Handelingen 1, 1-11: Hemelvaart van Jezus

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1717)

Beste Theofilus,
In mijn eerste boek heb ik geschreven over alles wat Jezus gezegd en gedaan heeft. Het eind van dat boek gaat over de dag dat Jezus naar de hemel ging. Op die dag sprak hij met de apostelen, die hij uitgekozen had met hulp van de heilige Geest. Jezus vertelde hun wat ze moesten doen. Daarna ging hij naar de hemel.
De apostelen hebben gezien dat Jezus na zijn dood weer leefde. Hij heeft hun dat op allerlei manieren bewezen, veertig dagen lang. Hij kwam vaak bij hen, en dan sprak hij met hen over Gods nieuwe wereld.

Op de dag dat Jezus naar de hemel ging, zei hij tegen de apostelen: ‘Jullie moeten in Jeruzalem blijven. Blijf daar wachten. Want mijn Vader heeft beloofd om jullie de heilige Geest te geven. Dat heb ik jullie al verteld. Het zal over een paar dagen gebeuren: dan zullen jullie met de heilige Geest gedoopt worden. Dat is anders dan toen Johannes mensen doopte, want Johannes doopte met water.’
Toen vroegen de apostelen aan Jezus: ‘Heer, is dat dan het moment waarop u koning van Israël zult worden?’ Jezus antwoordde: ‘Jullie hoeven niet te weten wanneer dat zal gebeuren. Dat weet alleen mijn Vader. Maar jullie zullen kracht krijgen van de heilige Geest. En daarna moeten jullie overal in Jeruzalem over mij vertellen. En in heel Judea en Samaria, en overal op aarde.’

Toen Jezus dat gezegd had, zagen de apostelen hem naar de hemel gaan. Een wolk nam hem mee, zodat ze hem niet meer konden zien.
Terwijl de apostelen nog omhoog stonden te kijken, waren er opeens twee engelen bij hen. Ze hadden witte kleren aan. Ze zeiden: ‘Mannen uit Galilea, jullie moeten niet naar de lucht blijven kijken. Jezus is naar de hemel gegaan, maar hij zal terugkomen op de wolken.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

In mijn eerste boek, Teofilus, dat ik schreef
had ik het over alles wat Jezus deed en leerde
tot aan de dag waarop Hij zijn opdracht gaf
aan de apostelen die Hij door de Heilige Geest had uitgekozen,
en ten hemel werd opgenomen.
Na zijn sterven toonde Hij hun op veel manieren dat Hij in leven was.
Hij verscheen hun gedurende veertig dagen
en sprak met hen over het rijk van God.

Terwijl Hij met hen at, zei Hij: ‘Blijf in Jeruzalem
en wacht op de belofte van de Vader die je van Mij hoorde.
Johannes doopte met water,
maar over enkele dagen worden jullie gedoopt met Heilige Geest.’

Toen ze eens bijeen waren, vroegen ze Hem
‘Heer, zul Je in deze tijd voor Israël het koninkrijk herstellen?’
Maar Hij antwoordde: ‘Het komt jullie niet toe dag en uur te kennen
die de Vader in zijn macht heeft vastgesteld.
Maar jullie zullen kracht ontvangen
van de Heilige Geest die over jullie komt,
om over Mij te getuigen in Jeruzalem,
in heel Judea en Samaria en tot het uiteinde der aarde.’
Daarna werd Hij voor hun ogen van hen omhooggeheven.
Een wolk onttrok Hem aan hun ogen.

Terwijl ze Hem bij zijn hemelvaart gespannen nastaarden,
stonden opeens twee mannen in witte gewaden bij hen.
Ze zeiden: ‘Galileeërs, wat kijken jullie toch naar de hemel?
Jezus die van jullie is weggenomen
En in de hemel is opgenomen,
zal op dezelfde manier terugkeren
als jullie Hem naar de hemel zagen gaan.”

Stilstaan bij…

Eerste boek
Hiermee wordt het evangelie volgens Lucas bedoeld.

Teofilus
(= door God geliefd)
Dit kan om een historische figuur gaan, die voor de rest niet bekend is. Het kan ook de naam zijn van elke lezer van dit werk en dus ook voor ieder van ons.

Hemel
Omdat de joden zo’n eerbied voor God hebben, spreken ze zijn naam niet uit en gebruiken ze andere woorden waarmee ze God bedoelen. ‘Hemel’ is zo’n woord.
‘Ten hemel varen’, betekent dan: naar God toegaan.
‘In de hemel zijn’: bij God zijn, leven bij God, één zijn met God.
Meteen wordt duidelijk wat Lucas met deze tekst bedoelt: Jezus leeft verder bij God. God, die Hem uit de dood heeft gewekt.

Veertig dagen
Met veertig wordt de voorbereiding van iets nieuws aangeduid. Meestal gebeurt zo’n voorbereiding met bezinning en inkeer. Denk aan de 40 dagen die Jezus in de woestijn doorbracht, vooraleer Hij zijn boodschap verkondigde.

Gedoopt worden met Heilige Geest
De Geest die Jezus heeft bezield, zal ook werken in zijn leerlingen.
Met deze woorden wordt iets over de betekenis van Pinksteren gezegd.

Omhoog heffen
Met deze passieve vorm van het werkwoord wil Lucas zeggen dat het God is die dit gebeuren realiseert. Men situeert God ‘boven in de ‘hemel’ omdat het licht (uit de hoogte) een symbool is voor God.

Wolk
In de Bijbel is de wolk een beeld waarmee men de onzichtbare en ongenaakbare aanwezigheid van God wil duidelijk maken. (Vgl. Exodus 33, 9-10 en Lucas 9, 34-35) Men kan een wolk wel voelen, maar niet vastpakken, net zoals mensen God kunnen aanvoelen, maar nooit kunnen grijpen.
In sommige teksten dient de wolk ook als ‘voertuig’ voor hemelse wezens.

Twee
Een getuigenis is bij de joden slechts rechtsgeldig als men met twee is. (zie: Deuteronomium 19, 15, Lucas 24, 4)

Mannen in witte gewaden
Hiermee bedoelt Lucas ‘engelen’. Zij leggen de band tussen God en de mens. Wat ze zeggen is belangrijker dan wie ze zijn.

Galileërs
Bewoners van de landstreek Galilea.
Jezus en zijn leerlingen waren Galileërs.

Bij de tekst

Merk op

Van de vier evangelisten schreef alleen Lucas over de hemelvaart als iets dat men kan zien, en dat iets anders is dan: verrijzen of de Geest ontvangen.

Lucas zegt ook niets over het verdriet, de ontgoocheling en de verslagenheid van de leerlingen om het heengaan van Jezus. Dit komt omdat hij schreef vanuit de ervaring en het geloof dat Jezus bij hen was. Hoewel Jezus niet te zien is, kan men Hem ervaren / voelen … zeker als men handelt naar zijn woord.

Spreken met beelden

Deze tekst van Lucas zit vol ‘beelden’ die zintuiglijk waar te nemen zijn, maar waarmee hij iets probeert te zeggen over God en de relatie van mensen tot Hem, waarbij woorden vaak tekort schieten. In deze tekst komen de volgende ‘beelden’ aan bod:

. BERG Handelingen 1, 12
Plaats waar men God pntmoet
Bijvoorbeeld:
Mozes op de Sinaï
De vele kerken en kapellen die op een bergtop gebouwd zijn.

. ENGEL/ man in witte kleren
treedt op als woordvoerder van God
Bijvoorbeeld:
De engel Gabriël zegt aan Maria dat ze de moeder van Jezus zal worden

. WOLK
geeft zowel het ongrijpbare, het ongenaakbare als het nabije van God weer.
Bijvoorbeeld:
De wolk bij de uittocht uit Egypte
De wolk boven op de Sinaï

. HEMEL
Plaats waar God verblijft
Omdat God anders dan de mens en ervaren wordt als meer dan de mens, wordt Hij gesitueerd in de hemel.

Hoewel men beelden zintuigelijk kan waarnemen, toch willlen ze vooral iets zeggen over datgene waarbij woorden tekort schieten: ze proberen te verduidelijken wat men gelooft.
Deze manier van spreken staat haaks op de hedendaagse manier van spreken (verstandelijk, logisch, waarneembaar …). Toch heeft het geen zin om deze tekst die bol staat van deze ‘beelden’ aan kinderen te willen aanpassen, zodat ze die direct kunnen vatten. Vroeg of laat worden ze toch met die ‘taal’ geconfronteerd (via uitdrukkingen, kunstwerken, via illustraties …). Veel beter is het om ze, op hun niveau, te laten kennismaken met deze beelden en de bedoeling ervan.
(Belang van het 'begrijpend lezen' van deze tekst)

Als je dit verhaal aan kinderen vertelt ...

