Inhoudstabel
…page…
Matteüs 14, 1-12: Johannes de doper wordt onthoofd
Matteüs 14, 1-12 // Marcus 6, 14-29 // -
De tekst
’Bijbel in gewone taal’
(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1545-1546)
In die tijd hoorde ook koning Herodes het nieuws over Jezus. Hij zei tegen zijn dienaren: ‘Het is Johannes de Doper. Hij is opgestaan uit de dood. Daarom kan hij al die wonderen doen.’
Dit was er namelijk gebeurd: Koning Herodes leefde samen met Herodias. Zij was de vrouw van zijn broer Filippus. En Johannes de Doper had tegen de koning gezegd: ‘U mag haar niet als vrouw hebben.’ Daarom had de koning Johannes laten grijpen en vastbinden, en hem in de gevangenis opgesloten. Koning Herodes wilde Johannes doden. Maar hij deed het niet, omdat hij bang was voor de mensen. Want die geloofden dat Johannes een profeet was.
Op de verjaardag van koning Herodes was er een feest. De dochter van Herodias danste voor de gasten, en de koning genoot daarvan. Hij zei tegen haar: ‘Je mag een cadeau kiezen. Ik geef je wat je maar wilt. Dat beloof ik plechtig.’ Het meisje zei: ‘Ik wil het hoofd van Johannes de Doper op een bord.’ Dat moest ze zeggen van haar moeder. Koning Herodes vond het erg dat ze dat vroeg. Maar hij had het beloofd, en alle gasten hadden het gehoord. Daarom kreeg het meisje wat ze wilde. De koning stuurde een soldaat naar de gevangenis. De soldaat sloeg het hoofd van Johannes eraf. Hij bracht het hoofd binnen op een bord en gaf het aan het meisje. En het meisje bracht het hoofd naar haar moeder.
De leerlingen van Johannes kwamen zijn lichaam halen. Ze legden het in een graf. Daarna gingen ze naar Jezus, en ze vertelden wat er gebeurd was.
Dichter bij de tijd
(Bewerking: C. Leterme)
Koning Herodes hoorde over Jezus vertellen.
Hij zei tegen zijn dienaren: ‘Dat moet Johannes de Doper zijn.
Hij is uit de doden opgewekt en daarom werken die krachten in Hem.’ Hij had Johannes gearresteerd en opgesloten in de gevangenis,
omwille van Herodias, de vrouw van zijn broer Filippus.
Want Johannes ze hem:
‘Het is niet toegelaten haar als vrouw te hebben.’
Herodes wilde Johannes uit de weg ruimen,
maar hij was bang voor de mensen, die in hem een profeet zagen.
Toen zijn verjaardag gevierd werd,
danste de dochter van Herodias tot groot genoegen van Herodes.
Daarom beloofde hij haar alles te geven wat ze maar zou vragen.
Door haar moeder opgestookt, zei ze:
‘Geef mij hier op een schotel het hoofd van Johannes de Doper.’
De koning werd bedroefd,
maar omwille van zijn eed en ook van zijn gasten
gaf hij het bevel om haar het hoofd te geven
en liet hij Johannes in de gevangenis onthoofden.
Zijn hoofd werd op een schotel gebracht en aan het meisje gegeven.
Zij bracht het naar haar moeder.
Leerlingen van Johannes kwamen het lijk halen en begroeven het.
Daarna brachten ze Jezus hiervan op de hoogte.
Stilstaan bij …
Tetrarch / koning
(= ‘viervorst’)
Titel die de Romeinen gaven aan vorsten die regeerden over een relatief klein gebied. In oorsprong was dat een kwart van een gebied (Het Griekse woord 'tetra' betekent 'vier').
Matteüs noemt Herodes in deze tekst ten onrechte een koning, want hij stond helemaal onder het gezag van de Romeinen die het land bezetten.
Herodes
Met Herodes wordt in deze context Herodes Antipas bedoeld, de jongste zoon van Herodes de grote. Hij was viervorst van Galilea en Perea van 4 voor Christus tot 39 na Christus.
Johannes de doper
Johannes was de zoon van priester Zacharias en zijn vrouw Elisabet, volgens de evangelist Lucas een nicht van Maria. Hij was een leeftijdsgenoot van Jezus.
Herodias
Vrouw van Herodes Filippus, een halfbroer van Herodes Antipas.
Herodes Antipas trouwde met haar terwijl zijn halfbroer nog in leven was, een huwelijk dat Johannes de Doper afkeurde.
Verjaardag
Het was ongewoon dat een jood zijn verjaardag vierde, de dag waarop hij geboren werd. Vrome joden vierden wel de verjaardag van hun besnijdenis.
Dochter van Herodias
Volgens Flavius Josephus heette deze dochter Salome. Ze huwde later met de viervorst / tetrarch Filippus. Na zijn dood in 34 na Christus hertrouwde ze met Aristobulus van Chalkis, met wie ze drie kinderen kreeg.
Onthoofden
Buiten Marcus en Matteüs in de Bijbel is er geen enkele bron over de onthoofding van Johannes de Doper.
Bijbel en kunst
A. SOLARIO
Salome met het hoofd van Johannes de Doper (1506)
Werk van de kunstschilder Andrea Solari (1460 - 1524), een Italiaans renaissanceschilder en een van de belangrijkste volgelingen van Leonardo da Vinci.
‘Op dit schilderij wordt Salome voorgesteld als een ideale schoonheid, gekleed in dure zijde, fluweel en weelderige sieraden. Het hoofd van Johannes de Doper wordt omhooggehouden door de hand van de beul, waarvan we alleen de arm zien. Hoewel de beul Johannes doodde, toch was het Salome die vroeg om hem te vermoorden. Dit schilderij legt het moment vast waarop de beul het hoofd van Johannes op het tinnen bord legt, dat Salome in haar handen vasthoudt. Hoewel ze precies kreeg waar ze om vroeg, ziet ze er niet gelukkig uit. Het contrast tussen haar opvallend mooie maar toch ongelukkig gezicht, met het hoofd van Johannes, dood maar vredig, maakt dit hele schilderij zeer dramatisch.’
(naar: P. van der Vorst in 'Daily Gospel, Christian Art.Today’)
CARAVAGGIO
'De onthoofding van Johannes de Doper'
Dit is het enige schilderij dat Caravaggio (1571 - 1610) in zijn leven signeerde. Hij deed dat in de bloedplas.
Situatie
Johannes zat in de gevangenis omdat hij Herodes Antipas berispt had. Die Herodes scheidde van zijn vrouw en had een affaire met Herodias, de vrouw van zijn broer. Op de verjaardag van Herodes danste Salomé, de dochter van Herodias, voor Herodes en zijn gasten. Omdat Herodes hierover zo enthousiast was, beloofde hij haar alles wat ze maar wilde hebben. Salomé ging haar moeder Herodias. Die zei dat ze het hoofd van Johannes de Doper moest vragen.
Schilderij
De zojuist onthoofde Johannes de Doper ligt op de grond met zijn handen op de rug gebonden, gekleed in een felrode mantel.
De hoofdrolspelers staan er in een halve cirkel omheen:
. Een meisje houdt een schotel vast
. Een dienares grijpt vertwijfelt met de handen naar het hoofd.
. Een cipier wijst naar de schotel waarop de beul het hoofd moet neerleggen.
. Een beul steekt met de ene hand zijn bebloede mes in het holster achter zijn rug en raapt met de andere hand het hoofd van Johannes de Doper aan de haren van de grond op.
De onthoofding gebeurt voor de gevangenis. Achter tralies kijken twee gevangenen naar wat wellicht ook hun lot zal zijn.