoedelijk ook niet van de hand van Marcus is.

Betekenis

Jezus hoort thuis bij God
Die betekenis is dezelfde als die van Pasen. De oorspronkelijke eenheid tussen beide feesten werd vager toen er veertig dagen tussen lagen.
Die eenheid is ook te vinden in het credo: 'Hij is verrezen op de derde dag volgens de Schriften. Hij is opgevaren ten hemel en zit aan de rechterhand van God zijn almachtige Vader'.

Jezus kun je op een andere manier kennen / ervaren
Hemelvaart is het feest van de blijvende aanwezigheid van Christus onder zijn volgelingen, maar anders dan voorheen: als verheerlijkte Heer.
Zijn adem (Geest) zal voortaan hun leven inspireren. Dit wordt vooral met Pinksteren gevierd.

Een kijkje in de kerkgeschiedenis

Aanvankelijk was het vieren van de hemelvaart een deel van Pinksteren.

Pas in de vierde eeuw werd Hemelvaart een aparte feestdag.

Rerum Novarum

Op Hemelvaartsdag wordt 'Rerum Novarum' (Over nieuwe dingen) herdacht door de christelijke arbeidersbeweging. Die Latijnse woorden zijn de twee eerste woorden van een encycliek, een brief, die paus Leo XIII in 1891 schreef voor katholieke christenen.

De herdenking van Rerum Novarum wordt ervaren als de tegenhanger van 1 mei.

Kinderen en Hemelvaart

Vragen van kinderen

Waar ging Jezus naar toe? Is Hij in de lucht verdwenen? Als een raket?
Zo moet je dat niet denken:
Jezus ging voor goed naar zijn Vader.
Want wolk / engel / hemel ... horen thuis bij God.

Is Jezus écht opgestegen naar de hemel? (Marianne, 11 jaar)
(C. DELHEZ in Samuel, uitgeverij Averbode, 1999 nr 2, p. 2)

Jezus is geen astronaut. Je mag je dus die hemelvaart niet té letterlijk voorstellen.
In de Bijbel heeft men (als men over de hemel spreekt) het niet noodzakelijk over een plaats hoog daarboven, tussen de sterren. Het adres van God kennen we niet. We weten wel dat Hij in het hart van de mens wil wonen.
In de Bijbel lezen we: 'Hij werd omhoog geheven en een wolk onttrok Hem aan hun ogen.'
Dit is een symbolische manier om te zeggen dat Jezus niet meer zichtbaar was, maar nog steeds leeft bij God. Zijn leerlingen zagen Jezus niet meer, maar bleven wel zijn aanwezigheid ervaren.

Spreken met beelden

In de tekst over de hemelvaart van Jezus, komen de volgende ‘beelden’ aan bod:

Berg	ontmoetingsplaats met God (vgl. Mozes op de Sinaï, en ook de vele kerken en kapellen die op een bergtop gebouwd zijn.
Engel/ man in witte kleren	woordvoerder van God (zie: de engel Gabriël verschijnt aan Maria)
Wolk	geeft zowel het ongrijpbare en ongenaakbare als het nabije van God weer. (Zie: de wolk in het verhaal van de uittocht uit Egypte; wolk bovenop de Sinaï)
Hemel	verblijfplaats van God. Omdat God als anders dan de mens, en als meer dan de mens ervaren wordt, wordt Hij gesitueerd in de hemel.

Wie aan kinderen vertelt over wat met Hemelvaart herdacht wordt, doet er goed aan hen in te leiden in de symbolentaal:
. besteed voldoende aandacht aan het verkennen van wat bekend is (waarneming)
. om daarna via spreekwoorden
. te komen tot een invulling van de 'symbolen' in de teksten.

Belangrijk
. Het heeft geen zin om dit verhaal dat bol staat van ‘beeldend’ taalgebruik aan kinderen te willen aanpassen, zodat ze het direct kunnen vatten. Vroeg of laat worden ze toch met zo’n ‘taal’ geconfronteerd. Veel beter is het om ze – op hun niveau - te laten kennismaken met deze beelden en de bedoeling ervan.

. Laat de kinderen bij de Bijbelteksten vooral zelf nadenken en verbanden zoeken. Formuleer je vragen zó dat je de kinderen stimuleert om te zoeken naar de reden die men kan hebben om op een bepaalde manier over Jezus / God te spreken of uit te beelden.

. Indien je de kinderen iets wilt laten tekenen, dan bij voorkeur het moment dat Jezus zijn leerlingen voor het laatst toespreekt, of de verschillende manieren waarop mensen vandaag de dag de opdracht van Jezus kunnen realiseren.
Het 'ten-hemel-varen' zelf wordt het beste niet uitgetekend. Men bekomt er wel heel grappige tekeningen mee, maar die hebben weinig met de kern van het verhaal te maken.

. Formuleer niet te vlug zelf antwoorden die door de bovenstaande informatie gekleurd zijn.

Hemelvaart in 'bijbelin1000seconden.be'

Oude Testament

2 Koningen 2, 1.6-14: Elia wordt in de hemel opgenomen

Nieuwe Testament

Marcus 16, 15-20: Aan de rechterhand van God
Lucas 24, 46-53: Het afscheid van Jezus
Handelingen 1, 1-11: Hemelvaart van Jezus

Overweging

Mia Verbanck

Een halte na 40 dagen

(Mia Verbanck, Pastorale Eenheid Heilige Damiaan – Hoboken-Berchem-Kiel-Wilrijk, mei 2024)

Na Pasen hebben de apostelen
tijd nodig om Jezus’ dood te verwerken.
Eerst waren ze in shock en ontgoocheld.
Ze konden niet geloven dat hij dood was
en ze sloten zich op.
Gaandeweg ervoeren ze Hem in hun midden,
als ze elkaar de vrede wensten,
maaltijd hielden of samen de schriften lazen.

Stilaan beseffen ze dat ze het beeld van
de gekruisigde Jezus moeten loslaten
– het graf is immers leeg –,
maar dat zijn geest verder leeft in hen
en dat ze hun leven weer op de rails moeten zetten.

Lucas vertelt het in beeldrijke taal, vol symboliek:
Jezus gaat naar de hemel,
want daar woont God
en daar is Hij thuis.
“Wat kijken jullie toch naar de hemel?”
zeggen twee engelen.
Nog even en de Geest zal
de leerlingen bezielen.
Ze zullen ongeremd naar buiten komen
en enthousiast over Jezus spreken.

Het evangelie van Marcus eindigt
met een oproep van Jezus daartoe:
“Ga de hele wereld door,
en vertel het goede nieuws aan iedereen.”

Vanaf Hemelvaart kijken we nog sterker
uit naar het feest van de Geest.