... lijkt het buiten hun leefwereld te staan. Maar als je ingaat op de kern ervan, krijg je meer mogelijkheden: christenen moeten niet naar boven kijken, ze moeten aan de slag: hier en nu.

... moet je de symbolen in het verhaal respecteren: ze drukken het geloof uit van zijn volgelingen dat Jezus één is met God, eerder dan dat het een historisch verslag is van de gebeurtenissen.

… dan bij voorkeur vertellen, rekening houdend met de taalkennis van de kinderen. Vertel het niet als een verslag, maar als een verhaal dat iemand vertelde om iets duidelijk te maken. Oudere kinderen kunnen die bedoeling wellicht zelf achterhalen, bij jongere kinderen kun je dit best stap voor stap samen met hen opzoeken.

… mochten kinderen vragen stellen als: 'Waar ging Jezus naar toe? Is hij in de lucht verdwenen? Als een raket?', dan kun je als volgt reageren: 'Nee, zo moet je je dat niet indenken: Jezus ging voor goed naar zijn Vader. Want wolk/engel/hemel ... horen thuis bij God.'
Zo toont dit verhaal met zijn eigen woorden aan dat Jezus bij God is.

Wortel in het Oude Testament

Kort voordat God Elia in een stormwind in de hemel zou opnemen,
vertrok Elia met Elisa uit Gilgal. Hij zei:
‘Blijf hier, Elisa, want God zendt mij naar Betel.’
Elisa antwoordde: ‘Zowaar God leeft en zowaar u leeft:
ik verlaat u niet.’
Toen zij Betel naderden liepen profeten de stad uit.
Ze gingen naar Elisa en vroegen:
‘Weet u wel dat God vandaag Elia in de hemel zal opnemen?’
Hij antwoordde: ‘Ja, ik weet het.’

Toen zei Elia:
‘Elisa, blijf hier want de Heer zendt mij naar Jericho.’
Elisa antwoordde: ‘Zowaar de Heer leeft en zowaar u leeft:
ik verlaat u niet.’
Toen zij Jericho naderden liepen er profeten van Jericho de stad uit.
Ze gingen naar Elisa en vroegen:
‘Weet u dat God Elia vandaag in de hemel zal opnemen?’
Hij antwoordde: ‘Ja, ik weet het.’
Weer zei Elia tegen hem: ‘Blijf hier,
want de Heer zendt mij naar de Jordaan.’
Elisa antwoordde: ‘Zowaar de Heer leeft en zowaar u leeft:
ik verlaat u niet.’ Toen gingen zij samen verder.

Vijftig profeten volgden hen.
Ze bleven wat verder staan,
toen Elia en Elisa aan de Jordaan stilhielden.
Toen nam Elia zijn mantel, rolde hem op en sloeg ermee op het water.
Dit verdeelde zich naar links en naar rechts
en beiden liepen door de droge bedding naar de overkant.
Daar aangekomen zei Elia tegen Elisa:
‘Doe een laatste verzoek, voordat ik van je word weggenomen.’
Elisa antwoordde: ‘Ik zou graag een dubbel deel van uw geest willen.’
Elia antwoordde: ‘Je vraagt iets moeilijks,
maar als je mij ziet, wanneer ik word opgenomen,
dan wordt je bede verhoord.
Zie je mij niet, dan wordt je bede niet verhoord.’
Terwijl zij pratend verdergingen,
kwam er opeens een wagen van vuur met paarden van vuur,
die hen van elkaar scheidde,
en in een stormwind werd Elia ten hemel opgenomen.
(2 Koningen 2, 1-11)
Lees meer...

Het oude wereldbeeld

Zoals zijn tijdgenoten zag Lucas de wereld in drie verdiepingen:
. op aarde woont de mens,
. onder de aarde is de onderwereld (plaats van het kwaad),
. boven het uitspansel is de hemel, de plaats van het goede of de woning van God.

Men kan van een schrijver uit de oudheid moeilijk verwachten dat hij hierover op een andere manier spreekt. Meteen wordt duidelijk wat hij bedoelt met ‘Jezus vaart naar de hemel’: Jezus leeft bij God; Hij is door God uit de dood gewekt.

Midrasj

Deze tekst is een midrasj, een verklarend verhaal dat opgebouwd is met beelden en gebeurtenissen die in de Bijbel eerder aan bod kwamen. (Bijvoorbeeld: berg, wolk, engelen, hemelvaart van Elia).
Zo'n verhaal wordt gelezen als een meditatie over het onderwerp.

. Deze tekst zegt iets over Jezus:
Hij leeft / hoort bij God. Zijn kruisdood is een komma, geen punt. Christenen herdenken geen dode. Ze worden samengeroepen door een levende, want Jezus leeft bij God.

. Deze tekst zegt ook iets over zijn volgelingen:
Gedragen door de Geest van Jezus Christus zullen ze zijn boodschap uitdragen in Israël en in de hele wereld (tot het uiteinde van de aarde) Daarom mogen ze niet naar 'de hemel staren'. Ze moet leven in deze wereld, waar hun taak ligt.

Wolken in de Bijbel

Exodus 19, 16-20
Op de derde dag, vroeg in de ochtend, begon het te donderen en te bliksemen. Boven de berg hing een dichte wolk, machtig bazuingeschal weerklonk, en alle mensen in het kamp beefden van angst.
Toen voerde Mozes het volk uit het kamp naar buiten, God tegemoet. Aan de voet van de berg bleven zij staan. De Sinaï was geheel in rook gehuld, omdat de heer in vuur was neergedaald. De rook steeg omhoog als de rook van een smeltoven. Heel het volk was met ontzetting geslagen. Bazuingeschal weerklonk, luider en luider. Mozes sprak, en de stem van God antwoordde hem. Want de Heer was neergedaald op de Sinaï, op de top van de berg. En de Heer riep Mozes naar de top van de berg en Mozes ging naar boven.

Exodus 40, 34-38
Toen overdekte de wolk de tent van samenkomst en vulde de heerlijkheid van de Heer de verblijfplaats. En Mozes kon de tent niet binnengaan, want de wolk rustte erboven, en de heerlijkheid van de heer vulde de verblijfplaats. Op heel hun tocht trokken de Israëlieten pas verder als de wolk boven de verblijfplaats uitsteeg. Als de wolk niet opsteeg, bleven zij wachten. Op heel hun tocht rustte overdag de wolk van de heer boven de verblijfplaats, maar ’s nachts was er een vuurgloed, die zichtbaar was voor alle Israëlieten.

1Koningen 8, 1-10
Toen riep Salomo de oudsten van Israël, alle stamhoofden en leiders van de families van de Israëlieten naar Jeruzalem, om de ark van het verbond van de Heer op te halen uit de Davidsstad, ook Sion geheten. (...) Toen de oudsten van Israël waren aangekomen, tilden de priesters de ark op en brachten haar met de tent van samenkomst en de bijbehorende gewijde voorwerpen over. Dit deden de priesters, samen met de Levieten. Koning Salomo en heel de gemeenschap van Israël die zich rondom hem verzameld had, gingen voor de ark uit en ze offerden zoveel schapen en runderen dat ze niet te tellen of te schatten waren. De priesters brachten de ark van het verbond van de Heer op haar plaats in de achterzaal van de tempel, het heilige der heiligen, onder de vleugels van de kerubs. (...) In de ark van het verbond lagen alleen de twee stenen tafelen die Mozes er in gelegd had op de Horeb, de tafelen van het verbond dat de Heer gesloten had met de Israëlieten toen ze uit Egypte trokken. Terwijl de priesters het heilige der heiligen verlieten, vulde de wolk het huis van de Heer.

Lucas 9, 28-36
Ongeveer een week na deze woorden nam Hij Petrus, Johannes en Jakobus mee en ging Hij de berg op om te bidden. Terwijl Hij aan het bidden was, veranderde Hij van uiterlijk en werden zijn kleren stralend wit. Ineens waren er twee mannen met Hem in gesprek. Het waren Mozes en Elia, die in heerlijkheid verschenen en over zijn heengaan spraken, de voleinding van zijn leven in Jeruzalem. Petrus en de anderen waren overmand door slaap; toen ze wakker werden, zagen ze zijn heerlijkheid en de twee mannen die bij Hem stonden. Toen die weer van Hem wilden weggaan, zei Petrus tegen Jezus: ‘Meester, het is maar goed dat wij hier zijn; laten wij drie hutten maken, een voor U, een voor Mozes, en een voor Elia.’ Hij wist niet wat hij zei. Terwijl hij nog sprak, kwam er een wolk die hen overdekte; ze schrokken toen ze in de wolk terechtkwamen. Uit de wolk klonk een stem: ‘Dit is mijn uitverkoren Zoon; luister naar Hem.’ Toen de stem klonk, bleek Jezus alleen te zijn. Zij zwegen hierover en vertelden destijds aan niemand wat ze hadden gezien.

Handelingen 1, 8-9
'Maar wanneer de heilige Geest over jullie komt, zullen jullie kracht ontvangen en mijn getuigen zijn in Jeruzalem, in heel Judea en Samaria, en tot het uiteinde van de aarde.’ Na deze woorden werd Hij voor hun ogen omhoog geheven en een wolk onttrok Hem aan het gezicht.

Het feest 'Hemelvaart'

Dat Jezus opgenomen werd bij God wordt in de kerk gevierd op de veertigste dag na Pasen.
Klik hier voor meer info over dit feest.

Hemelvaart en kunst

Schilderkunst

Icoon

Hemelvaart

Bovenaan: de tronende Jezus Christus
Zoals de Romeinse keizers vroeger door arenden of geesten op een rond schild werden geheven, zo wordt Jezus in een aureool door de engelen naar de hemel gedragen.
De bomen verwijzen naar de Olijfberg, waar zich het gebeuren afspeelt. Een berg is in de Bijbel de plaats waar men God kan ontmoeten. De Olijfberg is de plaats waarvan de joden zeggen dat de Messias zich daar zal openbaren.

Tussenin: contactfiguren tussen hemel en aarde / God en mensen
Twee engelen worden in stralend wit afgebeeld (wit: de kleur waarmee een iconograaf de lichtende aanwezigheid van God weergeeft). Ze zijn boodschappers van God die de moeder Gods en de apostelen ervan op de hoogte brengen dat Jezus bij God verder leeft.
In de Bijbel is het woord van de engel altijd heel belangrijk, want het is het 'woord van God'. Ook hier! Dit woord roept de apostelen op om in actie te treden.

Onderaan: wat zich op aarde afspeelt
Maria richt de handen naar de hemel. Deze houding wordt de orante-houding genoemd, een gebedshouding die de priester nog steeds aanneemt bij bepaalde gebeden van de eucharistie.
Maria wordt omringd door de apostelen: onmiddellijk naast haar staan Petrus (geel-oranje mantel) en Paulus (kalend hoofd en zwarte baard), de twee pijlers van de Kerk.

Merk op dat de Bijbel niets zegt over de aanwezigheid van Maria bij de Hemelvaart en dat Paulus toen nog geen apostel was.
De vrouwelijke figuur op de icoon zou op de eerste iconen van de Hemelvaart de verpersoonlijking geweest zijn van 'onze moeder, de heilige Kerk'. Later zag men in haar Maria.
Aanvankelijk verstond men onder 'apostel' iemand die gezonden werd om het woord van Jezus te verspreiden. Nu is een apostel één van de twaalf leerlingen die Jezus heel nabij waren.

De icoon van de Hemelvaart is in een orthodoxe Kerk te zien in de rij van de feesticonen in een iconostase, de wand die zich bevindt tussen de gelovigen en de ruimte waar zich de heilige liturgie afspeelt.
Een icoon is geen foto van wat er zich toen afspeelde, maar een voorstelling van de betekenis van het gebeuren dat uitgebeeld wordt. De icoon van de Hemelvaart beeldt het vers uit waarin Lucas schrijft: 'Twee engelen zeggen aan de apostelen: 'Wat staat ge naar boven te staren? Hij is voor je uit naar Galilea.''

Suggestie
Toon de icoon van de Hemelvaart. (Alle iconen over de Hemelvaart hebben dezelfde opbouw. De verschillen zijn er naargelang de iconenschool of de tijd waarin de icoon geschilderd werd)
Laat verwoorden wat op de icoon te zien is, nadat je de bijhorende tekst uit de Handelingen hebt voorgelezen.
Sta stil bij: engelen, wit, berg ...

Tip
Dries van den Akker sj bekeek twee kunstwerken over Hemelvaart en ontdekte dat het echte verhaal van Hemelvaart zich op aarde afspeelt. (Ignis: in première gegaan op 29 mei 2019)
Klik hier

Miniatuur

In middeleeuwse handschriften wordt Handelingen 1 geïllustreerd met een afbeelding van de rots waarop men de afdruk kan zien van de voeten van Christus bij zijn hemelvaart.
In de periode waarin dit handschrift gemaakt werd, herbouwden de kruisvaarders de kapel van de Hemelvaart op de Olijfberg. In die kapel vereerde men de rots waarop men de voetafdrukken van Jezus meende te herkennen.

J. DE FLANDES

De hemelvaart

Juan de Flandes (ca. 1465 - 1519) was een Spaans schilder, afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden.

Overweging
(Inspiratiebron: Blog van M. HAAS, Parelduiken in de bijbel, Bungelende voetjes)

Een aantal mensen op dit schilderij kijken naar boven, naar de voeten van Jezus die opgenomen wordt in een wolk. Zo letterlijk geeft Juan de Flandes de hemelvaart weer!
In de tekst van het hemelvaartverhaal staat dat twee mannen in witte gewaden zeggen: ‘Mannen van Galilea, wat staan jullie naar de hemel te kijken?’
Maar kijk eens ónder de voeten van Jezus op de rots! In het zand, daar zijn zijn voetafdrukken te zien. En dáár gaat het om! Om zijn voetafdrukken, zijn sporen, die op aarde te vinden zijn.
Ook in ons leven?

Installatie

B. SMILDE

Nimbus II
In maart 2012 liet de Nederlandse kunstenaar Berndnaut Smilde in de leegstaande Mariakapel te Hoorn een wolk zien. Bekijk hier deze installatie.

NIMBUS …
. is de naam van een soort wolk (cumulonimbus) die zorgt voor buien en onweer, en daarom ook donderwolk genoemd wordt. Zo kan ‘Nimbus’ verwijzen naar de wolk die in de Bijbel het beeld voor Gods aanwezigheid is.
Zoals een wolk zorgt voor regen en zo leven brengt, zo is God (God als schepper). Tegelijk is God, net als die wolk ongrijpbaar.

. is het woord voor de kring van licht rond het hoofd van heiligen. Een manier om hun uitstraling weer te geven. De oudste vorm van een nimbus in de kunst ziet eruit als een gouden schijf, in de renaissance werd dit een cirkel, soms werden er stralen geschilderd. In de nimbus van Christus is een kruis te zien.

Muziek

J.S. BACH

Himmelfahrts-oratorium
Klik hier om dit werk te beluisteren in een uitvoering van het Tölzer Knabenchor.

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

Tekenen

Als je kinderen iets wilt laten tekenen, dan bij voorkeur het moment waarop Jezus zijn leerlingen voor het laatst toespreekt, of de verschillende manieren waarop mensen vandaag de dag de opdracht van Jezus kunnen realiseren.
Het 'ten-hemel-varen' zelf wordt het best niet uitgetekend. Men bekomt er alleen heel grappige tekeningen mee, die meestal weinig met de kern van de tekst te maken hebben.

Wolken-mobile

Materiaal
Enkele 'wolken', die geknipt werden uit stevig papier.
Allerlei wit materiaal: watten, witte draden, papiersnippers, wol, witte stof (bv. van een oud laken), witte kralen.
lijm, satéstokjes; garen
Eventueel: pasta's; witte verf

Verloop
In de tekst over de hemelvaart is er sprake van een wolk, een manier om over God te spreken.
Geef de kinderen allerlei materiaal dat er wit uitziet en dat ze op 'wolken' kunnen kleven.
Of ze kleven voorwerpen op de 'wolken' die ze nadien wit schilderen.
De 'wolken' worden nadien als een mobile opgehangen.
De meest eenvoudige vorm voor een mobile is een kruisvorm gemaakt van twee houten stokjes die aaneen gesjord werden.
Op elk van de vier uiteinden en op de plaats waar de stokjes elkaar kruisen, maak je een 'wolk' vast met een draad van een verschillende lengte.

INLEVEN

Rollenspel

De kinderen kennen het patroon:
iemand gaat weg - je blijft alleen achter
er komen moeilijkheden - je hebt hulp nodig

Laat de kinderen daar een verhaal bij bedenken.
Geef dan aan de groepjes de opdracht voor een eenvoudig rollenspel van dat verhaal.
Na hun spel worden de ervaringen van de kinderen vergeleken met die van de apostelen uit het hemelvaartverhaal.

Grote kinderen

SPREKEN MET BEELDEN

Opwarming

Vooraleer je de kinderen over Hemelvaart vertelt, kun je best beginnen met een soort opwarmingsoefening: confronteer ze met beeldende taal die ze uit hun omgeving kennen of in stripverhalen tegenkomen. Of: confronteer ze met ‘beeldende zegswijzen’, gezegden die iets anders zeggen dan wat ze op het eerste gezicht zeggen.
Bijvoorbeeld: Als de kat van huis is, dansen de muizen.

Klik hier voor een voorbeeld.
Zoek met de kinderen naar de relatie tussen het beeld en wat men ermee wil zeggen.
- Waarom tekent men een hart als mensen van elkaar houden?
Omdat mensen dan voelen dat hun hart sneller slaat

- Waarom tekent men een lamp bij iemand die een idee heeft?
Omdat men het gevoel heeft dat men licht ziet in het duister.

- Waarom heeft de Bijbel het over een wolk bij hun spreken over God?
Omdat men een wolk kan voelen, maar nooit vastpakken, net zoals mensen God soms kunnen aanvoelen, maar er nooit vat op krijgen.

- Waarom schrijft de Bijbel over engelen wanneer er gezegd wordt wat God te zeggen heeft?
Omdat men zo’n eerbied heeft voor God, dat men Hem niet probeert uit te beelden. Bovendien dragen engelen vleugels om ermee aan te geven dat ze snel van ‘den hoge’ (hemel / God) de boodschap van God aan de mensen brengen.

Formuleer in je gesprek met de kinderen niet te vlug zelf een antwoord dat door bovenstaande informatie gekleurd is. Laat de kinderen vooral zelf nadenken en verbanden zoeken.
Formuleer je vragen zó dat je de kinderen stimuleert om te zoeken naar de reden die men kan hebben om zo over Jezus/God te spreken of te tekenen.

'God in de wolken'

Kunstenaars tekenen gemakkelijk God alsof Hij een mens is. Toch is God geen mens. Ook dat maken kunstenaars duidelijk. Bijvoorbeeld door God op de wolken te laten lopen. Iets om even met kinderen bij stil te staan.

- Als wij op een wolk zouden lopen, wat gebeurt er dan?
- Waarom zou men zeggen dat God op wolken zit / op wolken loopt?
- Kun je een wolk vastnemen? Kun je God vastnemen?
- Kun je goed zien als je in een wolk zit, als er veel mist is? Heb jij God al eens gezien?
Misschien dat men daarom zegt dat God in de wolken is: men kan Hem niet goed zien!
- Kun je een wolk voelen? Wat voel je als er mist is?
- Kan men God voelen? Wanneer wel, wanneer niet?

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Bij het vertellen over de hemelvaart

Het heeft geen zin om deze tekst die bol staat van 'beeldend' taalgebruik aan kinderen te willen aanpassen, zodat ze het direct kunnen vatten. Vroeg of laat worden ze toch met zo'n 'taal' geconfronteerd. Veel beter is het om ze, op hun niveau, te laten kennismaken met deze beelden en de bedoeling ervan.
In deze tekst komen de volgende 'beelden' aan bod:

VEERTIG
de tijd die nodig is om zich voor te bereiden op een nieuwe levensfase.
(40 weken zwangerschap; quarantaine om terug gezond te worden; voorbereiding op het wonen in het Beloofde Land)

BERG
ontmoetingsplaats met God (vgl. Mozes op de Sinaï, en ook de vele kerken en kapellen die op een bergtop gebouwd zijn.
Bovendien verwachtten de joden dat de Messias zich vanuit de hemel op de Olijfberg zal openbaren.

ENGEL / MAN IN WITTE KLEREN
Lucas heeft het over 'mannen in het wit', maar iedereen heeft altijd begrepen dat Lucas met deze mannen engelen bedoelde, woordvoerders van God (vgl. De engel Gabriël verschijnt aan Maria).
Hierbij is wat een engel zegt altijd belangrijker dan de engel zelf.

WOLK
geeft zowel het ongrijpbare en ongenaakbare als het nabije van God weer.
(Vgl. De wolk bij de uittocht uit Egypte; wolk boven op de Sinaï)

HEMEL
verblijfplaats van God. Omdat God als anders dan de mens, en als meer dan de mens ervaren wordt, wordt Hij gesitueerd in de hemel.
Vroeger dachten de mensen:
- de wereld is de plaats waar mensen wonen
- onder de wereld, in de onderwereld, woont het kwade
- boven de wereld, in de hemel, woont het goede. Daar is de plaats waar God woont.
Naar de hemel gaan is een manier van spreken om te zeggen dat iemand naar God gaat, bij God hoort.

Formuleer niet te vlug zelf een antwoord dat door de bovenstaande informatie gekleurd is.
Laat de kinderen vooral zelf nadenken en verbanden zoeken.
Formuleer je vragen zo dat kinderen gestimuleerd worden om te zoeken naar de reden die men kan hebben
om op die manier over Jezus/God te spreken of te tekenen.

Vertellen over de hemelvaart van Jezus

Je kunt je bij het vertellen van het verhaal laten inspireren door de volgende tekst, die interessant is omdat de verschillende ‘beelden’ uit de Bijbeltekst, in het verloop ervan toegelicht worden.

In het begin van de Handelingen, het tweede boek dat Lucas schreef,
kun je lezen over wat er gebeurde nadat Jezus was gestorven en opgestaan.

Veertig dagen lang voelden de leerlingen Jezus heel dicht bij hen.
Dan zagen ze Jezus zoals Hij altijd bij hen was,
dan at Hij met hen zoals Hij altijd met hen at,
en sprak Hij met hen zoals Hij altijd met hen sprak.
Veertig ...
Wie luisterde dacht meteen
aan de tocht van het volk Israël door de woestijn:
veertig lange jaren...
In de Bijbel wordt veertig steeds genoemd
bij een tijd van bezinning en voorbereiding
die voorafgaat aan een belangrijke gebeurtenis.

Lucas schreef dat Jezus toen zijn leerlingen meenam
naar de olijfberg even buiten Jeruzalem.
Hij zei: ''Ga niet weg uit Jeruzalem,
maar blijf wachten tot de belofte van mijn Vader vervuld wordt.
Binnen enkele dagen worden jullie gedoopt in Heilige Geest.
Dan zullen jullie kracht krijgen en enthousiasme
om over Mij te vertellen in Jeruzalem,
in Judea en Samaria en nog veel verder,
tot aan het eind van de wereld.’
Dan zegende Jezus zijn leerlingen.
Daarna kwam er een wolk tussen hen en Jezus,
zodat ze Hem niet meer zagen.
Een wolk
... dat betekent in de Bijbel: hier is God onzichtbaar dichtbij.
De leerlingen bleven staan en staarden naar de wolk.

Dan kwamen er twee mannen in witte kleren,
twee boodschappers van God.
Ze zeiden: 'Maar mannen uit Galilea
wat staan jullie nu toch naar de hemel te kijken. Jezus is nu bij God.
Zoals jullie hem zagen weggaan, zo zal Hij terugkomen.'
En, schreef Lucas, de leerlingen gingen vol vreugde naar Jeruzalem terug.

Testament

Als mensen sterven kan het gebeuren dat hun familie nadien een testament vindt. Daarin staat wat ze aan hun familie en vrienden willen geven van hun bezittingen.
Aan het verhaal over de hemelvaart gaat een soort testament van Jezus vooraf. Het belangrijkste wat Hij aan zijn volgelingen wil geven is de Heilige Geest, die Hem in zijn leven inspireerde.

EVEN TESTEN

Woordrooster

Materiaal
Blad met woordrooster.

Vertel over de laatste opdracht van Jezus en zijn hemelvaart.
De kinderen zoeken de volgende woorden in het rooster: Veertig, Pasen, Jeruzalem, gedoopt, getuigen, wereld, hemel, Jezus, terugkomen, kijken, bovenzaal, trouw, eensgezind, gebed.
De letters die niet doorstreept zijn, vormen de naam van diegene die christenen de kracht geeft om Jezus te volgen.

Verbind met de juiste zinnen

Maak een collage van ‘symbolen’ die kinderen kennen uit stripverhalen.
Of: zorg voor een blad waarop de volgende vijf tekeningen staan:

Bij deze tekeningen staan de volgende zinnen kriskras door elkaar:
Ik heb een idee.
God wil je iets zeggen.
Ik heb pijn.
God kun je niet vastnemen.
Ik hou van jou.

Vul in

Vul de volgende woorden in op de juiste plaats:
bovenzaal, hemel, eensgezind, gebed, gedoopt, getuigen, Jeruzalem,
Jezus, kijken, Pasen, trouw, veertig, wereld.

Het gebeurde ...............dagen na .........................
Jezus zei tot zijn apostelen:
Ga niet weg uit de stad ...................
Jullie zullen binnenkort .................... worden in de heilige Geest.
Als die over jullie komt,
ontvangen jullie zijn kracht en zullen jullie mijn .................... zijn
overal in de hele .........................
Toen onttrok een wolk Jezus aan het gezicht van de apostelen.
Twee engelen vroegen:
'Wat staan jullie naar de ...................... te ..................
Die ................. zal .......................
De leerlingen gingen naar de .................... in Jeruzalem,
waar ze gewoonlijk verbleven.
Ze bleven t................ en e.......................... in .......................

INLEVEN

Afscheid nemen

- Vertel eens wanneer je afscheid nam van iemand voor een korte tijd, voor een lange tijd, voor altijd.
- Was dat gemakkelijk?
- Dacht je toen veel aan die persoon?
- Zijn er voorwerpen die jou aan die persoon doen denken? Welke?
- Mis(te) je die persoon erg?

Toen Jezus gestorven was, hebben zijn leerlingen Hem heel erg gemist. Ze dachten er veel over na en vroegen zich af hoe het toch kon gebeuren dat zo iemand op een kruis moest sterven.
Maar stilaan begonnen ze te voelen dat Jezus verder leefde:
. Maria Magdalena herkende Jezus in de tuinman.
. De leerlingen van Emmaüs voelden zijn aanwezigheid toen ze over de Bijbel spraken en het brood deelden.
. Nog anderen herinnerden zich dat Jezus zelf had gezegd dat Hij zijn Geest zou sturen.

REFLECTEREN

Getuigen

Jezus geeft zijn leerlingen net voor zijn hemelvaart nog een opdracht: ze moeten over Hem getuigen, over Hem vertellen.
- Hoe kun je vandaag getuigen?
- Hoe kun je dat met de volgende voorwerpen: een gsm, pc, een fiets, papieren zakdoekjes, wandelschoenen, een spaarvarken?

Belangrijk
Het reflecteren bij deze laatste vraag laat kinderen ontdekken dat men niet alleen met woorden kan getuigen, maar ook met handelingen)

DOEN

Mobile: Dichter bij God

Materiaal
Flap met stift
'Wolken' geknipt uit stevig wit papier of van papier /karton dat je wit schilderde
Velg van een fiets die niet meer gebruikt wordt, of een ijzerdraad die tot een cirkel werd gebonden, of een kapstok, of ...
Draad.

Verloop
Vertel of lees de tekst voor die centraal staat op Hemelvaart.

Met Hemelvaart vieren we dat Jezus dicht bij God is. Maar Jezus bracht de mensen door zijn manier van spreken en handelen ook dicht bij God.
Laat de kinderen hier voorbeelden van geven.
Noteer in een wolk die je op een flap tekent, wat Jezus verteld en gedaan heeft, zodat we iets meer over God weten.

(TIP: Overloop als voorbereiding zelf eerst de vorige bijeenkomsten zodat je kunt vermoeden welke elementen de kinderen kunnen aanbrengen.

Daarna schrijven de kinderen op de wolken wat Jezus gezegd en gedaan heeft, zodat de mensen dichter bij God komen te staan en iets meer over Hem te weten komen.
Maak die wolkjes daarna met een draad van ongelijke lengte vast aan de velg, die je ophangt in het lokaal waar je bijeenkomt.

Collage

Hemel op aarde

(J. DE MEYERE in Zonnestraal 2004, Uitgeverij Averbode nr 36, p. 40)

Voor christenen is het leven van Jezus 'een hemel op aarde' geweest. Wie honger had, gaf Hij te eten (broodvermenigvuldiging).
Wie dorst had, gaf Hij te drinken (Samaritaanse vrouw). Wie vreemdeling was, gaf Hij onderdak. Wie gevangen zat, ging Hij bezoeken.
Daarom was het leven van Jezus een 'hemel op aarde' voor velen. Daar waar mensen meebouwen aan zo'n wereld, komt Jezus terug.

Zoek foto's van mensen die elkaar helpen. Plak ze op een groot blauw blad.
Schrijf erbij: DE HEMEL OP AARDE

TIP
Maak vooraf reeds een selectie van foto's.
Maak eventueel ook gebruik van krantenkoppen.

Goed nieuws

Wie goed nieuws brengt onder de mensen, laat Gods geest toe in zijn leven.

De kinderen knippen titels uit kranten of tijdschriften die situaties beschrijven waaraan iets kan of moet gebeuren. Die kleven ze op de linkerzijde van een blad.
Daarna knippen ze andere letters en woorden uit en maken er op de rechterbladzijde goed nieuws van.

Hemelvaartstriptiek

Bezorg de kinderen een tekenblad. De twee buitenkanten vouwen ze netjes tegen elkaar zodat het blad als volgt verdeeld is: ¼-1/2-1/4.

In het midden van het blad tekenen de kinderen het symbool dat hen het meest aanspreekt: wolk, berg of engel.
Op de twee buitenste helften tekenen ze de andere symbolen.

Daarna noteren ze onder elk symbool enkele woorden. Dit kunnen woorden zijn uit het verhaal, gevoelens die het verhaal bij hen opriep, woorden die zij als een opdracht ervaren, …

Nadien kleuren en versieren ze verder de triptiek.

OVERWEGEN

Hemelvaartmens

(Filip Vanbesien)

Hemelvaartmens zijn

is volop leven en het hoofd
niet laten hangen
omwille van
alle tegenslag en donkere tijden

En niet naar boven staan gapen
alsof de oplossing
voor alle problemen
van daar moet komen

Is naar elkaar kijken
en weten en voelen en beseffen:
met elkaar moeten we vooruit
met elkaar gaan we het aanpakken

En wat die Jezus deed
dat doen wij ook …
KIJK!

Hemel op aarde

(Marjet de Jong, Pluk het jaar! Kindergedichten voor alle seizoenen, Uitgeverij Adveniat Geloofseducatie, 2018)

Wat bedoelt Jezus met Hemelvaart?
Niet dat je steeds maar naar boven staart!
Niet dat je strompelt en mompelt en klaagt

dat Hij afwezig is, ons niet meer draagt.

Wat bedoelt Jezus met hemelvaart?
Dat hij ons gróót vindt, de moeite waard,
en vol vertrouwen ons achterlaat,
tot liefde en machtige dingen in staat!

Wat bedoelt Jezus met hemelvaart?
Niet dat je steeds naar de hemel staart,
maar dat je rondkijkt en zorgt voor elkaar.
De hemel op aarde, daar wijst Hij naar!

Jongeren

ONDERZOEKEN

Voorstellingen van de hemelvaart

Vooraf
Zoek allerlei voorstellingen bijeen van de hemelvaart (internet, boeken, ...)

Verloop
Bekijk hier (Ignis: in première gegaan op 29 mei 2019)
Dries van den Akker sj bekijkt er twee kunstwerken over Hemelvaart en ontdekt dat het echte verhaal zich op aarde afspeelt.

Bekijk de eigen verzameling afbeeldingen van de hemelvaart op dezelfde manier.
- Welke ontdekkingen doe je?
- Vind je ook nieuwe elementen die de betekenis van het feest verrijken?

Twee kunstenaars schilderen 'hemelvaart'

De kunstenaars
Ninetta SOMBART (1925 - 2019), maakte een kunstwerk over 'hemelvaart',
waarin de kleuren blauw, wit en groen overheersen.

blauw	roept de hemel op, de plaats waar men God situeert.
wit	met vage contouren roept ze Jezus op die in die hemel opgenomen wordt. Beeldende taal om te zeggen dat Jezus bij God hoort.
groen	stelt de wereld voor - en ook de berg waar de Hemelvaart plaats vond.
Bergen, torens, bomen ...	alles wat duidelijk boven de horizon uitsteekt en reikt naar de hemel, werd vroeger gezien als een contactpunt met God / de goden

De Britse kunstenares Ithell COLQUHOUN (1906 - 1988) was een surrealistisch schilder en schrijfster. Zij schilderde 'hemelvaart' in 1974.

Suggesties
Wie rond het kunstwerk van Ninetta Sombart wil werken vindt hier een kant en klaar werkblad.
Wie rond het kunstwerk van Ithell Colquhoun wil werken vindt hier een kant en klaar werkblad.

SPREKEN MET BEELDEN

Symbolen in de tekst over de Hemelvaart

De tekst van Lucas over de hemelvaart van Jezus zit propvol symboliek. Het loont de moeite om er bij stil te staan, zodat je op de hoogte komt van wat de betekenis is van die hemelvaart.

Onderstaand materiaal is geschikt voor hoekenwerk.

Veertig	Klik hier voor een werkblad.
Hemel	Klik hier voor een werkblad.
Berg (Handelingen 1, 12: Olijfberg)	Klik hier voor een werkblad.
Wolk	Klik hier voor een werkblad.
Engelen ('Mannen in witte gewaden')	Klik hier voor een werkblad.

VERTELLEN

Het wonder

C. LETERME, Een parel voor elke dag, Uitgeverij Averbode 2007, p. 29

Twee boeren reden met volgeladen karren.
Het had de laatste tijd veel geregend
en de wegen waren vol modder.
De karren bleven steken.
Eén van de boeren
viel op zijn knieën in de modder,
en vroeg aan God:
'Help me hieruit alstublieft!'
Hij bad zonder ophouden.

Intussen was de andere boer druk in de weer.
Hij trok aan zijn ezel,
duwde tegen de kar,
zocht stukken hout, bladeren en aarde bij elkaar,
legde die voor de wielen van de kar
en vloekte tegen de sterren op.

Toen gebeurde een wonder.
Een engel daalde neer uit de hemel.
Tot hun grote verrassing
begon die de vloekende boer te helpen.
De man was er helemaal door in de war en zei:
'Neem me niet kwalijk,
ik denk dat je je vergist.
Jouw hulp is vast en zeker
voor mijn vriend bestemd,
want hij heeft het hardst gebeden.'
Maar de engel zei:
'Helemaal niet,
God helpt diegene
die zelf ook zijn best doet.'

(Toegeschreven aan de Braziliaanse bisschop Helder Camara)

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 29 mei 2019, p. 1)

In het begin van het boek Handelingen
schrijft Lucas dat Jezus ten hemel ‘vaart’.
Maar, moest Lucas nú leven,
dan schreef hij dat Jezus naar de hemel ‘gaat’,
of dat Jezus naar God ‘gaat’.
Een manier van spreken, die men nu nog gebruikt
als men aan kinderen zegt wat er gebeurt als iemand gestorven is.

Vreemd genoeg laat Lucas nadien twee engelen spreken.
Ze zeggen: ‘Wat staan jullie daar toch naar de hemel te kijken?’
Blijkbaar hebben ze niet veel waardering voor die hemel,
een reactie die men niet van engelen verwacht!
Tenzij ze dachten:
‘Wie naar de hemel kijkt, kijkt niet meer naar zijn medemens
en de noden die het leven van die mens tekenen.’

Het verhaal hierbij schudt ons in dezelfde zin wakker.
Tot grote verbazing van een van de twee boeren
wordt alleen dié boer geholpen
die aan een stuk door werkte en ploeterde
om zijn kar terug vooruit te krijgen.
Terwijl de boer die op zijn knieën tot God bad,
geen extra hulp heeft gekregen.

Natuurlijk hebben we er geen idee van
hoe God op onze gebeden reageert.
Maar als God geen andere handen heeft dan de onze,
spreekt het voor zich dat we onze ogen bij het bidden
niet alleen moeten richten naar de hemel,
maar ook naar wie en wat ons omringt
om te zien wat we zelf al kunnen doen.

Een boer in de hemel

C. LETERME, Een parel voor elke dag, uitgeverij Averbode 2007, p. 327

Op een dag stierf een arme, vrome boer.
Toen hij voor de poort van de hemel stond,
was daar ook een rijke man.
Sint-Pieter deed open,
liet de rijke man binnen
en deed meteen daarna de poort weer dicht.

Toen hoorde de boer,
hoe de rijke in de hemel werd opgenomen:
er werd muziek gemaakt en gezongen.
Daarna werd het weer stil.

Wat later liet Sint-Pieter de arme boer binnen.
Alles bleef stil.
De engelen namen hem
met alle mogelijke liefde op,
maar zingen deed er niemand.
Toen vroeg de boer aan Sint-Pieter:
‘Waarom zingen de engelen niet voor mij?
En waarom maken ze geen muziek
zoals bij die rijke man?
In de hemel gaat het er precies ook niet eerlijk aan toe.’
Toen zei Sint-Pieter:
‘Vriend, we hebben je even graag
als al de anderen,
en je zult in de hemel kunnen genieten
net als die rijke man,
maar iemand als jij
komt hier elke dag,
maar een rijke man,
die komt in de hemel maar eens in de honderd jaar!’

Overweging bij het verhaal
(C. Leterme in 'bijbelin1000seconden')

Hoewel dit verhaal ons doet nadenken, toch vragen we ons niet af of dit wel allemaal echt zo kan gebeuren. Klopt het dat een overledene bij Sint-Pieter komt? Is er wel een hemel? Is dat de plaats waar God woont? Zelfs nu we weten dat de aarde een planeetje is in een onmetelijke ruimte, toch wijzen velen nog altijd naar boven als ze het over de hemel hebben.

Verre voorouders spraken over de wereld als over een grote schijf die dobberde op water. Ze zeiden dat dit duidelijk te zien is als men voor een zee of een oceaan staat. Dat er onder de wereld ook water was, maakten bronnen duidelijk. Het blauw van de lucht was het bewijs dat er water boven de aarde was. Dit werd tegengehouden door een zeil (het firmament) boven de aarde. Als het regende werden in dat zeil sluizen opengezet.

Zo kende men drie verschillende grote ruimtes: de wereld, de ruimte onder de wereld en de ruimte boven de wereld. De wereld werd bewoond door mensen. De plaats boven de wereld, de hemel, werd bewoond door God. De plaats onder de wereld, de onderwereld, werd bewoond door het kwade.

Met Hemelvaart vieren we dat Jezus 'ten hemel vaart'. Alleen Lucas schreef daarover in zijn evangelie en in ‘De handelingen van de apostelen'. Als je rekening houdt met de manier waarop men vroeger over de wereld dacht, dan zei Lucas eigenlijk: ‘na zijn dood gaat (vaart) Jezus naar God, zijn Vader.’ De eerste christenen voor wie hij schreef vonden dit heel belangrijk. Want hoewel Jezus als een misdadiger stierf op een kruis, toch liet God Hem niet in de steek: Hij nam Hem op in zijn heerlijkheid.

In de loop van de geschiedenis las men de tekst van Lucas zo letterlijk dat men tot op vandaag op de Olijfberg in Jeruzalem de afdruk van de voeten van Jezus laat zien zijn waarmee Hij naar de hemel ging. Wat men in de Middeleeuwen heel ernstig nam, komt nu heel vreemd over. Vooral omdat dé belangrijkste betekenis van dit feest is: Jezus leeft verder bij God.

God, waar was U?

C. LETERME, Een parel voor elke dag, uitgeverij Averbode 2007, p. 17

Ik droomde eens
dat ik samen met God
wandelde langs het strand.
Tegen de lucht
tekenden zich delen van mijn leven af.
Voor elk deel
waren er twee paar voetafdrukken in het zand:
een paar van mezelf en een paar van God.

Terwijl ik naar die voetstappen keek,
zag ik een stuk van de weg
waar maar één paar voetstappen stond afgedrukt.
Ik zag ook dat dit het moeilijkste
en verdrietigste moment
uit mijn leven was.
Ik zei: ‘God, ik heb gezien
dat er op het moeilijkste moment van mijn leven
maar één paar voetstappen is
en U hebt me nog zo beloofd,
dat U altijd bij me zou zijn!
Ik begrijp niet
dat U me juist op dat moment alleen liet.’

God zei:
‘Maar lieve kind, ik hou van je
en zal je nooit verlaten.
In jouw momenten van strijd en lijden,
waar je maar één paar voetstappen zag,
daar was het...
dat Ik jou heb gedragen.’

(Naar een Iers verhaal)

Overwegingen

Paul Kevers

Jezus' vertrek

(P. KEVERS in Samuel, uitgeverij Averbode, 2002 nr 8, p. 9)

De vier evangelisten hebben hun verhaal over Jezus ieder op een eigen manier ingekleed. Lucas begint met enkele verhalen over de geboorte en de jeugd van Jezus. Daarmee brengt hij Jezus als het ware op het toneel. En op het einde van zijn evangelie laat hij Jezus letterlijk van het toneel verdwijnen: 'Terwijl Hij zijn leerlingen zegende, ging Hij van hen heen en werd Hij in de hemel opgenomen.' (Lucas 24, 51)

Net als de verhalen over Jezus' geboorte en jeugd, is ook dit verhaal niet letterlijk te nemen. Het is een geloofsverhaal. Lucas vertelt daarin wat de leerlingen van Jezus innerlijk beleefd hebben. Jezus was aan het kruis gestorven, Hij was dood en begraven. En toch ervaarden de leerlingen dat Jezus er nog steeds was. Hij inspireerde hen en gaf hun de kracht om over Hem te blijven spreken. Hij 'liet zich aan hen zien'. Dit was voor hen geen hersenschim, geen inbeelding. Het was echt iets wat Jezus met hen deed. Dat drukt Lucas uit in dit verhaal, waarin Jezus aan zijn leerlingen verschijnt. Hij eet voor hun ogen, Hij toont zijn handen en zijn voeten met de littekens van zijn kruisiging. Dezelfde Jezus, die aan het kruis gestorven is, leeft!
Maar die aanwezigheid van Jezus was natuurlijk anders dan vroeger. Jezus was toch wel echt dood en begraven. Op een nieuwe manier leefde Hij nu bij God en bleef Hij zijn leerlingen bezielen. Daarom vertelt Lucas dat de leerlingen Jezus eerst niet herkennen. En dat Hij 'ten hemel wordt opgenomen'. Jezus heeft zijn leerlingen verlaten, maar Hij laat hen toch niet alleen. Bezield met zijn geest, gesterkt door zijn kracht trekken zij de wereld in, om over Hem te getuigen.

Waarom naar de hemel staren?

(P. KEVERS in Samuel, uitgeverij Averbode, 2005 nr 8, p. 12)

Lucas heeft niet alleen een evangelie geschreven. Hij schreef ook nog de 'Handelingen van de apostelen'. Daarin vertelt hij over het ontstaan en de groei van de eerste christelijke gemeenschappen. In het begin van zijn evangelie schreef Lucas een 'wonderlijk' verhaal over hoe Jezus in de wereld kwam: het kerstverhaal. In het begin van Handelingen schrijft hij een even 'wonderlijk' verhaal over hoe Jezus uit de wereld wegging: de hemelvaart.

Dat verhaal is niet letterlijk 'echt gebeurd' zoals Lucas het schrijft. En toch is het 'waar'. Het vertelt in symbolen hoe Jezus na zijn dood op een nieuwe wijze bij zijn leerlingen aanwezig blijft. De wolk is zo'n symbool. In verhalen van het Oude Testament is de wolk een teken van de aanwezigheid van God. In zijn verhaal laat Lucas Jezus naar de hemel gaan, terwijl een wolk hem verbergt. Daarmee wil hij zeggen: aan het aardse leven van Jezus is een einde gekomen, Jezus leeft nu bij God.

De twee jongemannen in witte kledij zijn ook een symbool. Zij zijn boodschappers van God. Zij zeggen aan de leerlingen wat hun te doen staat. "Blijf niet naar de hemel staren", zeggen ze. Jezus is er niet meer zoals vroeger. Maar hij blijft toch bij jullie, op een nieuwe manier. Hij zal jullie zijn Geest zenden. Hij zal jullie de kracht geven om over Hem te blijven spreken, overal in de wereld!

Kolet Janssen

Hemelvaart

(Blogpost 12 mei 2021)

Als kind dacht ik jarenlang dat Jezus met Hemelvaart met een stoomboot de lucht in was gegaan. Hoewel je in het dialect van mijn grootouders ook met de fiets kon ‘varen’, bleef dat werkwoord verder toch voorbehouden voor boten. En stoomboten vervoerden wel meer heilige mannen. Ik was dan ook geschokt door de Hemelvaartafbeelding op school: de apostelen die machteloos naar boven staarden, waar nog net de blote voeten van Jezus onder de rand van de prent uitstaken. Jezus was onherroepelijk weg.

Ik ergerde me ook behoorlijk aan die apostelen. Die stonden daar werkeloos en met open mond naar de hemel te staren. Als ze iets bijdehanter waren geweest, hadden ze Jezus vast nog wel kunnen tegenhouden. Als je met zijn twaalven iemand beet pakte, aan armen en nek en benen, hield je hem wel met zijn voeten op de grond. Je beste vriend laat je toch niet zomaar de lucht in gaan?

En ik begreep al helemaal niet dat Hemelvaart een feestdag was geworden. De dag waarop Jezus verdween kon toch moeilijk een vrolijke dag zijn. Die duif met Pinksteren was in mijn ogen niet meer dan een schrale troost.

Een mens leert veel bij met ouder worden. Dat je het allemaal niet zo letterlijk mag nemen. Dat je ook in de lucht kunt varen. Dat vrienden soms inderdaad verdwijnen. Dat dode vrienden nooit helemaal weg zijn. Dat niemand de dood echt begrijpt. Dat het leven vóór de dood heel veel verschil kan maken.

Ik leerde vooral dat Hemelvaart een onmisbaar staartje van het paasverhaal is. Wat Jezus deed en zei, was echt leven, wilden zijn vrienden zeggen. Dat stond voor hen als een paal boven water. De dood kon daar niet tegenop. En dus vertelden ze dat Jezus leefde. Ook al wist iedereen dat hij morsdood van het kruis was gehaald. Hoe pak je zoiets aan? Daar moet je alles voor uit de kast halen: een weggerolde steen, een leeg graf, een schim van een tuinman, een wandeling naar Emmaüs… en een paar blote voeten in de lucht. Want Jezus hoort bij God, hij leefde naar het hart van God en daarom leeft hij nog altijd, vonden ze. Daarom lieten ze hem door de lucht varen.

Zo werd Hemelvaart dus toch nog een feest. Het feest van de sterke band die er kan zijn tussen God en mensen. Als het goed is, komt daar echt leven van. Dan krijg je mensen die leven met open hart en handen. Wie weet waar we dan allemaal heen kunnen varen.

Catharina van Siëna 

Opdracht van elke christen na de Hemelvaart

Jezus heeft geen ogen meer op deze aarde
om de nood van mensen te zien.
Hij heeft alleen nog onze ogen.

Jezus heeft geen oren meer op deze aarde
om het leed en de vreugde van mensen te beluisteren.
Hij heeft alleen nog onze oren

Jezus heeft geen handen meer op deze aarde
om mensen te helpen.
Hij heeft alleen nog onze handen.

Jezus heeft geen voeten meer op deze aarde
om samen met mensen op weg te gaan naar zijn Rijk.
Hij heeft alleen nog onze voeten.

Wij zijn het enige evangelie dat de mensen nog lezen
wij zijn de blijde boodschap in vlees en bloed.

Frans Mistiaen s.j.

Gezonden door zijn liefde, verheven tot goddelijke kracht

Leerlingen of studenten die nu in hun laatste jaar zitten,
zijn in deze weken niet alleen hard aan het blokken,
maar zij beginnen ook stilaan afscheid te nemen
van hun onderwijzers, hun leraren en hun school.
Misschien met een beetje heimwee naar de voorbije jeugdperiode,
maar toch vooral met grote fierheid en blijde hoop
omdat zij voor de uitdaging staan
om volgend jaar meer op eigen benen hun weg verder te maken.
Het is de start van een grotere onafhankelijkheid en volwassenheid.

Hemelvaart is voor ons, gelovigen,
het feest van onze eerste onafhankelijkheid en volwassenheid
op gelovig gebied.
Jezus wordt verheven bij Zijn Vader
en wij worden gezonden om nu zelf op weg te gaan,
vanuit Zijn kracht, maar met onze talenten en vindingrijkheid.

Wij mogen ons niet inbeelden dat Jezus, veertig dagen na Pasen,
letterlijk een soort ruimtevaart begon
en voorgoed verdween in een lege wolkenhemel.
Neen, we hoorden een verhaal dat vol beeldspraak en symbolen zit
en dat dus een diepere betekenis heeft.
Eigenlijk wilden de evangelisten ons nog iets zeggen
over Jezus’ verrijzenis, een ander aspect ervan verduidelijken:
nl. Zijn verheerlijking bij God en de terugkeer naar Zijn Vader.
Hoe moesten zij dat gaan uitleggen?
Zij grepen daarvoor terug naar de beeldspraak
die zij kenden uit het Oude Testament,
de ‘berg’, de ‘wolk’, de verschijning van ‘twee engelen’
- allemaal duidelijke symbolen van Jahwe's tegenwoordigheid -
en de ‘ten-hemel-opneming’ zoals bij de grote profeet Elia...
Dat was de beeldspraak die zij voor handen hadden
en waarmee zij wilden duidelijk maken
dat Jezus, bij Zijn verrijzenis, werd verheven bij God
en verheerlijkt tot Heer over heel de wereld .

Wat betekent het voor ons vandaag dat wij geloven
in deze ‘verheffing’ en ‘verhoging’ van Jezus
tot ‘Heer over heel onze wereld en heel onze geschiedenis?
Dat wil zeggen dat wij geloven
dat Jezus’ liefde de allerbelangrijkste waarde in onze wereld is,
dat wij durven vertrouwen
dat de liefde, zoals Hij die ons voordeed,
- en dat is de belangeloos-dienende liefde -
voor ons uiteindelijk de enige kracht is
die bij machte is
om alle weerstanden in onze wereld te overwinnen.
En dit wordt niet zo vanzelfsprekend door iedereen erkend.
Weerstanden ervaren wij genoeg:
scheidingen in relaties, geweld tegen vluchtelingen,
aanslagen met onschuldige slachtoffers, seksueel misbruik.
Welnu, wij christenen, wij geloven
dat bij al die kwetsende weerstanden
de oplossing nooit gelegen is in wraak, bitterheid of agressiviteit,
maar dat, integendeel,
alleen een surplus aan belangeloze liefde bij machte is
ons de vindingrijkheid te schenken
om het probleem op te lossen,
een gerechtvaardigde compensatie aan te bieden
of het onvermijdelijke te aanvaarden.
Wij geloven dat niet het noodlot of de kwade machten,
maar de dienende liefde uiteindelijk
de echte stuwende kracht is van onze wereld.
Dat is een geloofskeuze, die niet door iedereen wordt gevolgd.

Waar is de Heer Jezus nu te vinden?
Sinds Zijn hemelvaart is Jezus in de hemel bij God.
Maar, waar is de hemel, waar is God?
De oude catechismus antwoordde:
"God is overal, in de hemel en op aarde en op alle plaatsen...",
maar vergat er misschien bij te zeggen:
"maar vooral in het hart van de mensen die liefde betonen!"
Want inderdaad, dáár is God, dáár begint de hemel,
waar mensen hartelijk en dienstbaar
en liefdevol zijn in Zijn Naam.
Waar ging Jezus dus naartoe
als Hij ten hemel werd opgenomen?
Naar het hart van Zijn Vader
en naar het hart van de liefdevolle mensen!

Het feest van Hemelvaart is niet het feest
van Jezus' afscheid van Zijn leerlingen. Wel integendeel.
Het evangelie legt er juist de nadruk op
dat Hij bij ons blijft, tot aan de voltooiing der tijden,
maar dan wel met een heel nieuw Lichaam.
Hemelvaart is juist het feest van Jezus’ aanwezigheid onder ons,
maar op een heel andere manier.
Niet meer als zichtbare, tastbare Mens van vlees en bloed naast ons.
Wel als Bezieler in het hart en het lichaam van al diegenen
die Zijn Liefde uitdragen tot aan de uiteinden der aarde,
tot aan de voltooiing der tijden.
Gods boodschappers uit het verhaal zeggen ook aan ons vandaag:
"Mensen, wat staat gij naar de hemel te kijken...",
als om te zeggen: “...het is op aarde te doen!
Steek dus de handen uit de mouwen!”
Bij Hemelvaart worden wij door Jezus Zelf op zending gestuurd:
"Maak alle volkeren tot Mijn leerlingen!"
Jezus vraagt dus dat wij op wereldtocht zouden gaan.
Wij krijgen de verantwoordelijkheid om Zijn ideaal voort te zetten.
Dat wordt onze grootse, universele opdracht:
aan heel de wereld kenbaar maken
dat de zichzelf-gevende, onbaatzuchtige, belangeloos-dienende liefde
de allerhoogste waarde is voor ons leven.
Zo wordt Zijn nieuw verrezen Lichaam in onze wereld werkelijkheid.

Hemelvaart
is dus helemaal niet de herdenking van Jezus die weg is,
omdat Hij lang geleden een tocht begon door een lege ruimte. Neen! Hemelvaart is het feest
van onze christelijke verantwoordelijkheid van vandaag.
Wij vieren dat wij Jezus voortaan erkennen
als de stuwende Kracht van ons leven elke dag opnieuw.
Hij geeft ons vandaag weer de opdracht
een liefdestocht te beginnen door heel de wereld,
vanuit zíjn bezieling in óns hart.

Marc Gallant, trappist (Orval)

Paasmysterie

In vergelijking met de andere evangelisten situeert Matteüs de verschijning van de Verrezen Jezus in Galilea. Hij doet dit in zeer persoonlijke theologische termen, als een afsluiting, niet alleen van de paasverschijningen, maar ook van heel zijn evangelie. In zijn voorstelling vragen de engel (Matteüs 28, 7), en daarna Jezus (Matteüs 28, 10) aan de vrouwen die naar het graf komen, te zeggen aan de leerlingen dat ze zich naar Galilea moeten begeven. Wat wil Matteüs hier zeggen aan zijn gemeenschap van bekeerde joden?

Er is eerst sprake van Galilea. Na de verwoesting van Jeruzalem in het jaar 70, werd Galilea het spiritueel centrum van het judaïsme. Het Sanhedrin was er gevestigd, en talrijke christenen vonden er hun toevlucht. Zo was de situatie toen Matteüs zijn evangelie schreef. Bij het begin van Jezus’ prediking (Matteüs 4,15) bestempelde Matteüs Galilea reeds met de benaming die Jesaja het gaf: ‘Galil ha Goyim’, het ‘Galilea der Naties’ (Jesaja 8, 23), het ‘Galilea van de vreemdelingen’, in tegenstelling met Judea. Het Galilea van de te bekeren volken is de plaats waar het christendom zich opent op de hele wereld. Jezus begint er en eindigt er zijn zending.

Dan is er de berg, waar Jezus zijn leerlingen samenroept. Wat betekent die ontmoeting op de berg? Die berg is geen geografische plaats. Het is de typische plaats van de Godsopenbaring, zowel in het Oude Testament (de berg Sinaï, de berg Horeb) als bij Matteüs (de plaats van de Bergrede). Het is ook de plaats waar Christus is geopenbaard in het licht van zijn Gedaanteverandering. De plaats ten slotte, waar Jezus zijn leerlingen samenroept voor de wereldzending.

Jezus die zich toont aan zijn leerlingen op de berg, is op de eerste plaats de ‘Kyrios’, de ‘Heer’ van de Kerkgemeenschap. De leerlingen ‘aanbaden hem’: Hij is het object van hun gebed. Die leerlingen zijn een mengsel van koren en onkruid, van goede en slechte vissen: “sommigen echter twijfelden”, zelfs in zijn tegenwoordigheid. Onder hen die geroepen zijn om de blijde boodschap te verkondigen, zijn er die nog zoekend zijn, en twijfelen. Herkennen wij ons niet allen daarin? We maken deel uit van de Kerk die nog op weg is.

Op de tweede plaats is Jezus de Mensenzoon van Daniël, die God bekleed heeft “met alle gezag in de hemel en op aarde” (zie Daniël 7,14). Dat betekent dat hij de eschatologische rechter is, voortaan gezeten aan de rechterhand van de Vader, zoals hij het tijdens zijn proces aangekondigd had voor het Sanhedrin (Matteüs 26,64).
Matteüs gomt de parousie niet weg uit zijn horizon. Die komst in glorie van de Messias op het einde der tijden zal er zijn. Maar voor Matteüs is die komst niet onmiddellijk. Zoals het staat in de parabels over de laatste tijden (Matteüs 24 en 25), moet men zich voorbereiden op een langere wachttijd. Maar Jezus is nu reeds aan de rechterhand van God, zoals Hij komen zal op het einde der tijden. Zijn dood en verrijzenis zijn als één enige gebeurtenis, en die heeft de kracht van de uiteindelijke en definitieve afsluiting van de wereld.

Er is een taak die het einde der tijden weerhoudt en uitstelt voor lange tijd: het evangelie moet eerst verkondigd worden aan alle volkeren. Toen Jezus sprak over het einde der tijden, preciseerde Hij: “Deze goede boodschap van het koninkrijk zal verkondigd worden in heel de wereld als een getuigenis voor alle volken, en dan pas zal het einde komen” (Matteüs 24, 14). “Alle volken” is een standaarduitdrukking om de heidense naties aan te geven, en het is duidelijk dat de hele wereld voor Matteüs het missiegebied is van de Kerk. Jezus had dit reeds gezegd toen hij de parabel van het onkruid verklaarde: “Hij die het goede graan zaait is de Mensenzoon; de akker is de wereld” (Matteüs 13, 38).
De taak is immens, ze is nooit voltooid in een steeds evoluerende wereld. Maar Jezus laat ons niet alleen. Hij zendt ons op missie in deze wereld met een forse bemoediging: “En Ik zal met u zijn, alle dagen, tot aan het einde der tijden” (Matteüs 28, 20).